نقدینگی این‌بار فریفته سکه نشد

بانک مرکزی سه روز پیش برای دومین بار اقدام به پیش‌فروش سکه کرد که با توجه به قیمت‌های تعیین شده برای متقاضیان از همان ابتدا پیش‌بینی می‌شد استقبال چندانی از این طرح نشود.


شرایط پیش‌فروش در این دوره با دوره قبل که 9.6 میلیون قطعه سکه به فروش رسید تفاوت‌هایی داشت. در دوره قبل فاصله قیمتی بین بازار و نرخ طرح بانک مرکزی زیاد بود، زیرا حباب قیمتی در بازار وجود داشت و از طرف دیگر سال گذشته حد و حدودی برای متقاضی پیش‌خرید تعیین نشده بود و فرد هر چقدر که می‌خواست سکه خریداری می‌کرد.


افزایش نرخ تورم در ماه‌های اخیر و نوسانات بازار ارز، مولفه‌های دیگری است که به نظر می‌رسد بر سطح تقاضا و استقبال از این طرح تاثیر‌‌گذار بوده است.


طبق آمار ارقامی که بانک مرکزی اعلام کرد، در روز اول البته تا ساعت 14، حدود 24 هزار و 500 نفر بیش از 133 هزار سکه پیش‌خرید کرده‌اند و با توجه به اینکه معمولا در روزهای اولیه اغلب تقاضاهای بالقوه به بالفعل تبدیل می‌شوند، این میزان تقاضا چندان مناسب نیست.


این ظن که تقاضا چندان مناسب نبوده را با مراجعه به شعب منتخب بانک‌ تجارت و عدم ارائه اطلاعات جدید توسط بانک مرکزی تقویت و تقریبا به قطعیت می‌رسد زیرا با وجود پیگیری‌های مکرر، اطلاعات جدیدی در مورد حجم سکه‌های پیش‌فروشی و تعداد تقاضاها اعلام نشد. اضافه کنیم این نکته را که به غیر از روز اول، آمار روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه اعلام نشد و احتمالا بانک مرکزی از جمع‌آوری نقدینگی با این ابزار پولی ناامید شده است.


مشاهدات خبرنگار فارس از سطح شعب بانک تجارت، نشان می‌دهد تقاضا برای پیش‌خرید سکه‌ پایین بوده و هیچ وجه با میزان استقبال از طرح پیش‌فروش در این دوره با دوره قبل قابل مقایسه نیست.


به نظر می‌رسد به همین دلیل بانک مرکزی به یک باره تصمیم به عرضه 50 هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت کرده است؛ در حالی که ماه‌ها از مصوبه شورای پول و اعتباری برای عرضه اوراق مشارکت بانک مرکزی می‌گذرد و در این مدت تنها دو بار 2500 میلیارد تومان اوراق مشارکت عرضه شد.


همچنین تاکنون سابقه نداشته که بانک مرکزی دو ابزار کنترل پولی را همزمان به مرحله اجرا درآورد، زیرا همانطور که رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد یکی از اهداف اصلی پیش‌فروش سکه جمع‌آوری نقدینگی است که البته نگارنده هر چقدر تئوری‌های اقتصاد کلان و اقتصاد پول و بانکداری را بررسی کرد چنین ابزاری برای کنترل نقدینگی پیدا نکرد.


بنابراین بانک مرکزی دو ابزار پولی را با یک هدف واحد، همزمان به مرحله اجرا درمی‌آورد؛ بانک مرکزی قصد دارد این نقدینگی که همواره رئیس کل بانک مرکزی از آن به عنوان آب پشت سد یاد می‌کند را با این دو ابزار مهار کند.


البته این نکته را باید متذکر شد که اوراق مشارکت بانک مرکزی همانند سایر اوراق‌های مشارکت سازمان‌ها و نهادهای دولتی نیست. اوراق مشارکت بانک مرکزی به محض جمع‌آوری، نزد این نهاد باقی می‌ماند و پس از اتمام مهلت تعیین شده به خریداران به همراه سود، بازپرداخت می‌شود. در واقع می‌توان گفت کارکرد اوراق بانک مرکزی همانند اوراق قرضه عمومی است که به عنوان ابزار کنترل نقدینگی یا انقباض پول به کار گرفته می‌شود.


البته استقبال کم از طرح پیش‌فروش سکه را نمی‌توان به معنای شکست یا ناکارآمدی بانک مرکزی قلمداد کرد زیرا این بانک با توجه به شرایط اقتصادی کشور، بازار سکه و ضرورت حفظ ذخایر کشور قیمت سکه را تعیین و آن را پیش‌فروش کرده است.


شاید این تجربه‌ای باشد برای بانک مرکزی که اولا استفاده از هر ابزاری برای کنترل نقدینگی مناسب نبوده و برای تحقق هر هدف باید از ابزار متناسب آن استفاده کرد و دوما علاج واقعه قبل از وقوع آن باید کرد. ماه‌ها برای سیر فزاینده نقدینگی در اقتصاد چاره‌ای اندیشیده نشد و وقتی کار از کار گذشت و نقدینگی تولید شد، ابزارهایی که هر کدام مشکلات خود را دارند برای کنترل این آب جاری شده از سد بانک مرکزی به کار گرفته شد.