ساز و کار جدید پایان‌نامه‌ دانشجویان

از مهمترین دغدغه‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی که حتی از ابتدای تحصیل خود در مقاطع عالی، ذهنشان را به خود مشغول می‌کند، پایان نامه‌ای است که باید برای تکمیل دوره تحصیلی خود و کسب نمره قبولی، تهییه، تنظیم و ارائه نمایند.

به همین منظور، سرویس صنفی - آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ اقدام به تهییه و انتشار گزارشی در این باره نموده است تا در راستای اطلارسانی و بهره‌مندی مخاطبین گرامی در جهت بهبود روند کیفی آشنایی و تنظیم دانشجویان تحصیلات تکمیلی و حتی دانشجویان کارشناسی که قصد ادامه تحصیل در مقاطع عالی را دارند، گامی موثر را بردارد.

بر این اساس و در راستای اعلام کلیتی از نحوه ساز و کار سیستماتیک پذیرش، ثبت و ادامه روند تحقیقات پایان نامه می‌توان گفت که با ایجاد نظام ثبتی پایان نامه‌ها از سوی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات امکان ثبت طرح پژوهشی از زمان پروپوزال مسیر شده است که از سال 87 تاکنون تعداد 34716 پروپوزال به ثبت رسیده است.

پایه‌های آغازین این طرح در سال 1387 و توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات به منظور ارتباط میان اجزای اطلاعات علمی و تحت ایجاد یک نظام ثبتی بنیان گذاری شد.

ساز و کار این نظام به نحوی است که دانشجویان و محققان می‌توانند از زمان طرح ایده و جمع آوری اطلاعات اقدام به ثبت ایده‌ها و مقالات خود کنند، به این ترتیب یک طرح پژوهشی از زمان ارائه پیشنهاد و تصویب بودجه تا مراحل مختلف اجرا و انتشار قابل ثبت در سامانه گنجینه علمی ایرانیان است ضمن آنکه مقالات علمی در هریک از مراحل فراخوان تا پذیرش، ارائه و انتشار در این سامانه قابل جستجو است.

پایگاه گنجینه علمی ایرانیان در حال حاضر راه اندازی شده است و پس از ایجاد نظام ثبتی تاکنون (مدت 4 سال) 107 هزار و 632 عنوان پایان نامه در این به ثبت رسیده است. از این تعداد 99 هزار و 949 عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد و 7 هزار و 683 عنوان رساله دکتری بوده است.

از این تعداد پایان 45 هزار و 786 عنوان پایان در علوم انسانی، 22 هزار و 268 عنوان پایان نامه در حوز علوم پایه، 21 هزار و 775 عنوان پایان نامه در حوزه فنی و مهندسی 11 هزار و 181 عنوان پایان نامه در حوزه کشاورزی، 3 هزار و 525 عنوان پایان نامه در حوزه هنر و 2 هزار و 229 عنوان پایان نامه در حوزه علوم پزشکی دفاع شده است.

با توجه مباحث مطروحه در بالا می‌توان کاهش فروش پایان نامه‌ها را از مزایای راه اندازی "پایگاه گنجینه علمی ایرانیان" دانست این به نحوی است که در حال حاضر و با ایجاد کمیسیون اطلاع رسانی علم و فناوری بر روند اطلاع رسانی در این حوزه نظارت می‌شود.

گفتنی است ثبت و ضبط پایان نامه‌ها و رساله‌های دکتری به صورت فیزیکی و الکترونیکی به عنوان سرمایه ملی، اشاعه مناسب برای پژوهش و تولید علم و فناوری و دسترسی متمرکز به کل پایان نامه‌ها، افزایش مشاهده پذیری کارهای تحقیقاتی، شناسنامه دار شدن پایان نامه‌ها و رساله‌ها، رعایت حقوق معنوی و مادی مالکین قانونی اثر، جلوگیری از تکرار ناخواسته عناوین و موضوعات، ضابطه‌مند شدن نحوه و سطوح اشاعه، دریافت هزینه ها و درآمدهای حاصله و استاندارد شدن فضای تبادل اطلاعات در کشور از جمله مزایای راه اندازی این پایگاه است.

ایجاد نظام ثبتی هم از دیگر اقدامات این پژوهشگاه در زمینه راه اندازی "پایگاه گنجینه علمی ایرانیان" است، چنانکه نظام ثبتی را می‌توان نظامی تعریف کرد که داده‌های تولید شده را از بدو ایجاد و در حین تولید، ثبت، پردازش، روزآمدسازی قابل بازیابی به مطلوب‌ترین شکل ممکن است و این نظام به محققان امکان در پایین‌ترین نقطه تولید یعنی ثبت از بدو تولید اطلاعات را فراهم می‌کند.

در پایان تاکید می‌شود که با راه اندازی این پایگاه از فروش پایان نامه جلوگیری خواهد شد و همچنین دانلود تمام متن پایان نامه برای دانشگاه‌هایی که با این پژوهشگاه تفاهم نامه امضا کرده‌اند میسر است.

این اتفاق به خودی خود می‌تواند از فروش و سوءاستفاده از پایان‌نامه‌هایی که حداقل از این مقطع زمانی به بعد، می‌توان از آنها به عنوان سرمایه‌های علمی کشور یاد کرد، جلوگیری کند و دلیل اصلی این حفاظت کلی پایان نامه‌ها، وجود مرکزی در قالب یک مرجع که حتی امکان استفاده علمی در شرایطی معقول را به دانشجویانی که قصد نوشتن پایان نامه را نیز دارند را خواهد داد و این در حالی است که نه تنهای به لحاظ کیفی که به لحاظ کمی سبب تقویت بنیه علمی کشور می‌گردد.