پیغام دختران گیلانی برای خواستگاران

به گزارش پارسینه ، صنایع دستی را می‌توان در سه دوره سنتی، مدرن و مابعد مدرن بررسی کرد. مفهوم صنایع دستی یک مفهوم مربوط به دنیای مدرن است و در دوره ما قبل مدرن مفهوم صنایع دستی وجود نداشته است، چراکه وسایل و آثاری که ما امروزه صنایع دستی می‌نامیم، در قدیم صنعت رایج و مورد استفاده بوده است.

حصیربافی یا بافت بوریا بی گمان یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی و شاید کهن‌ترین آنها باشد. حصیربافی هنر و صنعتی است که توانسته در عصر جهانی شدن جای خود را در میان طرح‌های مدرن امروز باز کند.

به عقیده‌ بسیاری از محققان، حصیربافی پس از سنگ‌تراشی قدیمی‌ترین صنعتی است که انسان با آن آشنایی حاصل کرده است. نمونه‌های بدست آمده در بین‌النهرین و آفریقا گواه آن است که این صنعت منشاء بسیاری از صنایع دستی دیگر از جمله پارچه بافی، گلیم بافی، بامبوبافی، سفال‌گری و کوزه‌گری است. بافتن گلیم و قالی و انواع پارچه‌ها از روی سبدبافی و حصیربافی اقتباس شده است. قدیمی‌ترین نمونه دستباف به حدود ۶ هزار سال قبل تعلق دارد، در حالی که نمونه‌های حصیربافی مکشوفه در آفریقا به پیش از این تاریخ مربوط می‌شود.

ایران یکی از ۱۶ کشور تولیدکننده لوازم حصیری در جهان است. امروزه در مناطق مختلف کشورمان به ویژه مناطق شمال و جنوب آن هر کجا که دسترسی به برگ درخت خرما، ساقه گندم، نی و ترکه امکان‌پذیر باشد می‌توان نشانه‌هایی از حصیربافی و سبدبافی را یافت؛ با این حال این صنعت در استان‌های سیستان و بلوچستان، خوزستان، کردستان، هرمزگان، بوشهر، خراسان، کرمان، یزد، فارس، مازندران، گیلان، آذربایجان شرقی و تهران از رونق بیشتری برخوردار است.

سنت حصیربافی که یکی از هنرهای دستی اصیل است، از صنایع دستی و خانگی بسیار رایج در استان گیلان است و تولید انواع سبدها و حصیرها در اکثر نقاط این استان رواج دارد. حصیر در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف بافته می‌شود و مصارف گوناگون از قبیل زنبیل، کلاه، سفره، سبد، آبکش و زیردیگی دارد.

حصیر تنها جنبه مصرفی ندارند، بلکه تعداد قابل توجهی از حصیرها و سبدهایی که در نقاط مختلف گیلان بافته می‌شود و مخصوصا حصیرهای رنگی دارای جنبه‌های هنری و تزئینی است.

زنان بندرانزلی، غازیان و آب‌کنار در بافت حصیر شهرت خاصی داشته‌اند و حصیرهای این مناطق از مرغوبیت خوبی برخوردار بوده است. در گذشته، این هنر از چنان مرغوبیتی برخوردار بود که برخی از تجار در غازیان بیش از ۱۰۰ خانوار حصیرباف داشتند و به تولید و بازرگانی این رشته می‌پرداختند. از آنجا که الیاف طبیعی به مرور زمان تجزیه می‌گردد، نمونه‌های قدیمی در دست نیست، اما در کتب و مستندات برجای مانده به حصیربافی گیلان اشاره شده است.

رویش انواع گیاهان خودرو با توجه به اقلیم منطقه در کنار مرداب‌ها و آبگیرها سبب پدید آمدن انواع محصولات حصیری از دیرباز تاکنون در گیلان شده است. این گیاهان در اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت شروع به جوانه زدن می‌کنند و در پایان تابستان قبل از برداشت برنج نهایت رشد خود را می‌نمایند. در این زمان عمل برداشت اغلب توسط مردان صورت می‌گیرد. برای بافت زیرانداز حصیری از گیاه «سوف» به ‌عنوان پود و از کنف به ‌عنوان تار استفاده می‌شود. این زیرانداز زیبا و هماهنگ با آب و هوای مرطوب خطه گیلان که با دستگاه چوبی سنتی ساده و ابتدایی بافته می‌شود نه تنها در کف اتاق‌ها، بلکه در کنار دیوارها و حتی در سقف خانه‌ها استفاده می‌گردد.

در بافت زیراندازهای حصیری نقوش مختلف نظیر نقش‌پا، سایه گل‌وشه، لیلا لاچ، غازیانی، کاول‌لاچ، ثوریا لاچ، شمشیر لاچ، گل دسته لاچ و قالی لاچ بکار می‌رود. از گیاه «لی» برای بافت انواع زنبیل، سبد، کلاه، سفره و… استفاده می‌شود و تمام مراحل بافت با دست انجام می‌گیرد.

نقل است که گاه روستاییان گیلان بر این عقیده هستند که حصیر بافته را دورتا دور خانه به حصار بیرونی بنا تکیه داده تا به دیگران نشان دهند که دختران دم بخت آنها این هنر را برای خواستگاران خود به ارمغان می‌آورند و به عنوان یکی از امتیازات خانه‌داری، این صنعت دستی را همراه خود به خانه بخت برده و همین‌طور به فرزندان خود انتقال می‌دهند.

محصولات حصیری گیلان بیشتر با رنگ‌های روشن بافته و نقوشی که در محصولات حصیری این خطه بکار می‌رود، بیشتر هندسی است که معمولا مشابه کنگره‌های لوزی شکل یا مربع با رنگ‌های شاد مانند سبز، قرمز، صورتی، زرد، نارنجی و گاهی نیز قهوه‌ای هستند.

این محصولات از ظرافت و زیبایی بیشتری نسبت به محصولات دیگر استان‌های کشور برخوردارند که می‌تواند به دلیل آب و هوای این منطقه باشد. به لحاظ تنوع محصولات نیز می‌توان گفت که در استان گیلان این تنوع بیشتر به چشم می‌خورد.