.svg)
چگونه کبد چرب می‌شود؟ +راه‌های پیشگیری
پارسینه: افرادی که دارای کبد چرب هستند ممکن است ۱۰ سال قبل از بروز این بیماری دچار عـوارض قلبی عروقی و کلیـوی آن شوند. درصد ابتلا به سکتههای قلبی و مغزی و بیماریهای همچون دیابت قندی، هیپرلیپیدمی (افزایش چربی خون) و... دراین گروه از افراد بیشتر است. تجمع چربی در کبد می‌تواند به مرور زمان ایجاد التهاب و تشکیل باندهای فیبروز نماید، در صورت عدم درمان و بهبودی، کبد چرب می‌تواند به سمت نارسایی کبد و سیروزکبدی (تشکیل بافت فیبروز درکبد) پیشروی نماید.
منظور از کبد چرب، رسوب چربی (عمدتاً از چربی‌های خنثی مثل تری گلسیرید در سلول های کبدی است) که پیدایش آن در افراد چاق ، کم تحرک ، مبتلایان بـه دیابت، چربی خـون بـالا شخصیت‌های اضطرابی(افراد پراسترس ) و مصرف کنندگان طولانی مدت غذاهای دارای مواد نگهدارنده همچون فست فـودها و نوشابه‌های گازدار بیشتر دیـده می‌شود، تجمع چربی در کبد می‌تواند به مرور زمان ایجاد التهاب و تشکیل باندهای فیبروز نماید، در صورت عدم درمان و بهبودی، کبد چرب می‌تواند به سمت نارسائی کبد و سیروزکبدی(تشکیل بافت فیبروز درکبد) پیشروی نماید.
انواع کبد چرب ( کبد چرب الکلی و کبد چرب غیره الکلی)
1- چنانچه عامل اصلی به وجود آورنده این بیماری مصرف الکل باشد به آن بیماری کبد چرب الکلی (alcoholic fatiy liver) گویند.
2- و در صورتی که بدون مصرف الکل بوجود آمده باشد به آن بیماری کبد چرب غیره الکلی Non alcoholic fatiy) liver) می‌گویند.
همانطور که چربی در کبد رسوب می‌کند می‌تواند در جداره عروق دیگر بدن از جمله عروق قلبی، مغزی و کلیوی هم رسوب کند و باعث آسیب به این اعضاء شود.
علائم بیماری کبد چرب:
در بیشتر موارد این عارضه بدون علامت است و پزشک در بررسی آزمایشگاهی یا سونوگرافی یا سی-تی اسکن بطور اتفاقی آن کشف می‌کند. فرد به ندرت از ضعف و بیحالی، خستگی دائمی و احساس فشار و درد مبهم در ناحیه فوقانی و راست شکم شاکی است. بخصوص این علائم در مواردی که کبد چرب سریع ایجاد شده باشد بیشتر بروز می‌کند.
اقدامات تشخیصی:
اگر چه در خیلی از موارد علائم قابل توجهی در این بیماری وجود ندارد، با مشاهده بالا بودن آنزیم‌های کبدی (ALT) (SGPT) یا گاما گلو تأمین ترانس پیتیداز (GGT) و نیز تصاویر سونوگرافی تشخیص این بیماری ثابت می‌گردد.
اختلالات آزمایشی در کبد چرب معمولاً ضعیف است و در اکثر موارد افزایش خفیفی درآمینـو ترانسفـرازهای سـرمـی(AST) (ALT) یـا گاما گولو تأمین ترانسـی پیپتدار (GGT) دیده می‌شود.
آمینوترانسفرازهای سرمی(AST) (ALT) معیارهای جهت ارزیابی آسیب سلول‌های کبدی به شمار می‌روند و به علت آنکه میزان آنزیم (ALT) به بالاترین مقدار در کبد وجود دارد اختصاصی‌ترین آزمایش دال بر ضایعه کبدی است.
در کبد چرب الکلی به طور اختصاصی میزان افزایش آنزیم (AST) بیش از آنزیم (ALT) است ولی در کبـد چـرب غیـره الکلی میزان افزایش (ALT) بیش از (AST) است.
انفیلتراسیون چربی در کبد با سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن تشخیص داده می‌شود. در سونوگرافی میزان اکو پارانشیم کبد افزایش می‌یابد، میزان حساسیت سونوگرافی حـدود (70) درصد است.
لازم به ذکراست طبق تحقیقات انجام شده در 20 درصد افراد مبتلا به کبد چرب آنزیم های کبد، نرمال بوده، که این امر انجام سونوگرافی از کبد را در مورد مشکوک توصیه می‌نماید.
شیوع بیماری:
کبد چرب با افزایش سن سیرصعودی می‌یابد، شیوع این بیماری در آقایان دو برابر خانم‌ها است که با افزایش سن میزان شیوع در خانم ها به آقایان نزدیک می‌شود، به ویژه پس از یائسگی؛ بیماری کبد چرب در خانم ها سیر فزاینده‌ای دارد.
در بررسی‌های انجام شده روی بیش از 120 بیمار مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی مهمترین عوامل بروز این بیماری به ترتیب عبارتند از:
1- عادات بد غذائی (مصرف غذاهای دارای مواد نگهدارنده و عدم رعایت موازین بهداشتی در غذا خوردن)
2- استرس (اضطراب یا افسردگی )
3- عدم تحرک کافی (نداشتن فعالیت بدنی مناسب همانند ورزش روزانه)
سیر بیماری:
از آنجایی که این بیماری سیرپیش رونده دارد می‌تواند در مراحله اولیه بدون علامت باشد که با پیشرفت بیماری و درگیری بیشتر کبد تأثیرات منفی برعملکرد کبد به صورت احساس ضعف خستگی و کاهش وزن بروز می‌کند.
در 30 درصد موارد افراد مبتلا به کبد چرب دچار التهاب دربافت کبد (NASH) (NON ALCOHOLIC Steatohepatits) می‌شوند که 15درصد از این افراد دچار سیروز کبدی (sirros) شده و منجر به از کار افتادن کبد می‌شود.
نکته: اگر کبد چرب همراه با افزایش آهن سرم، سن بالای 45، چاقی ، دیابت، فشارخون باشد نشانه شدت بیماری است.
افرادی که دارای کبد چرب هستند ممکن است ۱۰ سال قبل از بروز این بیماری دچار عـوارض قلبی عروقی و کلیـوی آن شوند. درصد ابتلا به سکتههای قلبی و مغزی و بیماریهای همچون دیابت قندی، هیپرلیپیدمی (افزایش چربی خون) و… دراین گروه از افراد بیشتر است.
همانطور که چربی در کبد رسوب می‌کند می‌تواند در جداره عروق دیگر بدن از جمله عروق قلبی، مغزی، و کلیوی رسوب کرده و باعث آسیب به این عضو شود.
کبد چرب و بیماریهای همراه آن:
الکل و کبد چرب:
کبد جرب به طور شایع به دنبال مصرف مقادیر اندک یا زیاد الکل حتی برای مدت زمان کوتاهی دیده می‌شود، انفیلتراسیون (تجمع) شدید چربی می‌تواند با خستگی، ضعف، بی‌اشتهایی، تهوع، احساس ناخوشی در شکم و هپاتومگالی دردناک همراه باشد. اولین قدم در درمان کبد چرب الکلی حذف کامل مصرف مشروبات الکلی می‌باشد.
چاقی و کبد چرب:
کبد چرب در افراد چاق شایع است و به شدت با چاقی ارتباط دارد، بویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. دیابت قندی، هیپرتری گلیسیریدمی (افزایشTGخون) در افراد چاق شایع است.
دیابت و کبد چرب:
کبد چرب در نیمی از مبتلایان به دیابت قندی نوع دو دیده می‌شود ممکن است یکی از علل آن افزایش اسیدهای چرب با منشاء غذائی و متابولیسم کربو هیدرات‌ها و تبدیل آن به اسیدهای چرب باشد.
نکتـه:
بیماری استئاتوهپاتیت غیره الکلی (NASH)(تجمع چربی و سلول‌های التهابی در سلول‌های کبد) که نشان دهنده پیشرفت بیماری کبد چرب به سمت سیروز و نارسایی کبدی است؛ بطور شایع با چاقی دیابت قندی و هیپرلیپیدمی همراه است، این مراحله از بیماری در خانم‌ها شایع‌تر و اغلب بدون علامت است
دارو‌ها و کبد:
آمیودارون، نیفیدیپین، دیلتیازوم، کلوروکین، ترکیبات کورتیکو استروئیدی، تتراساکلین داروهای هستند که مصرف آن می‌توان با ایجاد کبد چرب همراه شود.
راه‌های پیشگیری:
برای جلوگیری از بروز بیماری کبد چرب نکات زیر را فراموش نکنید:
۱- رژیم غذائی سـالـم مثـل میوه ها، سبزی‌های خام، غلات سبوس‌دار و چربی‌های مفید (روغن زیتون، کنجد) برای خود انتخاب کنید.
۲- انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم (چاقی بویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلاء به کبد چرب دارد) از جمله پیاده روی به میزان حداقل ۳۰ الـی ۶۰ دقیقه در روز توصیه می‌شود.
۳- از مصرف الکل جداً پرهیز نمائید.
۴- ازمنابع غذای دارای پتاسیم بیشتر استفاده کنید مثل موز، کشمش، آلو، بادام، انواع سبزی‌ها
مواد غذایی مفید برای کبد:
الف - مواد غذایی که فرآیند سم زدایی و تصفیه کبد را افزایش می‌دهند.
ب - مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان که طی فرآیند سم زدایی از کبد محافظت می‌کنند. (در فرآیند سم‌زادیی یا تصفیه کبد تعـداد زیادی رادیکال آزاد تولید می‌شود که برای کبد مضر هستند، آنتی اکسیدان‌‌ها از کبد در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌نمایند).
۱- سیر و پیاز خام: حاوی آنتی اکسیدان است و برای سم زادیی بهتر کبد لازم است، همچنین به کبد کمک می‌کند تا بدن را از آلودگی جیوه و بعضی مواد افزودنی موجود در غذا‌ها و هورمون استروژن پاک کند.
۲- کلم (انواع کلم): کلم دارای خاصیت سم زدایی قـوی برای کبد است.
۳- لیموترش: آب لیموترش همراه آب و لرم صبح ناشتا سم زدایی کبد را افزایش می‌دهد.
۴- سیب: دفع فلزات سنگین از بدن را افزایش می‌دهد.
۵- میوه‌‌های غنی از آنتی اکسیدان: آلو، پرتقال، کشمش، طالبی، سیب با پوست، شاتوت، گریب فوروت، زرشک. انار، خرما
مواد غذایی که بهتراست کمتر مصرف شود:
چای، قهوه، نان‌‌های بدون سبوس (نان‌‌های ماشینی، فانتزی و نان لواش) سرخ کردنی‌‌ها، غذاهای چرب و پرکالری، تنقلات شور، غذاهای دارای مواد نگهدارنده، گوشت قرمز
انواع کبد چرب ( کبد چرب الکلی و کبد چرب غیره الکلی)
1- چنانچه عامل اصلی به وجود آورنده این بیماری مصرف الکل باشد به آن بیماری کبد چرب الکلی (alcoholic fatiy liver) گویند.
2- و در صورتی که بدون مصرف الکل بوجود آمده باشد به آن بیماری کبد چرب غیره الکلی Non alcoholic fatiy) liver) می‌گویند.
همانطور که چربی در کبد رسوب می‌کند می‌تواند در جداره عروق دیگر بدن از جمله عروق قلبی، مغزی و کلیوی هم رسوب کند و باعث آسیب به این اعضاء شود.
علائم بیماری کبد چرب:
در بیشتر موارد این عارضه بدون علامت است و پزشک در بررسی آزمایشگاهی یا سونوگرافی یا سی-تی اسکن بطور اتفاقی آن کشف می‌کند. فرد به ندرت از ضعف و بیحالی، خستگی دائمی و احساس فشار و درد مبهم در ناحیه فوقانی و راست شکم شاکی است. بخصوص این علائم در مواردی که کبد چرب سریع ایجاد شده باشد بیشتر بروز می‌کند.
اقدامات تشخیصی:
اگر چه در خیلی از موارد علائم قابل توجهی در این بیماری وجود ندارد، با مشاهده بالا بودن آنزیم‌های کبدی (ALT) (SGPT) یا گاما گلو تأمین ترانس پیتیداز (GGT) و نیز تصاویر سونوگرافی تشخیص این بیماری ثابت می‌گردد.
اختلالات آزمایشی در کبد چرب معمولاً ضعیف است و در اکثر موارد افزایش خفیفی درآمینـو ترانسفـرازهای سـرمـی(AST) (ALT) یـا گاما گولو تأمین ترانسـی پیپتدار (GGT) دیده می‌شود.
آمینوترانسفرازهای سرمی(AST) (ALT) معیارهای جهت ارزیابی آسیب سلول‌های کبدی به شمار می‌روند و به علت آنکه میزان آنزیم (ALT) به بالاترین مقدار در کبد وجود دارد اختصاصی‌ترین آزمایش دال بر ضایعه کبدی است.
در کبد چرب الکلی به طور اختصاصی میزان افزایش آنزیم (AST) بیش از آنزیم (ALT) است ولی در کبـد چـرب غیـره الکلی میزان افزایش (ALT) بیش از (AST) است.
انفیلتراسیون چربی در کبد با سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن تشخیص داده می‌شود. در سونوگرافی میزان اکو پارانشیم کبد افزایش می‌یابد، میزان حساسیت سونوگرافی حـدود (70) درصد است.
لازم به ذکراست طبق تحقیقات انجام شده در 20 درصد افراد مبتلا به کبد چرب آنزیم های کبد، نرمال بوده، که این امر انجام سونوگرافی از کبد را در مورد مشکوک توصیه می‌نماید.
شیوع بیماری:
کبد چرب با افزایش سن سیرصعودی می‌یابد، شیوع این بیماری در آقایان دو برابر خانم‌ها است که با افزایش سن میزان شیوع در خانم ها به آقایان نزدیک می‌شود، به ویژه پس از یائسگی؛ بیماری کبد چرب در خانم ها سیر فزاینده‌ای دارد.
در بررسی‌های انجام شده روی بیش از 120 بیمار مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی مهمترین عوامل بروز این بیماری به ترتیب عبارتند از:
1- عادات بد غذائی (مصرف غذاهای دارای مواد نگهدارنده و عدم رعایت موازین بهداشتی در غذا خوردن)
2- استرس (اضطراب یا افسردگی )
3- عدم تحرک کافی (نداشتن فعالیت بدنی مناسب همانند ورزش روزانه)
سیر بیماری:
از آنجایی که این بیماری سیرپیش رونده دارد می‌تواند در مراحله اولیه بدون علامت باشد که با پیشرفت بیماری و درگیری بیشتر کبد تأثیرات منفی برعملکرد کبد به صورت احساس ضعف خستگی و کاهش وزن بروز می‌کند.
در 30 درصد موارد افراد مبتلا به کبد چرب دچار التهاب دربافت کبد (NASH) (NON ALCOHOLIC Steatohepatits) می‌شوند که 15درصد از این افراد دچار سیروز کبدی (sirros) شده و منجر به از کار افتادن کبد می‌شود.
نکته: اگر کبد چرب همراه با افزایش آهن سرم، سن بالای 45، چاقی ، دیابت، فشارخون باشد نشانه شدت بیماری است.
افرادی که دارای کبد چرب هستند ممکن است ۱۰ سال قبل از بروز این بیماری دچار عـوارض قلبی عروقی و کلیـوی آن شوند. درصد ابتلا به سکتههای قلبی و مغزی و بیماریهای همچون دیابت قندی، هیپرلیپیدمی (افزایش چربی خون) و… دراین گروه از افراد بیشتر است.
همانطور که چربی در کبد رسوب می‌کند می‌تواند در جداره عروق دیگر بدن از جمله عروق قلبی، مغزی، و کلیوی رسوب کرده و باعث آسیب به این عضو شود.
کبد چرب و بیماریهای همراه آن:
الکل و کبد چرب:
کبد جرب به طور شایع به دنبال مصرف مقادیر اندک یا زیاد الکل حتی برای مدت زمان کوتاهی دیده می‌شود، انفیلتراسیون (تجمع) شدید چربی می‌تواند با خستگی، ضعف، بی‌اشتهایی، تهوع، احساس ناخوشی در شکم و هپاتومگالی دردناک همراه باشد. اولین قدم در درمان کبد چرب الکلی حذف کامل مصرف مشروبات الکلی می‌باشد.
چاقی و کبد چرب:
کبد چرب در افراد چاق شایع است و به شدت با چاقی ارتباط دارد، بویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. دیابت قندی، هیپرتری گلیسیریدمی (افزایشTGخون) در افراد چاق شایع است.
دیابت و کبد چرب:
کبد چرب در نیمی از مبتلایان به دیابت قندی نوع دو دیده می‌شود ممکن است یکی از علل آن افزایش اسیدهای چرب با منشاء غذائی و متابولیسم کربو هیدرات‌ها و تبدیل آن به اسیدهای چرب باشد.
نکتـه:
بیماری استئاتوهپاتیت غیره الکلی (NASH)(تجمع چربی و سلول‌های التهابی در سلول‌های کبد) که نشان دهنده پیشرفت بیماری کبد چرب به سمت سیروز و نارسایی کبدی است؛ بطور شایع با چاقی دیابت قندی و هیپرلیپیدمی همراه است، این مراحله از بیماری در خانم‌ها شایع‌تر و اغلب بدون علامت است
دارو‌ها و کبد:
آمیودارون، نیفیدیپین، دیلتیازوم، کلوروکین، ترکیبات کورتیکو استروئیدی، تتراساکلین داروهای هستند که مصرف آن می‌توان با ایجاد کبد چرب همراه شود.
راه‌های پیشگیری:
برای جلوگیری از بروز بیماری کبد چرب نکات زیر را فراموش نکنید:
۱- رژیم غذائی سـالـم مثـل میوه ها، سبزی‌های خام، غلات سبوس‌دار و چربی‌های مفید (روغن زیتون، کنجد) برای خود انتخاب کنید.
۲- انجام ورزش و فعالیت بدنی منظم (چاقی بویژه چاقی شکمی نقش مهمی در افزایش خطر ابتلاء به کبد چرب دارد) از جمله پیاده روی به میزان حداقل ۳۰ الـی ۶۰ دقیقه در روز توصیه می‌شود.
۳- از مصرف الکل جداً پرهیز نمائید.
۴- ازمنابع غذای دارای پتاسیم بیشتر استفاده کنید مثل موز، کشمش، آلو، بادام، انواع سبزی‌ها
مواد غذایی مفید برای کبد:
الف - مواد غذایی که فرآیند سم زدایی و تصفیه کبد را افزایش می‌دهند.
ب - مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان که طی فرآیند سم زدایی از کبد محافظت می‌کنند. (در فرآیند سم‌زادیی یا تصفیه کبد تعـداد زیادی رادیکال آزاد تولید می‌شود که برای کبد مضر هستند، آنتی اکسیدان‌‌ها از کبد در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌نمایند).
۱- سیر و پیاز خام: حاوی آنتی اکسیدان است و برای سم زادیی بهتر کبد لازم است، همچنین به کبد کمک می‌کند تا بدن را از آلودگی جیوه و بعضی مواد افزودنی موجود در غذا‌ها و هورمون استروژن پاک کند.
۲- کلم (انواع کلم): کلم دارای خاصیت سم زدایی قـوی برای کبد است.
۳- لیموترش: آب لیموترش همراه آب و لرم صبح ناشتا سم زدایی کبد را افزایش می‌دهد.
۴- سیب: دفع فلزات سنگین از بدن را افزایش می‌دهد.
۵- میوه‌‌های غنی از آنتی اکسیدان: آلو، پرتقال، کشمش، طالبی، سیب با پوست، شاتوت، گریب فوروت، زرشک. انار، خرما
مواد غذایی که بهتراست کمتر مصرف شود:
چای، قهوه، نان‌‌های بدون سبوس (نان‌‌های ماشینی، فانتزی و نان لواش) سرخ کردنی‌‌ها، غذاهای چرب و پرکالری، تنقلات شور، غذاهای دارای مواد نگهدارنده، گوشت قرمز
منبع:
عصر ایران
ارسال نظر