چند نفر در روز قليان مي‌كشند؟

سيگار قاتل خاموشي است كه هر 8 ثانيه يك نفر را در دنيا مي‌كشد. آمارها نشان مي دهد كه بيش از 70درصد سيگاري‌ها از سنين نوجواني كشيدن سيگار را شروع مي‌كنند. سيگاري هاي ايران نيز از اين قاعده مستثني نيستند.

به نوشته تهران امروز، آخرين بررسي ها نشان مي دهد كه مصرف سیگار در كشور تقريبا 65 میلیارد نخ در سال است. اگر قيمت هر نخ سيگار را به طور متوسط 100تومان در نظر بگيريم به رقم عجيب 6هزار و پانصد ميليارد تومان مي رسيم كه هموطنان ما براي خريد سيگار خرج مي كنند.

نكته عجيب اينكه مطالعات بانک جهانی در کشورهای فقیر و در حال توسعه نشان مي دهد كه دولت‌ها، دو برابر این مبلغ را صرف هزینه درمان بیماری‌های ناشی از سیگار می‌کنند یعنی 20میلیارد تومان در روز که در سال به رقمي حول و حوش 8هزار میلیارد تومان مي رسد و اين یعنی معادل كل بودجه سلامت درمان در کشور. البته اين عددها و رقم‌ها تنها آسيب هاي ناشي از مصرف سيگار نيستند.

در كشور ما بر اساس يك باور عمومي سيگار زمينه‌اي است براي گرايش به مصرف انواع موادمخدر، الكل و دريچه اي براي ورود به دنياي بزهكاري‌ در بين جوانان و نوجوانان. با اين وجود جوانان به كشيدن سيگار روي مي‌آورند. اما همه اينها باعث نشده است كه در طي اين سال‌ها مصرف سيگار در بين عموم مردم كم شود.

در سال هاي گذشته آمارهاي نگران كننده‌اي از گرايش دختران و پسران به مصرف سيگار منتشر شد. اين درحالي است كه سيگار تنها ماده دخاني مصرف در ايران نيست. قليان هم در دهه 80مصرفش در كشور اوج گرفت و در دهه 90 سن مصرف كنندگانش را تا زير 12سال كاهش داد. دختر و پسر هم فرقي ندارد. اين روزها اگر به پاتوق‌هاي گردشگري در اقصي نقاط كشور سری بزنید،

حتما مشاهده مي‌كنید كنار هر بساط قليان دختران و پسراني اين ماده دخاني را مصرف مي كنند؛ در سنين پايين و به دفعات زياد. كارشناسان در تمام اين مدت تلاش كرده‌اند هشدارهاي زيادي به مصرف‌كنندگان سيگار و قليان بدهند. ارائه عددهايي از قبيل اينكه مصرف هر یك ساعت قليان برابر با مصرف 200نخ سيگار است هم در همين راستا ارائه شد.

دكتر محمدرضا مسجدي دبيركل جمعيت مبارزه با استعمال دخانيات جزو افرادي است كه در تمامي اين سال ها تلاش كرد با ارائه هشدارهايي جامعه را نسبت به هشدارهايي كه در رابطه با مصرف انواع دخانيات وجود دارد آگاه كند. او در گفت‌و‌گویی از وضعيت موجود اظهار نگراني كرد و نسبت به موج مصرف دخانيات در سنين پايين هم هشدار داد.

شما در اكثر مصاحبه‌هايي كه اين اواخر داشتيد نسبت به شيوع مصرف قليان در سنين پايين اظهار نگراني كرده بوديد، آيا همچنان اين نگراني شما پابرجاست؟
بله؛ چون به نظر مي‌آيد كه مصرف انواع دخانيات در كشور افزايش پيدا كرده و چيزي كه اين نگراني را بيشتر مي‌كند سن مصرف‌كنندگان است كه كاهش پيدا كرده و به 13 سال رسيده است. از همه بدتر اينكه مصرف قليان هم افزايش يافته و به ويژه ميان دختران و نوجوانان جاي خود را باز كرده است.

خب شما به عنوان دبيركل جمعيت مبارزه با دخانيات چه تلاش‌هايي براي كنترل اين وضعيت كرده‌ايد؟
وظيفه ما اطلاع‌رساني است. به غير از اين هم تلاش مي‌كنيم حداقل قانوني كه مصوب شده و در خلال اين چند سال از نظر اجرا ضعف‌هاي جدي داشته را اجرا كنيم. ولي دستور‌العمل‌ها توسط دكتر هاشمي وزير بهداشت و درمان طي بخش‌نامه‌اي به سازمان‌ها ابلاغ شده است.

طي اين بخش‌نامه براي ممنوعيت استعمال دخانيات در اماكن عمومي و براساس مصوبه دولت جريمه كردن خرده فروشي سيگار، كساني كه در اماكن عمومي سيگار مصرف مي‌كنند، فروش به افراد زير 18، فروش توسط افراد 18 سال به پايين كه در قانون بوده و متاسفانه 6-7 سال است كه اقدامي جدي در اين مورد نشده قرار است اقداماتي انجام شود. دولت هم در اين راستا آمادگي خود را اعلام كرده و اميدواريم در سال جديد بتوانيم اين قوانين را اجرايي كنيم.

يك نگراني هم كه شما داشتيد در رابطه با وضعيت مصرف دخانيات بين دختران و پسران دانشجو به عنوان قشر فرهيخته جامعه بوده است، به نظر شما چرا دانشجويان با وجود آگاهي‌اي كه در مورد سيگار دارند باز هم به سمت آن گرايش پيدا كرده و از آن استقبال مي‌كنند؟
اين نقطه ضعف مجموعه ماست. از نظر فرهنگي كاري كه در دنيا اتفاق مي‌افتد به موازات يكديگر است. درست مانند قوانين راهنمايي و رانندگي كه در تمام دنيا ضمن آنكه محدوديت به وجود مي‌آورد و مردم را آگاه مي‌كند، جريمه جدي را هم براي آنها در نظر گرفته و اعمال مي‌كنند.

مثلا اگر خودرويي در پل صدر بيش از 60-70كيلومتر سرعت داشته باشد 50 هزار تومان جريمه مي‌شود و نمي‌تواند اعتراض كند زيرا هم به مردم آگاهي داده‌اند و هم در تمام پل علائم هشداردهنده وجود دارد. ما در دخانيات ضعيف عمل مي‌كنيم و نه اطلاع‌رساني خوبي انجام مي‌دهيم، نه اعمال قانون مي‌كنيم.

بهانه‌ جوانان هم اين است كه امكانات و تفريحات مناسب ندارند. اين وظيفه دولت است كه امكانات ورزشي و رفاهي مناسب را براي جوانان فراهم كند تا جوان ها در خلأ برنامه‌هاي فراغتي و.. به سمت مصرف دخانيات و مواد مخدر گرايش پيدا نكنند.

مصرف سيگار و قليان در خوابگاه‌هاي دانشجويي چه وضعيتي دارد؟
ما خلأ اطلاعاتي در اين رابطه داريم. چون طي سال هاي گذشته وزارت علوم و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درها را به روي محققان بسته بودند اما با روي كارآمدن دولت جديد تصميم‌هايي در اين زمينه گرفته‌ شده كه هنوز تا مرحله اجرا فاصله دارد.

براي همين بايد در اين مرحله بگويم اطلاعاتي كه ما از خوابگاه‌هاي دانشجويي داريم اين است كه وضعيت مصرف سيگار در خوابگاه‌ها بالاست و اصلا شرايط خوبي به لحاظ كنترل مصرف دخانيات در اين مكان‌ها حاكم نيست.

حالا درد مصرف سيگار كم بود، كه در اين سال ها مصرف قليان هم به پديده اي تبديل شد. به نظر شما چي شد كه جوان‌ها اينقدر از قليان استقبال كردند؟
خب قليان جذابيت‌هاي خاص خودش را براي مصرف كننده دارد. قليان را طوري درست مي‌كنند كه جذب كننده جوانان و نوجوانان باشد. مدت زمان مصرف قليان بيشتر است و معمولا به شكل گعده‌اي مصرف مي شود.

همين دليلي است براي دور هم‌نشيني‌هاي طولاني جوان ها و گپ‌زدن‌ها و پك زدن هاي طولاني به قليان. البته يك باور غلطي كه از همان ابتداي پديده شدن قليان در بين برخي رواج پيدا كرد مضر نبودن آن بود كه بارها ما اعلام كرده‌ايم به دليل آنكه در تنباكوي قليان اسانس‌هاي مختلف شيميايي استفاده مي‌كنند عوارض آن بيشتر از سيگار است.

آماري در رابطه با وضعيت مصرف سيگار بين ايراني‌ها داريد؟
آمار كه دقيق نيست. اما حدودا 26 درصد مردان و 2 تا 3 درصد زن‌ها در ايران سيگار مصرف مي‌كنند كه در طي اين سال‌ها به اين نتيجه رسيده‌ايم كه مصرف سيگار در بين خانم‌هاي جوان بيشتر است.

به نظر شما چرا آمار دختر‌هاي مصرف‌كننده سيگار و قليان افزايش پيدا كرده است؟
متاسفانه جوانان ما راه 20-30 سال قبل اروپا و آمريكا را در پيش گرفته‌اند. اين راهي است كه آن كشورها طي و با آن مبارزه كرده‌اند و در حال حاضر هم آن را دنبال مي‌كنند. ولي متاسفانه ما كاري در آسيب‌هاي اجتماعي انجام نمي‌دهيم و جوانان ما هم در همه مسائل مانند دخانيات در معرض خطر هستند.

مسائلي همچون سيگار لاغر مي‌كند يا اينكه سيگار مخصوص لاغري وجود دارد، يا سيگار مخصوص بانوان وجود دارد، تبليغ مي‌شود و همه اينها گرايش جوان‌ها به‌خصوص دختران را به سمت مواد دخاني به همراه دارد.

يعني به دليل آنكه تبليغات عدم استفاده دخانيات كمرنگ و نامحسوس است، چنين تبليغاتي جاي آن را مي‌گيرد؟
اين تبليغات گمراه‌كننده نقاط ضعف ما را نشان مي‌دهد. وقتي ما اقدامي نمي‌كنيم ديگران براي سودجويي خود همه كاري مي‌كنند.

سيگار‌هاي قاچاق چند درصد سيگارهاي بازار را تشكيل مي‌دهند؟
آمارهاي سيگارهاي قاچاق مختلف است. 20تا 35 درصد سيگارها قاچاق هستند كه اين وحشتناك است.

ماليات سيگار چگونه محاسبه مي‌شود و چند درصد ماليات سيگار بايد به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برسد؟
امسال تمام تلاش خود را كرديم تا ماليات دخانيات بر خرده فروشي باشد. هر كالايي كه خريداري مي‌شود مشتري ماليات آن را همان لحظه پرداخت مي‌كند و روي قيمت آن كشيده مي‌شود. متاسفانه در كشور ما سيگار از اين روند مستثني است.

تاكنون علي‌الراس مالياتي را از شركت‌هاي دخانيات يا وارد كننده‌ها مي‌گرفتند. اين در حالي بود كه براساس اسناد قيمت سيگار 400 تومان بود در صورتي كه مشتري آن را 1000 تومان مي‌خريد.

مشتري بايد ماليات 1000 تومان را بدهد نه 400 تومان را. اين پول از جيب دولت و بيت‌المال مي‌رفت. امسال مجلس ماليات بر خرده فروشي را تصويب كرد و اميدواريم با همكاري وزارت صنعت و تجارت اين كار عملي شود و مبلغ كلاني خواهد بود كه به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، وزارت ورزش و جوانان و آموزش و پرورش اختصاص داده شود.

چرا وزارت آموزش و پرورش؟
به دنبال اجراي طرح پيشگيري استفاده از دخانيات در مدارس هستيم ولي در اين مورد 7 سال است كه درجا مي‌زنيم به دليل كمبود بودجه اين طرح معلق مانده بود.

يعني امسال اين طرح مي‌تواند بودجه خود را دريافت كند؟
تمام تلاش ما اين است كه با دولت بتوانيم به اين تفاهم برسيم كه از مبلغ ماليات بر دخانيات مبلغ جزئي را به آموزش و پرورش اختصاص دهد. چون همه معتقدند كه براي پيشگيري و مبارزه با دخانيات از مدارس ابتدايي و راهنمايي شروع كنيم.

براي اين طرح سعي مي‌كرديم كه سال آينده اين طرح را به صورت پايلوت در ورامين يا يكي از مناطق آموزش و پرورش تهران شروع كنيم ولي وقتي خواستيم شروع كنيم وزارت آموزش و پرورش گفت بايد 250 ميليون تومان بدهيد. ما هم جواب داديم بگذاريد اين پول را جور كنيم بعد مي‌آييم.

چه قشري از دانش‌آموزان بيشتر از سيگار استفاده مي‌كنند؟
شهرداري تهران مطالعه خوبي در كل تهران در مورد مناطق، درآمد، وضعيت اقتصادي و... را داشته است. برطبق اين تحقيق در تمام اقشار دانش‌آموزان سيگاري وجوددارند. استفاده از سیگار در پسران بیشتر از دختران است اما متاسفانه 20درصد از دانشجویان و دبیرستانی‌های دختر از قلیان به عنوان تفریح استفاده می‌کنند.