با ازدواج، چه کساني محرم مي شوند؟

محمدعلي ندائي

در فقه اسلامي محارم به دو دسته نسبي و سببي تقسيم مي شوند. محارم نسبي همان اقوام و خويشان نزديک هستند که به انسان محرم اند مانند عمه، عمو، خاله، دايي و... محرميت سببي نيز يا از طريق ازدواج حاصل مي شود و يا از راه شير خوردن. اکنون سوال اين است که با ازدواج (چه دائم و چه موقت) چه کساني با انسان محرم مي شوند؟

با ازدواج مادرزن و مادربزرگ زن و مادر پدرزن و مادر مادرزن بر مرد محرم مي شوند حتي اگر زناشويي صورت نگيرد. بنابراين با خواندن صيغه عقد ازدواج، اين دسته از زنان بر مرد محرم مي شوند. حضرت امام خميني(ره) در رساله عمليه مسئله ۲۳۹۲ در اين باره مي نويسند: «اگر کسي زني را براي خود عقد نمايد، اگر چه با او نزديکي نکند، مادر و مادر مادرآن زن و مادر پدر او هر چه بالا روند، به آن مرد محرم مي شوند.» افراد ديگري که با ازدواج بر مرد محرم مي شوند، عبارت اند از: دختر زن، نوه دختري و پسري زن، البته در صورتي که مرد با همسر خود آميزش کرده باشد.

حضرت امام(ه) در مسئله ۲۳۹۳ چنين فتوا مي دهند: «اگر زني را عقد کند و با او نزديکي نمايد، دختر و نوه دختري و پسري آن زن هر چه پايين روند، چه در وقت عقد باشند يا بعدا به دنيا بيايند، به آن مرد محرم مي شوند.» البته حضرت امام(ره) در مسئله بعد يادآور شده اند که: اگر با زني که براي خود عقد کرده نزديکي هم نکرده باشد، تا زماني که آن زن در عقد اوست نمي تواند با دختر او ازدواج کند.

زن نيز از طريق ازدواج با پدرشوهر، پدربزرگ شوهر، پسر شوهر و نوه پسري و دختري شوهر محرم مي شود. امام در مسئله ۲۳۹۶ در اين باره مي فرمايند: «پدر و جد شوهر، هر چه بالا روند و پسر و نوه پسري و دختري او هر چه پايين آيند، چه در موقع عقد باشند يا بعدا به دنيا بيايند، به زن او محرم هستند.»

آيا خاله، دايي و عموي زن و مرد محرم هستند؟

خاله زن نسبت به مرد و عمو و دايي مرد نسبت به زن محرم نيستند. آيت ا... مکارم شيرازي در پاسخ به اين استفتاء که آيا به خاله همسرم (زنم) محرم هستم، اظهار داشته اند: «خير، به ايشان محرم نيستيد» و در پاسخ به استفتاي ديگري که حکم دايي و عموي همسر از نظر محرميت را بفرماييد، فتوا داده اند: «دايي و عموي همسر محرم نيستند.» ايشان همچنين در بخش استفتائات سايت خود در پاسخ به استفتايي مبني بر اين که: در صورت اتمام عقد موقت آيا محرميت مرد با فرزندان زن باقي مي ماند؟ گفته اند: «اگر آميزش صورت گرفته باشد به فرزندان آن زن محرم مي شود.»

لازم به يادآوري است محرم بودن اين دسته بر زن و مرد به اين معناست که ازدواج با آنان حرام است و در زمينه پوشش و نگاه کردن نيز همچون محارم نسبي هستند. بنابراين افرادي چون شوهر خواهر، برادر شوهر بر زن و خواهرزن بر مرد محرم نمي باشند و بايد احکام پوشش و مانند آن را رعايت کنند.