آیا قطر جای عربستان را در بحران سوریه می‌گیرد؟

کیریل سمنوف در گزارشی در المانیتور نوشت: یکی از انگیزه های دیدار امیر قطر از روسیه نابودی و تضعیف تحریم های دولت های عربستان سعودی و امارات متحده عربی است. مسکو نسبت به این بحران و کشمکش منطقه ای رویکرد بی طرفانه را اتخاذ کرد. همانطور که ملک سلمان بن عبدالعزیز هم در پاییز از روسیه با پوتین دیدار کرد.

به طور کلی دولت روسیه درصدد است که جایگاه و موقعیت خود را در میان کشورهای عربی تقویت کند. در مقابل دولت قطر پس از آغاز بحران خلیج فارس درصدد تنوع بخشی به روابط خارجی خود با کشورهای دیگر برآمده است. این کشور همچنین به دلیل مواضع دمدمی و دوسویه واشنگتن در طول بحران قطر با همسایگانش به تعمیق روابط و تعاملاتش با مسکو پرداخته است.

همچنین دولت قطر به عادی سازی روابط با ایران پرداخت و اتحاد استراتژیک خود با ترکیه و روسیه دو شریک در فرایند حل وفصل بحران سوریه تقویت کرد. بنابراین دیدار امیر قطر از روسیه می تواند موضع و دیدگاه دولت قطر را نسبت به کشمکش سوریه تغییر دهد. این دیدار همچنین برای دولت روسیه به دلیل گسترش تعارضات نظامی در سوریه و فشار کشورهای غربی به مسکو در مورد مسمومیت سرگئی اسکریپال و دخترش دارای اهمیت است.

جهان عرب نسبت به جایگاه و موضع دولت روسیه در بحران سوریه به طور خاص در مورد غوطه شرقی بدگمان هستند. قطر در گذشته از حامیان گروه های مخالف بشار اسد بوده است ولی این دیدار می تواند زمینه اعتماد دوحه را نسبت به مسکو به عنوان ضامن حل و فصل بحران سوریه و احیای فرایند صلح را فراهم کند.

بنابراین نقش روسیه در رویداد غوطه شرقی می تواند به روابط این کشور با عربستان سعودی آسیب بزند.در حالی که در هفته گذشته قبل از سفر محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی به آمریکا، وی متحدان روسیه یعنی ایران و ترکیه را همراه با قطر مثلث شرارت معرفی کرد.

دولت قطر می تواند ابتکار عمل را از دستان عربستان سعودی خارج کند و خود به ایفای نقش فعال در فرایند حل و فصل سوریه از طریق ایجاد گفتگوی نزدیک با روسیه بپردازد. در حال حاضر دولت قطر و ترکیه بر گروه های احرارالشام و فلیق الرحمان در غوطه شرقی نفوذ دارند که از سوی دوحه حمایت های نظامی دریافت می کردند و در نتیجه نفوذ قطری ها، این گروه موافقت کردند که به مقاومت خود پایان دهند و غوطه شرقی را ترک کنند و به مناطق تحت کنترل شورشیان و منطقه ادلب حرکت کنند.

اما جیش السلام بزرگترین گروه شبه نظامی در این منطقه که کنترل شهر دوما را در دست دارند وابسته به عربستان سعودی هستند و آن ها نسبت به خروج از حومه دمشق خودداری کردند و خواهان تداوم مقاومت خود هستند؛ که این امر نمایانگر اختلاف و تضاد رویکرد بین دوحه و ریاض در مورد مسئله سوریه است.

بنابراین در این شرایط دولت قطر احتمالا خواهان ایفای خدمات و نقش بیشتری در حل و فصل و میانحیگری دارد. یکی از محورهای مباحث دیدار تمیم از روسیه در مورد مذاکرات مرتبط با خرید سیستم های موشکی ضد هوایی اس ۴۰۰ از روسیه بود. نویسنده بر این اعتقاد دارد که اگر دوحه واقعا خواهان خرید سیستم های اس ۴۰۰ هم باشد اما این قرارداد کوچکتر از آنچه که قبل از آن پیش بینی شده است. متخصصین مجموعه صنعتی و نظامی بر این عقیده هستند که حتی اگر این قرارداد امضا شود تحویل اس ۴۰۰ به دولت قطر نباید به این زودی انتظار داشته باشیم. دلایلی که ذکر می کند این است که آن ها به دلیل انعقاد قراردادهای نظامی بالا با محدودیت های مالی مواجه هستند و همچنین دولت روسیه قراردادهای متعددی را برای تحویل این سیستم منعقد کرده است و ظرفیت تولید آن ها کامل است و علاوه بر این در شرایط کنونی قرارداد اس ۴۰۰ می تواند روابط آن ها را با عربستان سعودی و امارات متحده عربی را تضعیف کند.