دلایل سردرد‌های بالقوه/ چه زمانی سردرد خطرناک است؟

سردرد‌های شدید ممکن است نشانه‌ای از شرایطی باشد که زندگی فرد را تهدید می‌کند. با تشخیص زودهنگام، پزشک می‌تواند به دلیل زمینه‌ای بروز سردرد برای کاهش احتمال مواجهه با عوارض رسیدگی کند.

بنابر مقاله‌ای که در نشریه PLOS ONE منتشر شد، حدود ۰.۵ درصد تا ۴.۵ درصد مراجعه کنندگان به بخش اورژانس بیمارستان، این کار را به واسطه سردردی که با تروما مرتبط نیست، انجام می‌دهند.

در ادامه نگاهی به دلایل و علائم مختلف سردرد‌های بالقوه خطرناک داریم.

علائم هشدار دهنده

موارد زیر علائمی هستند که به جدی بودن سردرد و این که فرد باید درمان پزشکی فوری دریافت کند، اشاره دارند:

- سردرد بسیار شدیدی که طی چند ثانیه تا چند دقیقه غیر قابل تحمل می‌شود

- سردرد شدیدی که با تغییر وضعیت فرد آغاز یا شدت آن تغییر می‌کند

- سردردی که هنگام سرفه، عطسه یا اعمال فشار به خود آغاز می‌شود

- سردردی که از بین نمی‌رود

- سردردی که با علائم دیگر از جمله تب، لرز، تعریق شبانه و کاهش وزن ناخواسته همراهی می‌شود

- سردردی که به رغم هیچ گونه سابقه سردرد یا میگرن در فرد آغاز شده است

- افزایش چشمگیر در تکرر سردرد‌ها یا تغییر در ویژگی‌های سردرد

- سردرد مداوم که همواره در مکانی مشابه رخ می‌دهد

- علائم عصبی مرتبط مانند تغییرات در بینایی، بی حسی یا ضعف در یک سمت بدن، یا تغیییرات گفتاری

اگر فردی هر یک از این علائم را تجربه می‌کند، باید در پی دریافت کمک پزشکی فوری باشد.

فرد باید در صورت تجربه موارد زیر نیز در پی دریافت کمک پزشکی فوری باشد:

- تغییر در وضعیت روانی

- افتادگی صورت یا ناتوانی در حرکت یک سمت بدن

- تشنج

- سردرد شدید در فردی که سابقه سرکوب سیستم ایمنی را به واسطه شرایط پزشکی مانند اچ‌آی‌وی یا سرطان دارد

- آغاز ناگهانی درد شدید و غیر قابل تحمل

- اختلالات بینایی بی ارتباط با میگرن

اگر فردی هر یک از این علائم را تجربه می‌کند باید کمک پزشکی فوری دریافت کند. در این شرایط باید با اورژانس تماس گرفته شود و فرد نباید تا بیمارستان رانندگی کند.

سردرد می‌تواند به برخی شرایط پزشکی اضطراری اشاره داشته باشد. اما این به طور معمول تنها علامتی نیست که فرد تجربه می‌کند.

در ادامه با علائم، ملاحضات و گزینه‌های درمان برای شرایط سردرد اضطراری بیشتر آشنا می‌شویم.

برای بزرگسالان

بخش‌های زیر برخی از دلایل اضطراری که یک فرد ممکن است به دریافت کمک پزشکی برای سردرد نیاز داشته باشد را بیان می‌کنند.

تومور مغزی

تومور مغزی زمانی شکل می‌گیرد که سلول‌های غیرطبیعی در مغز رشد کرده و تکثیر می‌شوند. از آنجایی که جمجمه امکان گسترش چشمگیر را به مغز نمی‌دهد، وجود تومور می‌تواند موجب برخی علائم از جمله سردرد شود.

سردرد‌ها ممکن است نمایانگر رشد تومور باشند. همچنین، برخی افراد تشنج را نیز تجربه می‌کنند.

افزون بر سردرد، از دیگر علائم شایع تومور مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تشنج

- تغییر وضعیت روانی

- تغییرات بینایی

- حالت تهوع

- استفراغ

- سرگیجه یا زمین خوردن

علائم خاص ممکن است با توجه به مکان تومور متفاوت باشند.

درمان

درمان به مکان تومور و این که آیا پخش شده است یا خیر بستگی دارد. گزینه‌های درمان ممکن است شامل عمل جراحی برای خارج کردن تومور یا پرتو درمانی یا شیمی درمانی برای کوچک شدن اندازه تومور باشند.

مسمومیت با مونوکسید کربن

مونوکسید کربن یک گاز بی بو و بی رنگ است که به واسطه سوختن سوخت در خودرو، اجاق، فانوس، گریل، بخاری یا کوره تولید می‌شود.

مونوکسید کربن نسبت به اکسیژن در جریان خون جذابیت بیشتری برای سلول‌ها دارد. در نتیجه، مولکول‌های مونوکسید کربن می‌توانند جایگزین اکسیژن شوند که می‌تواند در نهایت به خفگی و مرگ منجر شود.

از دیگر علائم مسمومیت با مونوکسید کربن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- سرگیجه

- ضعف

- حالت تهوع

- استفراغ

- سردرگمی

- سینه درد

برخی افراد که خواب هستند یا الکل مصرف کرده اند ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنند که می‌تواند خطر مرگ ناشی از مسمومیت با مونوکسید کربن را افزایش دهد.

درمان

با قرار گرفتن در معرض مونوکسید کربن فرد باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن هوای تازه دریافت کرده و با اورژانس تماس بگیرد.

پزشک مسمومیت با مونوکسید کربن را با استفاده از اکسیژن و دارویی به نام «متیلن بلو» درمانی می‌کند که از طریق تزریق دورن وریدی وارد بدن بیمار می‌شود.

دیسکسیون سرخرگ کاروتید

بنابر مطالعه‌ای که در نشریه BMJ Case Reports منتشر شد، حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به دیسکسیون سرخرگ کاروتید سردرد را تجربه می‌کنند.

این شرایط زمانی رخ می‌دهد که یک پارگی در لایه‌های یکی از سرخرگ‌های کاروتید خونرسان به مغز وجود داشته باشد. در نتیجه، خون می‌تواند در لایه‌های سرخرگ جمع شود.

دیسکسیون سرخرگ کاروتید می‌تواند به سکته مغزی، آسیب مغزی و مرگ منجر شود.

سردردی که به واسطه دیسکسیون سرخرگ کاروتید شکل می‌گیرد به طور معمول تنها یک سمت سر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

فرد ممکن است گردن درد، تغییرات گفتاری، و افتادگی جزئی در یک چشم را نیز تجربه کند.

درمان

درمان به علائم و مکان شکل گیری دیسکسیون سرخرگ کاروتید بستگی خواهد داشت. از گزینه‌های معمول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- مصرف دارو‌های رقیق کننده خون

- انجام درمان اندوواسکولار

- انجام عمل جراحی

ضربه مغزی
یک ضربه مغزی به آسیب دیدگی مغز ناشی از یک ضربه یا تکان شدید سر گفته می‌شود. حرکت یا ضربه می‌تواند بر موقعیت مغز در جمجمه تاثیر گذاشته و به آسیب دیدن سلول‌های مغز منجر شود.

در صورتی که فرد تحت درمان قرار نگیرد، این می‌تواند به آسیب مغزی، تشنج و مرگ منجر شود.

بنابر مطالعه‌ای که در نشریه Sports Health منتشر شد، سردرد یکی از شایع‌ترین نشانه‌های ضربه مغزی است.

از دیگر علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- از دست دادن حافظه

- حرکات ناهماهنگ

- از دست دادن هوشیاری

- تغییرات شخصیتی

- اندازه متفاوت مردمک‌های چشم

- سردرگمی

درمان

درمان شامل استراحت و محدود کردن فعالیت بدنی می‌شود که اجازه بهبودی را به مغز می‌دهد.

درمان علائم اهمیت دارد. به عنوان مثال، پزشک یا متخصص مغز و اعصاب باید سردرد را زود درمان کنند و یک روانپزشک باید هر گونه احساس افسردگی یا اضطراب را هر چه سریع‌تر درمان کند.

اگر فردی دارای هماتوم یا تجمع خون خارج از یک رگ خونی باشد ممکن است به عمل جراحی برای تخلیه یا کاهش میزان خون نیاز باشد.

بحران پرفشاری خون

به گفته انجمن قلب آمریکا، بحران پرفشاری خون زمانی رخ می‌دهد که فشار خون سیستولیک یک فرد بالاتر از ۱۸۰ میلیمتر جیوه یا فشار خون دیاستولیک وی بالاتر از ۱۲۰ میلیمتر جیوه باشد. افزایش ناگهانی یا چشمگیر در فشار خون ممکن است موجب سردرد شود.

اگر فردی به موقع درمان نشود، بحران پرفشاری خون می‌تواند موجب شرایط خطرناکی مانند سکته مغزی، حمله قلبی، ادم ریوی یا یک دیسکسیون آئورتی شود.

سردرد یکی از علائم شایع فشار خون بالا محسوب می‌شود و از دیگر علائم آن می‌توان به تنگی نفس، خونریزی از بینی و اضطراب شدید اشاره کرد.

درمان

پزشک ممکن است فردی که با یک موقعیت اضطراری پرفشاری خون مواجه است را در بیمارستان بستری کند.

گزینه‌های درمان شامل دارو‌هایی مانند مسدودکننده‌های بتا، دارو‌های ادرارآور تیازیدی، مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین، و آنزیم‌های مبدل آنژیوتانسین می‌شوند.

مننژیت

مننژیت عفونتی است که لایه‌های بیرونی مغز را درگیر می‌کند. این شرایط می‌تواند به واسطه یک عفونت پیشین در گوش داخلی، سینوس ها، یا بخش دیگری از بدن شکل بگیرد.

عدم درمان مننژیت می‌تواند به سپسیس یا گندخونی منجر شود که یک عفونت شدید در بدن است که موجب از کار افتادن اندام‌ها می‌شود.

در کنار سردرد، از دیگر علائم مننژیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تب

- سفتی گردن

- حالت تهوع

- استفراغ

- حساسیت به نور

درمان
پزشکان به طور معمول از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان مننژیت استفاده می‌کنند.

سکته مغزی

دو نوع اصلی از سکته مغزی وجود دارند که شامل ایسکمیک و هموراژیک می‌شوند. سکته مغزی ایسکمیک می‌تواند به واسطه وجود لخته خون در یک رگ خونی در مغز رخ دهد. سکته مغزی هموراژیک به واسطه خونریزی از رگ خونی در مغز شکل می‌گیرد.

اگر پزشک نتواند سکته مغزی را به موقع درمان کند، فرد می‌تواند با ناتوانی‌های چشمگیر یا مرگ مواجه شود. هر فردی که یک سکته مغزی را تجربه می‌کند نیازمند مراقبت پزشکی فوری است.

بنابر مقاله‌ای که در نشریه Nursing Times منتشر شد، سکته مغزی هموراژیک نسبت به سکته مغزی ایسکمیک احتمال بیشتری دارد موجب سردرد شود. با این وجود، امکان تجربه سردرد در هر دو نوع سکته مغزی وجود دارد.

از دیگر علائم سکته مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- افتادگی صورت

- تغییرات در وضعیت روانی فرد

- ضعف در یک سمت بدن

- بی حسی در یک سمت بدن

- استفراغ

- تغییرات گفتاری

درمان
درمان سکته مغزی به نوع آن بستگی دارد.

گزینه‌های درمان شامل دارو‌هایی برای از بین بردن لخته خون و عمل جراحی برای خارج کردن یک لخته خون یا ترمیم رگ خونی آسیب دیده می‌شوند.

در دوران بارداری

زنان نباید سردرد‌هایی که طی دوران باردرای تجربه می‌کنند را نادیده بگیرند، زیرا ممکن است به یک شرایط بالقوه جدی که ممکن است بر سلامت آن‌ها یا نوزاد تاثیر بگذارد، اشاره داشته باشد.

از جمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

پره اکلامپسی

این شرایط که موجب فشار خون بالای بیشتر از ۱۴۰ روی ۹۰ میلیمتر جیوه پس از سپری شدن ۲۰ هفته از بارداری می‌شود. به گفته موسسه ملی سلامت آمریکا پره اکلامپسی می‌تواند موجب تورم و پروتئینوری یا وجود پروتئین در ادرار نیز شود.

پره اکلامپسی می‌تواند به اکلامپسی تبدیل شود که یک شرایط خطرناک و تهدید کننده زندگی فرد است. همچنین، پره اکلامپسی می‌تواند به شرایطی به نام سندرم هلپ (HELLP) منجر شود. هلپ مخففی برای همولیز، افزایش آنزیم‌های کبدی، و تعداد کم پلاکت‌ها است.

یک زن می‌تواند پره اکلامپسی را در دوره فوری پس از زایمان نیز تجربه کند.

در کنار سردرد، از دیگر علائم پره اکلامپسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- فشار خون بالا

- تغییرات بینایی

- درد در قسمت بالای شکم

- حالت تهوع

- استفراغ

درمان
اگر بارداری در هفته ۳۷ یا پس از آن باشد، پزشک ممکن است به دنیا آوردن نوزاد را توصیه کند.

بارداری‌هایی که تا این اندازه پیش نرفته اند ممکن است نیازمند نظارت منظم، استراحت، درمان‌های فشار خون، و دارو‌هایی برای کمک به تسریع رشد ریه جنین برای کمک به زایمان زودرس باشند.

اکلامپسی

اکلامپسی شکلی شدید و جدی از پرفشاری خون در دوران بارداری است که می‌تواند به تشنج یا کما منجر شود. این شرایط می‌تواند زندگی مادر و جنین را در معرض خطر قرار دهد و همچنین می‌تواند به سندرم هلپ منجر شود.

جدا از سردرد، از دیگر علائم اکلامپسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- فشار خون بالا

- تشنج

- کما

- حالت تهوع

- استفراغ

- حساسیت به نور

درمان
مداخله فوری برای پیشگیری از عوارض خطرناک و در معرض خطر قرار گرفتن زندگی فرد نیاز است.

به عنوان مثال، از گزینه‌های درمان می‌توان به تزریق درون وریدی منیزیم سولفات برای کاهش خطر تشنج و مصرف دارو‌هایی برای کاهش فشار خون اشاره کرد.

پزشک ممکن است هر تلاشی را برای زایمان نوزاد انجام دهد.

اگر مادر برای مدیریت درد یک بی حسی اپیدورال یا نخاعی داشته باشد، در دوره فوری پس از زایمان می‌تواند سردردی شدید که به نام سردرد پس از سوراخ شدگی دورا (PDPH) شناخته می‌شود را تجربه کند.

بنابر مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، حدود ۸۵ درصد از موارد سردرد پس از سوراخ شدگی دورا به خودی خود و با درمان محافظه کارانه از جمله موارد زیر برطرف می‌شوند:

- مصرف کافئین

- استراحت

- دارو‌های ضد درد

در کودکان

کودکان نیز می‌توانند سردرد‌های شدید را تجربه کنند که ممکن است به یک شرایط اضطراری پزشکی اشاره داشته باشد. از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ضربه مغزی

به گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا، کودکان نوپا و نوزادان ممکن است علائم ضربه مغزی متفاوتی نسبت به بزرگسالان را نشان دهند. افزون بر سردرد، از علائم دیگر می‌توان به امتناع از شیر یا غذا خوردن، گریه مداوم و ناتوانی در کسب آرامش اشاره کرد.

بنابر مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، نباید به افراد کوچک‌تر از ۱۶ سال آسپرین داده شود، زیرا می‌تواند خطر خونریزی و شرایطی به نام سندرم ری را افزایش دهد.

مننژیت

علائم مننژیت در نوزادان شامل سردرد، عدم تحرک، تحریک پذیری، دشواری در غذا خوردن یا استفراغ می‌شوند. گاهی اوقات، سر آن‌ها ممکن است متورم به نظر برسد.