ترکش های جنگ اوکراین بر پیکر برجام / فلاحت پیشه : ایران تنها بازنده این جنگ خواهد بود

ولادیمیر پوتین ، رئیس جمهور روسیه طی یک سخنرانی تلویزیونی در ساعت ۵:۵۵ صبح دیروز پنج شنبه به وقت مسکو از آغاز تجاوز نظامی این کشور به منطقه دونباس واقع در شرق اوکراین خبر داد که حکایت از آغاز رسمی جنگ روسیه در خاک اوکراین داشت؛ جنگی که در کمتر از ۲۴ ساعت به بیشتر مناطق اوکراین حتی تا کیف هم تسری پیدا کرد. در این بین علاوه بر تاثیرات مخرب تجاوز روسیه به خاک اوکراین در ابعاد مختلف نکته ای که در این جنگ برای ایران از اهمیت به سزایی برخوردار است به تاثیر تداوم و تشدید آن بر مذاکرات هسته‌ای باز می گردد.

باید پرسید که آیا جنگ اوکراین باعث بن بست و شکست در مذاکرات وین، احیای برجام و لغو تحریم ها خواهد شد؟ پاسخ به این سوال، محور گفت‌وگوییی با حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در دوره دهم و تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل است که در ادامه از نظر می گذرانید:

سرانجام پس از ماه ها گمانه زنی رسانه ای و خبری و تحلیل های کارشناسی از صبح امروز پنج شنبه تجاوز رسمی نظامی گسترده روسیه به خاک اوکراین، آن هم بعد سه روز از به رسمیت شناختن دو منطقه لوهانسک و دونتسک در شرق این کشور توسط کرملین آغاز شد. فارغ از تاثیرات ریز و درشت شروع این تجاوز روس ها بر مناسبات اقتصادی، تجاری، امنیتی، دفاعی و ... اگر به صورت خاص روی تحولات دیپلماتیک و به ویژه مذاکرت وین تمرکز کنیم آیا تداوم تشدید جنگ اوکراین مذاکرات وین را به بن بست می کشاند؟

شما به تاثیرات ریزودرشت شروع جنگ اوکراین توسط روسیه اشاره داشتید. خوب بی شک نمی‌توان بدون بررسی این تاثیرات جهانی تنها به مسئله مذاکرات وین بسنده کرد. چون آغاز جنگ نظامی در اوکراین توسط روسیه تاثیراتی در ابعاد جهانی دارد. بنابراین در گام اول باید آثار و تبعات جهانی این تجاوز روسیه بررسی شود و بعد از آن آثار موضوعی در عرصه‌های مختلف مانند پرونده مذاکرات وین مورد واکاوی قرار گیرد. ببینید من چندین بار در مصاحبه با رسانه‌های مختلف من جمله در گفت وگو با شما عنوان کردم که کاش مذاکرات هسته ای در وین به موضوع اوکراین فروخته نمی شد.

یعنی شما معتقدید امکان دارد احیای برجام وجه المصالحه جنگ اوکراین شود؟

من بارها عنوان کرده ام که کاش زودتر از اینها مذاکرات وین به نتیجه می رسید تا امروز نگران وقوع جنگ در اوکراین و تاثیرات مخرب آن بر مسائل مختلف به خصوص مذاکرات هسته‌ای نبودیم. چون با آغاز جنگ در اوکراین، روسیه برای موازنه سازی علاوه بر ورود به خاک اوکراین تمام برگ های دیگر من جمله پرونده مذاکرات هسته‌ای در وین را هم در راستای منافع خود به کار خواهد گرفت تا این موازنه سازی انجام شود. بنابراین من معتقدم مذاکرات وین می‌تواند به شدت تحت الشعاع آغاز جنگ در اوکراین قرار گیرد. حال اینکه در ادامه، جنگ اوکراین با چه شدتی تداوم پیدا کند به همان میزان مذاکرات وین هم تحت الشعاع این امر قرار خواهد گرفت. لذا در این بین تنها کشوری که بازنده است تنها ایران خواهد بود.

چرا؟

چون روسیه به خوبی از قبل می دانست در صورت موفقیت مذاکرات وین، احیای برجام و لغو تحریم ها ایران می تواند در کمترین زمان به پتانسیل بالایی برای صادرات نفت و گاز به اروپا و دیگر کشورها بدل شود. لذا مسکو عملاً سعی کرد مذاکرات وین را از طرف جمهوری اسلامی ایران به دست بگیرد. در این بین متاسفانه و صد افسوس دولت رئیسی و باقری کنی هم به طور کامل مدیریت مذاکرات را به روس ها سپردند تا عملا فضای مناسبی برای کرملین شکل بگیرد که اهداف و منافع خود را در وین پیش ببرد و نتیجه آن این است که تا امروز برجام و مذاکرات وین به نتیجه نرسید تا این مذاکرات به عنوان یک کارت برنده در اختیار روسیه قرار بگیرد. از دیروز پنج شنبه هم که پوتین جنگ در اوکراین را آغاز کرد یقین بدانید که کرملین نگاه دیگری به مذاکرات وین خواهد داشت.

چه نگاهی؟

همان طور که گفتم اگر قبل از جنگ اوکراین برجام به نتیجه می‌رسید و تحریم‌ها لغو می شد ایران در وضعیتی که نفت به بالای ۱۰۰ دلار رسیده است می‌توانست جایگاه خود را در بازار جهانی نفت و انرژی بازیابی کند و این مسئله هیچ گاه به سود روسیه نیست. چون ایران می توانست یک گزینه جدی برای صادرات گاز مایع به اروپا باشد. اما متاسفانه همانگونه که بارها و بارها در طول ۴۳ سال گذشته شاهد بودیم مقامات جمهوری اسلامی ایران نسبت به تحولات جهانی غافلگیر شده است در جنگ اوکراین هم این غافلگیری به شدت مشهود بود. آن هم در شرایطی که بسیاری از کارشناسان داخلی و جهانی از آغاز جنگ و تجاوز روسیه به اوکراین از هفته‌ها و ماه‌ها قبل هشدارهای لازم را داده بودند. اما در این بین متاسفانه این کارشناسان توسط رسانه های معلوم الحال در داخل ایران که وابستگی جدی به روسیه و چین دارند با اتهام، توهین، افتراء و تهدید همراه شدند.

به عبارت غافلگیری تهران اشاره داشتید. این گزاره را قدری کالبدشکافی کنیم. مشخصا جمهوری اسلامی در جنگ اوکراین چگونه غافلگیر شد؟

موضع گیری دولت سید ابراهیم رئیسی و به خصوص وزارت امور خارجه در قبال تحولات اکراین یکی از بی خاصیت ترین و بی ارزش ترین موضع گیری های طول تاریخ دیپلماسی ایران است.

به چه دلیل این اعتقاد را دارید؟

چون این موضع گیری هایی که مقامات جهوری اسلامی طی ۲۴ ساعت گذشته که از آغاز جنگ اوکراین می گذرد اتخاذ کرده اند با یک انفعال، وابستگی و سرسپردگی شدید ایران به روسیه همراه بود. وابستگی جمهوری اسلامی به روسیه تا آنجا بود که دولت رئیسی و حاکمیت در ایران دورغ ها و تزویر پوتین و لاوروف مبنی بر عدم حمله نظامی به اوکراین را باور کردند. لذا جمهوری اسلامی هیچ کاری برای خارج کردن اتباع ایرانی در اوکراین نکرد و دولت و وزارت امور خارجه امروز در کمال استیصال و درماندگی و با دستپاچگی با فرستادن هواپیما به دنبال بازگرداندن اتباع خود هم در بحبوحه جنگ است. در صورتی که بسیاری از کشورها از روزها و هفته ها پیش با تذکرات جدی تمام اتباع خود را از اوکراین فراخواندند. این نتیجه وابستگی و سرسپردگی جمهوری اسلامی ایران به روسیه است. لذا این سرسپردگی تهران به کرملین یعنی افتادن جمهوری اسلامی ایران در دام جنگ های بی پایان و چالش های بی انتهایی که مدیریت آن در دست روسیه است و در این بین جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از خاکریزها و برگ های برنده روسیه عمل خواهد کرد.