.svg)
روایتی از حادثه هجوم به حرم امام رضا
پارسینه: ساعت ۱۷ روز ۲۹ آبان ۱۳۵۷ صحن انقلاب حرم رضوی خالی از جمعیت شده بود، اما کف صحن پر بود از چادر، چارقد و کفش. به ایوان طلا هم شلیک کردند و کمانه این تیرها باعث ریختن برخی تزئینات شد، همچنین آثار زیاد گلوله روی مرمرها پیدا بود.
این تصویریست که شاهدان عینی حادثه هجوم به حرم رضوی روایت کردند. در واقع حرم مطهر رضوی به عنوان مکانی امن برای تجمع مبارزان و کانونی برای تجمعات و راهپیمایی‌های ضد حکومت بود و در لابه‌لای قرآن‌ها، مفاتیح و زیارت‌نامه‌ها، محلی برای گذاشتن اعلامیه‌های انقلاب بود.
غلامرضا آذری خاکستر، پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه حرم مطهر رضوی به عنوان یکی از کانون‌های مهم انقلاب بود، اظهار کرد: مشهد به عنوان یکی از شهرهای پیشگام در وقوع انقلاب اسلامی در تاریخ معاصر به‌شمار می‌رفت.
وی گفت: سابقه مبارزاتی مردم مشهد در دوران رضا شاه به خصوص در وقایع خونین مسجد گوهرشاد نشان از جو ملتهب مشهد دارد و وقایع و رویدادهای دوره پهلوی اول و نارضایتی مردم از حکومت پهلوی پس از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ شکل مبارزاتی جدی‌تری به خود می‌گیرد.
پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی افزود: ظرفیت‌های سیاسی شهر مشهد، وجود روحانیون و علمای مبارز و همچنین اندیشمندان روشنفکر، انجمن‌ها و کانون‌های مبارزاتی سبب شد تا حرکت‌های قابل توجهی در مخالفت با حکومت پهلوی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه حرم مطهر رضوی به عنوان یکی از کانون‌های مهم انقلاب مطرح است، گفت: تا جایی که حافظه تاریخی نشان می‌دهد، حرم مطهر امام رضا(ع) در سده اخیر چند مرتبه مورد تهاجم قرار گرفته است.
آذری خاکستر افزود: در اواخر دوره قاجار روس‌های تزار گنبد حرم مطهر رضوی را بمباران کردند که این حادثه در تاریخ معاصر تحت عنوان عاشورای ثانی ثبت شده است. همچنین در تیرماه سال ۱۳۱۴ کشتار مسجد گوهرشاد نوعی بی‌حرمتی به اماکن متبرکه محسوب می‌شود.
وی بیان کرد: در سال ۵۷ با ملتهب شدن جو انقلاب و همگانی شدن مبارزه علیه حکومت پهلوی حرم مطهر رضوی به عنوان مکانی امن برای تجمع مبارزان و کانونی برای تجمعات و راهپیمایی‌های ضدحکومت بود و در واقع لابه‌لای قرآن‌ها، مفاتیح و زیارت‌نامه‌ها، محلی برای گذاشتن اعلامیه‌های انقلاب به شمار می‌رفت.
پژوهشگر تاریخ معاصر با بیان اینکه یکی از حوادث تلخ که موجب هتک حرمت حرم شد یورش عناصر ساواک به حرم مطهر رضوی بود، تصریح کرد: ساعت ۱۷ روز ۲۹ آبان ۵۷ پس از برگزاری مراسم ختم یکی از کشته‌شدگان حوادث انقلاب در مدرسه عباسقلی‌خان، تعدادی از شرکت‌کنندگان این مراسم به حرم مطهر می‌آیند و اقدام به تظاهرات می‌کنند.
وی ادامه داد: این عمل آنان با عکس‌العمل تعدادی از عناصر موافق با نظام پهلوی در صحن حرم مواجه و بین آنان درگیری صورت می‌گیرد که ماموران انتظامی برای متفرق کردن آن‌ها از گاز اشک‌آور و شلیک گلوله استفاده می‌کنند. طبق گزارش ساواک در این حادثه یک نفر در اثر اصابت گلوله پلاستیکی مجروح و سه نفر نیز به علت ضربات چوب‌دستی و پنجه بکس مجروح شدند.
آذری خاکستر با اشاره به اینکه این حادثه موجب عکس‌العمل و اعتراض آیات عظام و روحانیون شد و به سرعت در مشهد شایع شد، افزود: طبق گزارش مردم، در جریان فوق دو نفر کشته شدند. آیت‌الله سید عبدالله شیرازی در محکومیت تعرض ماموران حکومتی به مردم در حرم رضوی اعلامیه‌ای منتشر کرد که در این اعلامیه تیراندازی به سوی مردم و پرتاب گاز اشک‌آور توسط نظامی‌ها در اماکن حرم مطهر رضوی را محکوم کرد و روز ۵ آذر ۵۷ را تعطیل سراسری اعلام کرد.
وی گفت: همچنین حاج سیدحسن طباطبائی قمی در واکنش به هتک حرمت حرم مطهر توسط نیروهای نظامی اعلامیه‌ای منتشر می‌کند که در آن نکات قابل تاملی ذکر شده است. در بخشی از این اعلامیه آمده است، «آیا می‌دانید نظام حاکمه کنونی چه جنایت بزرگی را در این مکان مقدس مذهبی انجام داده است؟ نظام ورشکسته ایران شب سی‌ام آبان ماه در مشهد مقدس به بزرگترین جنایت‌های تاریخ سیاه سیاسی خود دست زده است. جنایتی که همه مسائل و مصائب را تحتالشعاع خود قرار داد و نه شما شیعیان جهان بلکه اسلام و برادران اهل سنت ما را هم عزادار نموده‌اید...».
آذری خاکستر گفت: به دنبال حوادث اواخر آبان در مشهد، در تاریخ ۳ آذر ۱۳۵۷ نماینده دولتی از تهران به مشهد اعزام شد و نتیجه گزارش خود را چنین اعلام کرد که منزل آیت‌الله شیرازی به صورت یک مرکز تجمع و تبادل نظر درباره مسائل روز و نیز پایگاه مخالفان حکومت درآمده است، همچنین انقلابیون به دنبال حادثه تیراندازی در صحن حرم مطهر امام رضا(ع) بهانه جدیدی برای تشدید تبلیغات ضددولتی به‌دست آورده‌اند.
پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی بیان کرد: حادثه حرم مطهر رضوی، از نگاه حکومت پهلوی نیز آن قدر حائز اهمیت بود که مجبور به ایجاد تغییراتی شد. مقصران حادثه بازداشت و فرمانده لشکر خراسان و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت خراسان تعویض شدند. حضرت امام (ره) طی اعلامیه‌ای در سوم آذر سال ۵۷ ضمن محکوم کردن این حادثه، اطاعت از رژیم را اطاعت از طاغوت و حرام دانست و به مناسبت حادثه مذکور، روز یکشنبه پنجم آذرماه را عزای عمومی اعلام کرد.
وی با بیان اینکه در بررسی وقایع شهر مشهد در سال ۱۳۵۷ آنچه بیش از همه جلب نظر می‌کند اعتصاب کارکنان است، گفت: از فروردین تا بیست‌ودوم بهمن ماه حدود ۲۵ اعتصاب ثبت شده توسط کارکنان سازمان‌ها و ادارات مختلف در شهر مشهد وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت اعتصاب‌ها و نقش اساسی آن در انقلاب است.
پژوهشگر تاریخ معاصر افزود: در این سال مشهد شاهد چهار موج اصلی اعتصاب است که نخستین حرکت، اعتراض کارکنان برخاسته از تشکیلات آستان قدس بود، جایی که نایب‌التولیه بادقت حوادث منتج به انقلاب را نظاره می‌کرد. در ۲۹ خردادماه ۱۳۵۷ کارمندان آستان قدس رضوی با برگزاری اعتصاب، خواهان اصلاحات جدی در زمینه امور صنفی شدند. هرچند خواسته‌های کارمندان صنفی در ارتباط با مطالبات و پایه‌های حقوقی بود ولی شرایط و اتفاقات بیرون از سازمان بی‌تأثیر در این اعتصاب نبود.
آذری خاکستر درباره مهم‌ترین علل اعتصاب کارمندان آستان قدس رضوی عنوان کرد: شرایط سیاسی جامعه و نارضایتی عمومی از حکومت، اقدامات عبدالعظیم ولیان در برخورد با کارکنان و عدم بررسی مشکلات کارمندی و وجود مشکلات عدیده در ارتباط با مسائل رفاهی از عوامل اعتصاب بود. دومین اعتصاب کارمندان آستان قدس در مهرماه رخ داد. در این زمان سراج حجازی نایب التولیه آستان قدس است. در تاریخ ۲۳ مهرماه ۱۳۵۷ کارکنان آستان قدس با نوشتن طوماری و امضای آن توسط بیش از ۱۱۰ نفر خواسته‌های صنفی خود را مطرح می‌کنند.
وی یادآور شد: نارضایتی علیه حکومت پهلوی در بین خدام حرم مطهر هم وجود داشته است و در مصاحبه‌هایی که با تعدادی از آن‌ها انجام شده است به نارضایتی و اقدامات مبارزاتی که علیه حکومت پهلوی داشته‌اند مفصل پرداخته‌اند.
پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی گفت: حادثه ۲۹ آبان سال ۱۳۵۷ و بازتاب آن موجب خشم و نفرت مردم از حکومت پهلوی شده و پس از آن شاهد راهپیمایی‌های گسترده و حضور پرشور عموم مردم در صحنه مبارزات هستیم. به طوری که در آذرماه مجسمه‌های رضا شاه و محمدرضا شاه پهلوی در میادین مشهد از بین رفته و حکومت پهلوی خشونت‌های نظامی را گسترش داده و با حمله به بخش اطفال بیمارستان امام رضا(ع) و حوادث نهم و دهم دی ماه اوج خشونت خود را با کشتار تعدادی از انقلابیون نشان می‌دهد.
غلامرضا آذری خاکستر، پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه حرم مطهر رضوی به عنوان یکی از کانون‌های مهم انقلاب بود، اظهار کرد: مشهد به عنوان یکی از شهرهای پیشگام در وقوع انقلاب اسلامی در تاریخ معاصر به‌شمار می‌رفت.
وی گفت: سابقه مبارزاتی مردم مشهد در دوران رضا شاه به خصوص در وقایع خونین مسجد گوهرشاد نشان از جو ملتهب مشهد دارد و وقایع و رویدادهای دوره پهلوی اول و نارضایتی مردم از حکومت پهلوی پس از ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ شکل مبارزاتی جدی‌تری به خود می‌گیرد.
پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی افزود: ظرفیت‌های سیاسی شهر مشهد، وجود روحانیون و علمای مبارز و همچنین اندیشمندان روشنفکر، انجمن‌ها و کانون‌های مبارزاتی سبب شد تا حرکت‌های قابل توجهی در مخالفت با حکومت پهلوی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه حرم مطهر رضوی به عنوان یکی از کانون‌های مهم انقلاب مطرح است، گفت: تا جایی که حافظه تاریخی نشان می‌دهد، حرم مطهر امام رضا(ع) در سده اخیر چند مرتبه مورد تهاجم قرار گرفته است.
آذری خاکستر افزود: در اواخر دوره قاجار روس‌های تزار گنبد حرم مطهر رضوی را بمباران کردند که این حادثه در تاریخ معاصر تحت عنوان عاشورای ثانی ثبت شده است. همچنین در تیرماه سال ۱۳۱۴ کشتار مسجد گوهرشاد نوعی بی‌حرمتی به اماکن متبرکه محسوب می‌شود.
وی بیان کرد: در سال ۵۷ با ملتهب شدن جو انقلاب و همگانی شدن مبارزه علیه حکومت پهلوی حرم مطهر رضوی به عنوان مکانی امن برای تجمع مبارزان و کانونی برای تجمعات و راهپیمایی‌های ضدحکومت بود و در واقع لابه‌لای قرآن‌ها، مفاتیح و زیارت‌نامه‌ها، محلی برای گذاشتن اعلامیه‌های انقلاب به شمار می‌رفت.
پژوهشگر تاریخ معاصر با بیان اینکه یکی از حوادث تلخ که موجب هتک حرمت حرم شد یورش عناصر ساواک به حرم مطهر رضوی بود، تصریح کرد: ساعت ۱۷ روز ۲۹ آبان ۵۷ پس از برگزاری مراسم ختم یکی از کشته‌شدگان حوادث انقلاب در مدرسه عباسقلی‌خان، تعدادی از شرکت‌کنندگان این مراسم به حرم مطهر می‌آیند و اقدام به تظاهرات می‌کنند.
وی ادامه داد: این عمل آنان با عکس‌العمل تعدادی از عناصر موافق با نظام پهلوی در صحن حرم مواجه و بین آنان درگیری صورت می‌گیرد که ماموران انتظامی برای متفرق کردن آن‌ها از گاز اشک‌آور و شلیک گلوله استفاده می‌کنند. طبق گزارش ساواک در این حادثه یک نفر در اثر اصابت گلوله پلاستیکی مجروح و سه نفر نیز به علت ضربات چوب‌دستی و پنجه بکس مجروح شدند.
آذری خاکستر با اشاره به اینکه این حادثه موجب عکس‌العمل و اعتراض آیات عظام و روحانیون شد و به سرعت در مشهد شایع شد، افزود: طبق گزارش مردم، در جریان فوق دو نفر کشته شدند. آیت‌الله سید عبدالله شیرازی در محکومیت تعرض ماموران حکومتی به مردم در حرم رضوی اعلامیه‌ای منتشر کرد که در این اعلامیه تیراندازی به سوی مردم و پرتاب گاز اشک‌آور توسط نظامی‌ها در اماکن حرم مطهر رضوی را محکوم کرد و روز ۵ آذر ۵۷ را تعطیل سراسری اعلام کرد.
وی گفت: همچنین حاج سیدحسن طباطبائی قمی در واکنش به هتک حرمت حرم مطهر توسط نیروهای نظامی اعلامیه‌ای منتشر می‌کند که در آن نکات قابل تاملی ذکر شده است. در بخشی از این اعلامیه آمده است، «آیا می‌دانید نظام حاکمه کنونی چه جنایت بزرگی را در این مکان مقدس مذهبی انجام داده است؟ نظام ورشکسته ایران شب سی‌ام آبان ماه در مشهد مقدس به بزرگترین جنایت‌های تاریخ سیاه سیاسی خود دست زده است. جنایتی که همه مسائل و مصائب را تحتالشعاع خود قرار داد و نه شما شیعیان جهان بلکه اسلام و برادران اهل سنت ما را هم عزادار نموده‌اید...».
آذری خاکستر گفت: به دنبال حوادث اواخر آبان در مشهد، در تاریخ ۳ آذر ۱۳۵۷ نماینده دولتی از تهران به مشهد اعزام شد و نتیجه گزارش خود را چنین اعلام کرد که منزل آیت‌الله شیرازی به صورت یک مرکز تجمع و تبادل نظر درباره مسائل روز و نیز پایگاه مخالفان حکومت درآمده است، همچنین انقلابیون به دنبال حادثه تیراندازی در صحن حرم مطهر امام رضا(ع) بهانه جدیدی برای تشدید تبلیغات ضددولتی به‌دست آورده‌اند.
پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی بیان کرد: حادثه حرم مطهر رضوی، از نگاه حکومت پهلوی نیز آن قدر حائز اهمیت بود که مجبور به ایجاد تغییراتی شد. مقصران حادثه بازداشت و فرمانده لشکر خراسان و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت خراسان تعویض شدند. حضرت امام (ره) طی اعلامیه‌ای در سوم آذر سال ۵۷ ضمن محکوم کردن این حادثه، اطاعت از رژیم را اطاعت از طاغوت و حرام دانست و به مناسبت حادثه مذکور، روز یکشنبه پنجم آذرماه را عزای عمومی اعلام کرد.
وی با بیان اینکه در بررسی وقایع شهر مشهد در سال ۱۳۵۷ آنچه بیش از همه جلب نظر می‌کند اعتصاب کارکنان است، گفت: از فروردین تا بیست‌ودوم بهمن ماه حدود ۲۵ اعتصاب ثبت شده توسط کارکنان سازمان‌ها و ادارات مختلف در شهر مشهد وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت اعتصاب‌ها و نقش اساسی آن در انقلاب است.
پژوهشگر تاریخ معاصر افزود: در این سال مشهد شاهد چهار موج اصلی اعتصاب است که نخستین حرکت، اعتراض کارکنان برخاسته از تشکیلات آستان قدس بود، جایی که نایب‌التولیه بادقت حوادث منتج به انقلاب را نظاره می‌کرد. در ۲۹ خردادماه ۱۳۵۷ کارمندان آستان قدس رضوی با برگزاری اعتصاب، خواهان اصلاحات جدی در زمینه امور صنفی شدند. هرچند خواسته‌های کارمندان صنفی در ارتباط با مطالبات و پایه‌های حقوقی بود ولی شرایط و اتفاقات بیرون از سازمان بی‌تأثیر در این اعتصاب نبود.
آذری خاکستر درباره مهم‌ترین علل اعتصاب کارمندان آستان قدس رضوی عنوان کرد: شرایط سیاسی جامعه و نارضایتی عمومی از حکومت، اقدامات عبدالعظیم ولیان در برخورد با کارکنان و عدم بررسی مشکلات کارمندی و وجود مشکلات عدیده در ارتباط با مسائل رفاهی از عوامل اعتصاب بود. دومین اعتصاب کارمندان آستان قدس در مهرماه رخ داد. در این زمان سراج حجازی نایب التولیه آستان قدس است. در تاریخ ۲۳ مهرماه ۱۳۵۷ کارکنان آستان قدس با نوشتن طوماری و امضای آن توسط بیش از ۱۱۰ نفر خواسته‌های صنفی خود را مطرح می‌کنند.
وی یادآور شد: نارضایتی علیه حکومت پهلوی در بین خدام حرم مطهر هم وجود داشته است و در مصاحبه‌هایی که با تعدادی از آن‌ها انجام شده است به نارضایتی و اقدامات مبارزاتی که علیه حکومت پهلوی داشته‌اند مفصل پرداخته‌اند.
پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی گفت: حادثه ۲۹ آبان سال ۱۳۵۷ و بازتاب آن موجب خشم و نفرت مردم از حکومت پهلوی شده و پس از آن شاهد راهپیمایی‌های گسترده و حضور پرشور عموم مردم در صحنه مبارزات هستیم. به طوری که در آذرماه مجسمه‌های رضا شاه و محمدرضا شاه پهلوی در میادین مشهد از بین رفته و حکومت پهلوی خشونت‌های نظامی را گسترش داده و با حمله به بخش اطفال بیمارستان امام رضا(ع) و حوادث نهم و دهم دی ماه اوج خشونت خود را با کشتار تعدادی از انقلابیون نشان می‌دهد.
منبع:
خبرگزاری ایسنا
ارسال نظر