هاشمي چگونه ۸ سال سكان کشور را به دست گرفت؟

بازخواني شرح انتخاباتي كه در طول 33 سال از عمر پرفراز و نشيب اين انقلاب برگزار شده، حاوي درس‌ها و نكات تلخ و شيريني است كه مي‌تواند چراغي براي ادامه مسير توده‌هاي مردمي و البته احزاب، تشكل‌ها و مسئولان باشد؛ بر اين اساس در قالب سلسه گزارشاتي به صورت مجزا به بررسي انتخابات رياست‌‌جمهوري در ادوار مختلف انقلاب از سال 58 تا به امروز مي‌پردازيم و به شيوه‌اي جذاب برخي از گوشه‌هاي پنهان اين رويداد‌ها را بازگو خواهيم كرد و نيم‌نگاهي نيز به نوع نگاه برخي رسانه‌هاي خارجي به برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در هر دوره خواهيم داشت.

برگزاري پنجمين انتخابات رياست جمهوري با پيروزي آيت الله هاشمي رفسنجاني

پنجمين دوره رياست جمهوري پس از ارتحال جانگداز رهبر فقيد انقلاب در 6 مرداد ماه 1368 برگزار شد. اين در حالي بود که چهارمين رئيس‌جمهوري عملا تا 17 مهر آن سال بايد در سمت رياست جمهوري ايفاي وظيفه مي‌کرد. اما به علت ارتحال رهبر فقيد انقلاب ، حضرت امام خميني(ره) در تاريخ 14 خرداد 1368، انتخابات جمعه ششم مرداد برگزار شد و اين دوره يک ماه و نيم زودتر از موعد مقرر آغاز شد.

در فاصله ارتحال رهبر کبير انقلاب امام خميني(ره) و انتخابات پنجمين دوره رياست جمهوري، امورات مربوط به رئيس‌جمهوري را رهبر انجام مي‌داد در اين انتخابات 30 ميليون و 138 هزار و 417 نفر واجد شرايط شرکت بودند که از اين تعداد 16 ميليون و 452 هزار و 562 نفر شرکت کردند(59/54 درصد).

درصد واجدين شرايط در اين دوره تا حدودي افزايش داشت همچنين در پنجمين دوره از 79 نفر داوطلب صرفا دو نفر تاييد صلاحيت شدند که عبارت بودند از هاشمي رفسنجاني (رئيس مجلس شوراي اسلامي) با 15 ميليون و 550 هزار و 528 راي (5/94 درصد) و عباس شيباني (نماينده مجلس) با 635 هزار و 165 راي (86/3 درصد)، جامي(نماينده وقت تربت جام) از چهره‌هاي شاخصي بود که در اين انتخابات ثبت‌نام کرد اما در اين رقابت وارد نشد آقاي هاشمي رفسنجاني توانست با کسب بيش از 15 ميليون راي به عنوان رئيس‌جمهور انتخاب شود.

اگر بخواهيم اوضاع داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي آن برهه زماني يعني برگزاري انتخابات را به تصوير بکشيم، مي‌توان گفت در عرصه داخلي، بحث اصلاح قانون اساسي مطرح بود. در عرصه منطقه‌اي، درگيري و بحران ميان انقلابيون مسلمان افغانستان با نيروهاي رژيم کابل ، بحران و درگيري در بيروت ميان نيروهاي تحت امر ميشل عون، رئيس کابينه نظامي غيرقانوني لبنان و نيروهاي حزب سوسيال دروزي، برگزاري مذاکرات وزراي خارجه ايران و پاکستان براي گسترش همکاري بين دو کشور، برگزاري نشست مشترک حزب الله لبنان با سفير ايران در دمشق و رئيس دستگاه اطلاعاتي سوريه با هدف تحکيم صفوف نيروهاي اسلامي لبنان و ايجاد وحدت هر چه بيشتر ميان آنان و در عرصه بين‌المللي هم برگزاري اجلاس سران هفت کشور صنعتي (آمريکا، انگليس ، فرانسه، ژاپن، آلمان، ايتاليا و کانداد) براي بررسي مسئله بدهي‌هاي خارجي کشورهاي جهان سوم... را شاهد بوديم.

در اصل با شروع برگزاري انتخابات پنجم رياست جمهوري، فضاي سياسي انتخابات تحت تاثير فقدان شخصيت بي‌همتاي امام خميني(ره) قرار گرفت. در اين اوضاع، اصل حضور و مشارکت مردم که به معني ادامه حمايت از نظام و رهبري پس از ارتحال امام خميني(ره) بود، اهميت ويژه‌اي داشت. هر چند گروهک‌هاي ضد انقلاب تلاش مي‌کردند با عمليات تروريستي فضاي انتخابات را ناامن کند تا مشارکت مردم را کاهش دهند که با تلاش نيروهاي امنيتي، گروه‌هاي اعزامي از عراق دستگير و ناکام شدند. انتخابات پنجم رياست جمهوري در فضايي آرام و بدون جنجال برگزار شد. آقاي هاشمي رفسنجاني پس از برگزيده شدن به مقام رياست جمهوري، رسما نفر دوم کشور شد تا بتواند تغييرات مهمي به سمت تمرکز بيشتر قدرت در مديريت قوا را به وجود آورد.

با برگزاري پنجمين انتخابات رياست جمهوري، راديوهاي بيگانه همچون آمريکا، انگليس و اسرائيل در هفته‌هاي منتهي به اين همه‌پرسي و انتخابات، پرحجم‌ترين تبليغات ضد انقلابي خود را متوجه اين موضوع کردند و از هيچ تلاشي و کوششي براي مايوس کردن مردم و بدبين ساختن آن‌ها به قوانين جمهوري اسلامي ايران و آن چه قرار بود در ششم مرداد به راي گذاشته شود، مضايقه نکردند. آمريکا و اسرائيل تلاش کردند تا با شعارهايي مانند حقوق بشر و دموکراسي، در امور داخلي ايران دخالت و افکار عمومي را به سوي خود جلب کنند. از اين رو، اين گونه وانمود کردند که به دنبال منافع مردم ايران هستند. اما شيريني حضور گسترده مردم در پاي صندوق‌هاي راي در سرتاسر ميهن اسلامي و در خارج از کشور، همچون تيري کشنده در قلب دشمنان اسلام و انقلاب نشست. مردم با همه تلاش‌هاي مذبوحانه دشمن با همبستگي و اتحاد و با اميد به آينده‌اي روشن به پاي صندوق‌هاي راي رفتند و به اصلاح قانون اساسي راي دادند و فرد مورد نظر خود را براي رياست جمهوري انتخاب کردند.

مواضع رسانه‌هاي خارجي در قبال انتخابات پنجم رياست‌جمهوري

خبرگزاري فرانسه: بنابر اولين تضمين‌هاي رسمي در انتخابات رياست جمهوري و اعلام نظر درباره اصلاح قانون اساسي تعداد بالايي از انتخاب کنندگان شرکت داشتند که مهلت آن چهار ساعت نيز تمديد شد. حدود 26 هزار نفر راي‌گيري که در مساجد، شهرداري‌ها و مدارس کشور مستقر شده بودند، درهاي خود را در ساعت 7 به وقت محلي گشودند و انتخاب کنندگان در طول بامداد، کم کم خود را به اين دفاتر رساندند. اولين صف‌هاي انتظار، به ويژه در محلات پرجمعيت مرکز و جنوب پايتخت از ساعت 9 بامداد تشکيل شدند. سرويس‌هاي انتظامي متشکل از يک يا دو جوان داوطلب شبه نظاميان شهري(کميته‌هاي نظامي) به طور تقريبا نامرئي در هر دفتر راي‌گيري حضور داشت. هيچ حادثه‌اي در هيچ جاي کشور تا اواخر بعدازظهر اعلام نشد. در تمام طول روز، راديو، برنامه‌هاي ويژه شامل گزارش‌هايي درباره انتخابات و تکرار آموزش‌ها و نحوه راي دادن پخش مي‌کرد و موسيقي آرامي نواخته مي‌شد. (منبع: جمهوري 8/5/1368)

رافائل گوموپارا، خبرنگار اسپانيايي: برگزاري انتخابات رياست جمهوري و همه پرسي اصلاحات قانون اساسي که به دنبال رحلت رهبر فقيد انقلاب در ايران صورت گرفته است، بيانگر اعتماد مسئولان جمهوري اسلامي به ملت و تکيه آنان بر آرا و نظرات مردم است و همين حمايت عمومي از دولت و نظام همواره باعث به بن‌بست رسيدن تحليلگراني شده است که اساس نگرش خود را بر معيارهاي مادي قرار مي‌دهند. وي هم چنين رکود حملات تبليغاتي عليه ايران در رسانه‌هاي خبري غرب را ناشي از ثبات و استحکامي دانست که جمهوري اسلامي ايران علي‌رغم ارتحال رهبر کبير انقلاب اسلامي، امام خميني(ره) به جهان نشان داده است. (منبع: جمهوري 8/5/1368)

تلويزيون شبکه يک آلمان: مردم بسيار شاد و اميدوار به پاي صندوق‌هاي آرا رفتند و مي‌گفتند که از انتخاب آقاي رفسنجاني، به عنوان رئيس‌جمهور بسيار خوشحال هستند چون او را مردي لايق براي کشور مي‌دانند. (منبع: جمهوري 8/5/1368)

شبکه دو تلويزيون آلمان: مردم به انتخاب آقاي رفسنجاني بسيار اميدوارند و مي‌گويند مشکلات اجتماعي سياسي در کشور به دست او حل خواهد شد. (منبع: جمهوري 8/5/1368)

پيروزي مجدد آيت الله هاشمي در ششمين انتخابات رياست جمهوري

انتخابات ششمين دوره رياست جمهوري در 31/3/1372 برگزار شد. در اين انتخابات 33 ميليون و 155 هزار و 852 نفر واجد شرايط راي دادن بودند که از اين تعداد 16 ميليون و 755 هزار و 755 نفر معادل 50.66 درصد شرکت کردند. ميزان مشارکت در اين دوره 10 درصد بوده است.

شوراي نگهبان از ميان 138 نفري که ثبت نام کرده بودند 4 نفر را تاييد کرد که به ترتيب آرا عبارت بودند از: هاشمي رفسنجاني با 10 ميليون و 566 هزار و 499 راي (63 درصد)، دکتر توکلي(سردبير اقتصادي روزنامه رسالت) با 4 ميليون و 26 هزار و 879 راي (23.97 درصد)، جاسبي(رئيس دانشگاه آزاد اسلامي) با 1 ميليون و 498 هزار و 84 راي (8.92 درصد)، طاهري(مجري مطرح سازمان صنايع دفاع) با 387 هزار و 655 راي (2.31 درصد) و افرادي چون باقري نژاديان (نماينده کازرون) و قاسم معماري(نماينده اهر) از چهره‌هاي شاخصي بودند که در اين انتخابات ثبت نام کردند ولي در رقابت حضور نداشتند. انتخابات ششم رياست جمهوري در روز مقرر برگزار شد. در اين انتخابات آقاي رفسنجاني با کسب بيش از 10 ميليون راي يعني 63 درصد آرا به رياست جمهوري انتخاب شد. در انتخابات گذشته، نخستين باري بود که رئيس جمهور کمتر از 75 درصد آرا را به خود اختصاص مي‌داد.

مهمترين رخدادها و اتفاقات در آستانه برگزاري اين دور از انتخابات را مي‌توان اين گونه بيان کرد: در عرصه داخلي، برگزاري مراسم گرامي‌داشت چهارمين سالگرد ارتحال حضرت امام خميني(ره)، ادامه بازسازي ويرانه‌هاي باقي مانده از دوران طاغوت و جنگ تحميلي در زمينه‌هاي مختلف و تلاش براي توسعه اقتصادي؛ در عرصه منطقه‌اي، حمله انقلابيون لبناني به استحکامات نظامي رژيم صهيونيستي، برگزاري چهل و هفتمين اجلاس شش کشور عربي حوزه خليج فارس در رياض براي بررسي آخرين تحولات خليج فارس و رويدادهاي منطقه‌اي، برگزاري چهارمين اجلاس سه جانبه وزراي امور خارجه ايران، ترکيه و سوريه به منظور بررسي و تبادل نظر درباره مسائل شمال عراق و تاثير آن بر کشورهاي همجوار، برگزاري اجلاس اوپک با حضور 13 کشور توليد کننده نفت در وين براي بررسي وضع توليد نفت و شناسايي عراق به عنوان آغاز کننده جنگ؛ در عرصه بين‌المللي هم برگزاري نخستين انتخابات رياست جمهوري در مغولستان، برگزاري نشست مجمع قانون اساسي در روسيه برگزاري انتخابات ميان دوره‌اي در آمريکا و شکست حزب دموکرات، بحران اقتصادي و گسترش بيکاري در کشورهاي صنعتي.

در اين دوره از انتخابات به علت سپري شدن عمر نخستين دولت پس از جنگ، نظام خود را در وضع تثبيت شده‌تري مي‌ديد و اوضاع عادي‌تر از گذشته بود، لذا دولت و مردم بيشتر به فکر مسائل روزمره زندگي افتاده بودند. فضاي سياسي کشور و توان جناح‌هاي نظام به کلي تغيير کرده بود و نمود اين تغييرات در صف آرايي نامزدهاي انتخاباتي به چشم مي‌خورد.

انتخابات ششمين دوره رياست جمهوري علاوه بر تبليغات مسموم راديوهاي بيگانه و مقامات غربي و تلاش‌هاي وسيعي که دشمنان خارجي انقلاب براي تشويق مردم به شرکت نکردن در انتخابات کرده بودند، با تحريم منافقين، ليبرال‌ها و سلطنت طلبها و برخي گروهک‌هاي ديگر نيز مواجه شد. تلاش‌هاي تبليغاتي دشمنان داخلي و خارجي انقلاب با گستردگي زياد بر اين امر متمرکز بود که اوضاع کشورمان را ناامن و نابه سامان و مايوس کننده جلوه دهند، تا ازا ين رهگذر بتواند مردم را از حضور در پاي صندوق‌هاي راي نااميد سازند. کشورهاي غربي و رسانه‌هاي بيگانه به لطايف الحيل مايل بودند اوضاع کشور را آشفته و آينده را تيره و تار نشان دهند و از اين رهگذر مردم را دلسرد نمايند تا در انتخابات شرکت نکنند. هدف آن‌ها از اين اقدامات خدشه‌دار کردن نظام جمهوري اسلامي و ايجاد تفرقه و دوگانگي در جامعه بود.

ولي حضور پرشور مردم نشان داد که کشورهاي غربي کوچک‌ترين جايگاهي در ميان ملت ايران ندارند و مردم همواره عکس آن‌چه آنها توصيه مي‌کنند، عمل مي‌کنند.

مطالب روزنامه‌هاي کيهان، جمهوري و اطلاعات در ششمين انتخابات رياست جمهوري

خبرگزاري يونايتدپرس: بسياري از کساني که در خيابان‌ها مورد سوال يک خبرنگار خارجي قرار گرفتند، در خصوص انگيزه شرکت در انتخابات علت آن را انجام يک وظيفه ملي و مذهبي ذکر کرده‌اند (منبع: جمهوري 26/3/1372)

راديو آمريکا: رئيس‌جمهور ايران پيروزي خود در انتخابات را دال بر راي اعتماد مردم به اصلاحات اقتصادي خود مي‌داند. (منبع: جمهوري 26/3/1372)
روزنامه آمريکايي نيويورک تايمز: نتايج آرا در روز يکشنبه 23/3/1372 نشان داد آقاي هاشمي رفسنجاني همان طور که انتظار مي‌رفت در انتخابات پيروز شد. (منبع: جمهوري 27/3/1372)

روزنامه "نيويورک تايمز" چاپ آمريکا: رئيس‌جمهور که يکي از 4 نامزد انتخابات بود از 16.3 ميليون راي، 63 درصد را به دست آورده است. در انتخابات قبلي رياست جمهوري،‌وي فقط يک رقيب داشت که با کسب 94.5 درصد آرا به پيروزي رسيده بود. (منبع: جمهوري 27/3/1372)

روزنامه "نيويورک تايمز" چاپ آمريکا: انتخاب رئيس‌جمهور براي يک دوره چهار ساله ديگر هرگز مورد تاييد نبود. سه نفري که براي کسب مقام رياست جمهوري مبارزه کردند،‌در معدود سخنراني‌هايي که ايراد نمودند، به ندرت از سياست‌هاي رئيس‌جمهور رفسنجاني انتقاد کردند. (منبع: جمهوري 27/3/1372)

روزنامه " نيويورک تايمز" چاپ آمريکا: رفسنجاني پيروزي خود را نشانه حمايت مردم از سياست اصلاحات اقتصادي مبتني بر بازار توصيف کرد. (منبع: جمهوري 27/3/1372)
خبرگزاري "انسا": آقاي هاشمي نسبت به پيروزي در انتخابات ابراز خرسندي کرده و اعلام کرده است که دولت مجوز ادامه کار خود را از مردم گرفته است. اين براي رفسنجاني به معناي حفظ اصول انقلاب، خروج از انزواي بين‌المللي و حرکت به سوي اقتصاد آزاد است. (منبع: جمهوري 27/3/1372)

روزنامه آسوشيتدپرس چاپ آمريکا: ايراني‌ها روز جمعه دسته دسته به سوي مرکز راي گيري انتخابات رياست جمهوري هجوم آوردند. بيش از 27هزار صندوق‌ راي در گوشه و کنار کشور از ساعت 8 صبح کار خود را براي جمع آوري آرا مردم آغاز کردند و راي دهندگان از بيرون از مراکز راي‌گيري در صف‌هاي طولاني ايستاده بودند. (منبع: کيهان 22/3/1372)
خبرگزاري رويترز: انتخابات رياست جمهوري در ايران از ساعت 8 صبح ديروز آغاز شد. از آن جا که انتظار مي‌رفت که مردم آرا زيادي را به صندوق‌ها بريزند، ممکن بود که مدت راي‌گيري تمديد شود. (منبع: کيهان 22/3/1372)

خبرگزاري فرانسه: از هنگام شروع راي‌گيري در انتخابات رياست جمهوري در ايران،‌مردان و زنان براي شرکت در ششمين دوره اين انتخابات،‌جلوي مراکز راي‌گيري صف‌هاي جداگانه راي تشکيل دادند. (منبع: کيهان 22/3/1372)

راديو آمريکا: گزارش کليه خبرگزاري‌ها حاکي از اين است که از دقايق اوليه بامداد امروز مردم ايران به پاي صندوق‌هاي راي رفتند و در ششمين انتخابات رياست جمهوري شرکت کردند. (منبع: کيهان 22/3/1372)

خبرگزاري آلمان: آيت‌الله خامنه‌اي صبح ديروز(جمعه) راي خود را در صندوق انداخت و اظهاراميدواري کرد انتخابات رياست جمهوري آغاز مبارکي براي مردم ايران باشد. (منبع: کيهان 22/3/1372)

خبرگزاري آسوشيتدپرس: ايراني‌ها روز جمعه دسته دسته به سوي مراکز راي‌گيري انتخابات رياست جمهوري هجوم آوردند. بيش از 27 هزار صندوق راي در گوشه و کنار کشور از ساعت 8 صبح کار خود را براي جمع آوري آرا مردم آغاز کردند و راي دهندگان از بيرون مراکز راي گيري در صف‌هاي طولاني ايستاده بودند. (منبع: اطلاعات 22/3/1372)

خبرگزاري رويترز: انتخابات رياست جمهوري در ايران از ساعت 8 صبح روز راي‌گيري آغاز شد. از آن جايي که انتظار مي‌رود که مردم آرا زيادي را به سمت صندوق مي‌برند، ممکن است که مدت راي گيري تمديد شود. (منبع: اطلاعات 22/3/1372)

خبرگزاري فرانسه: از هنگام شروع راي‌گيري در انتخابات رياست جمهوري در ايران،‌مردان و زنان براي شرکت در ششمين دوره اين انتخابات جلو مراکز راي‌گيري صف‌هاي جداگانه‌اي تشکيل داده‌اند. (منبع: اطلاعات 27/3/1372)

خبرگزاري آلمان: آيت‌الله خامنه‌اي صبح ديروز راي خود را در صندوق انداخت و اظهار اميدواري کرد انتخاب رئيس‌جمهور آغاز مبارکي براي مردم ايران باشد(منبع: اطلاعات 22/3/1372)
خبرگزاري فرانسه: علي اکبر هاشمي رفسنجاني که براي دومين بار کانديداي پست رياست جمهوري اسلامي ايران شده است، از مردم ايران خواست براي نشان دادن اعتقاد خود به دولت به پاي صندوق‌هاي راي بروند. (منبع: اطلاعات 24/3/1372)

خبرگزاري فرانسه: اکثر مردمي که به هنگام خروج از دفاتر اخذ راي مورد سوال قرار گرفتند تاکيد کردند که نام هاشمي رفسنجاني را در برگ راي‌گيري خود نوشته‌اند. هاشمي رفسنجاني هم نشان داد که از حمايت مقامات جمهوري اسلامي در برابر سه کانديداي ديگر برخوردار است. (منبع: اطلاعات 24/3/1372)

خبرگزاري آلمان: نتايج شمارش آرا در تهران و چند استان ديگر ايران نشان مي‌دهد که هاشمي رفسنجاني از سه رقيب خود پيشي گرفته است. (منبع: اطلاعات 24/3/1372)

خبرگزاري آلمان: يک بررسي در مورد مراکز استان‌هاي اصلي نشان داد که شهرهاي اهواز، آبادان و خرمشهر در جنوب غربي کشور بيشترين شرکت کننده در انتخابات را داشته‌اند. در شهرهاي تبريز و اردبيل و شمال غربي و زاهدان در شرق نيز حضور راي‌دهندگان نسبتا قوي بوده است. (منبع: اطلاعات 24/3/1372)

انتخابات اخير براي ما بسيار مهم بود و من آن را بسيار موثر،‌احساس بخش و پرمعني مي‌شمارم. (منبع: اطلاعات 26/3/1372)

رئيس‌جمهوري ايران پيروزي خود را در انتخابات، دال بر راي اعتماد مردم بر اصلاحات اقتصادي خود مي‌داند. اين راديو مي‌افزايد: در پيامي که از رسانه‌هاي دولتي ايران پخش شد، آقاي هاشمي تعهدهايي را براي اجراي نمايش‌هايش بر عهده او گذاشته است. (منبع: اطلاعات، 26/3/1372)