نفت به اقتصاد جان تازه‌ای داد

جزئیات رشد اقتصادی فصل بهار سال۱۴۰۲ نشان می‌دهد که بخش نفت، نقش مهمی در رشد اقتصاد ایران داشته است. به این ترتیب رشد اقتصادی بخش نفت در بهار۱۴۰۲ رقم ۴/ ۱۶درصدی را به ثبت رساند. این افزایش در بخش نفت با رشد قابل توجه در بخش صادرات کالا و خدمات همراه شده است. اظهارات روز گذشته مدیرعامل شرکت ملی نفت مبنی بر رسیدن تولید نفت به ۳/ ۳میلیون بشکه در روز و بازپس‌گیری جایگاه ایران در اوپک نیز با آمارهای رشد اقتصادی همخوانی دارد. گشایش‌های سیاسی اخیر و افزایش تولید و صادرات نفت خود را در آمارهای اقتصادی بهار منعکس کرده است. نکته قابل تامل اینجاست که با افزایش تولید و صادرات نفت، رشد مخارج مصرفی بخش دولتی و تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بهار ۱۴۰۲ به مدار مثبت بازگشته‌اند.

آمارهای تازه منتشرشده بانک‌مرکزی از رشد اقتصادی بهار حاکی از آن است که در اولین فصل سال‌اقتصاد ایران 2/ 6‌درصد رشد را تجربه‌کرده است. آمارها نشان می‌دهد این رشد قابل‌توجه که در دوسال اخیر بالاترین رشد فصلی به‌شمار می‌رود، عمدتا از رشد سریع بخش نفت ناشی شده‌است.

بر همین اساس روز گذشته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که رتبه تولید نفت ایران در اوپک به پیش از تحریم‌ها بازگشته و تولید نفت به 3/ 3‌میلیون بشکه در روز رسیده است. از سوی دیگر صادرات کالا و خدمات نیز با رشد قابل‌توجهی مواجه‌شده که به‌نظر می‌رسد بخش عمده آن به افزایش صادرات نفت بازمی‌‌‌‌‌‌گردد. نکته قابل‌توجه آمارهای منتشر شده، بازگشت تشکیل سرمایه ناخالص به محدوده مثبت است. به‌طور کلی می‌توان ادعا کرد که گشایش‌های سیاسی به‌وجود آمده و بازگشت نفت ایران به بازار موجب‌شده تا رشد اقتصادی فصل بهار رکورد دو‌ساله را بشکند. آثار این افزایش درآمد نفتی را می‌‌‌‌‌‌‎توان در بازگشت رشد مخارج نهایی بخش دولتی و تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به محدوده مثبت مشاهده کرد.

بانک‌مرکزی آمار رشد اقتصادی را به‌روز کرد. بر این اساس در اولین فصل از سال‌1402 اقتصاد ایران رشد 2/ 6‌درصدی را تجربه کرد. طبق این آمارها رشد اقتصادی بدون احتساب نفت در این دوره به 2/ 5‌درصد رسیده است. بر اساس محاسبات مقدماتی اداره حساب‌های اقتصادی این بانک، اقتصاد ایران سه‌برابر مدت مشابه پارسال رشد اقتصادی داشته‌است. به این ترتیب عملکرد رشد اقتصادی با نفت و بدون‌نفت کشور در فصل اول سال‌1401 به ترتیب معادل 9/ 1 و 7/ 1‌درصد بوده‌است. باید توجه داشت که محاسبات انجام‌شده درخصوص نرخ رشد اقتصادی سه‌ماهه اول سال‌١٤٠٢ مقدماتی بوده و می‌تواند مورد تجدیدنظر قرار بگیرد.

جزئیات آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد که رشد تولید تمام چهار بخش عمده اقتصاد ایران در فصل اول سال‌1402 مثبت بوده‌است. براساس آمارهای منتشر شده، گروه خدمات در بهار 1402 رشدی 2/ 6‌درصدی را تجربه کرد. این درحالی است که بخش خدمات در بهار1402 معادل 3/ 2‌درصد رشد کرده‌بود. از طرفی، گروه صنایع و معادن که در بهار سال‌گذشته رشد صفر‌درصدی را به‌ثبت رسانده بود، در بهار سال‌جاری 7/ 3‌درصد رشد کرد. شاید مهم‌ترین بخش از رشد اقتصادی بهار را بتوان به بخش نفت مرتبط دانست. نتایج حاصل از محاسـبات مقدماتی در بخش نفت نشان‌دهنده آن اسـت که افزایش نرخ رشد ارزش‌افزوده این گروه طی دوره زمانی مذکور، ناشی از افزایش تولید و صادرات نفت‌‌‌‌‌‌خام، افزایش تولید گاز طبیعی و همچنین افزایش تولید و صادرات میعانات گازی نسبت به دوره مشابه سال‌قبل بوده‌است. بر این اساس در بهار 1402، بخش نفت 4/ 16‌درصد رشد را به‌ثبت رساند؛ این در حالی است که رشد اقتصادی بخش نفت در بهار سال‌گذشته تنها 5/ 3‌درصد به‌ثبت رسیده بود. در نهایت در بخش کشاورزی رشد اقتصادی تفاوت چندانی را به‌ثبت نرساند ‌و رشد اقتصادی از 9/ 1‌درصد در بهار 1401 به 2/ 2‌درصد در بهار سال‌جاری رسید.

گزارش جدید بانک‌مرکزی نشان می‌دهد که از رشد 2/ 6‌درصدی بهار، بیشترین سهم به گروه خدمات تعلق دارد. بر این اساس 6/ 3واحد‌درصد از رشد 2/ 6‌درصدی متعلق به گروه خدمات است. از سوی دیگر، بخش نفت سهمی معادل 5/ 1واحد‌درصد از رشد بهار را دارد. گروه صنایع و معادن و بخش کشاورزی نیز روی هم یک‌درصد از رشد 2/ 6‌درصدی بهار را تشکیل داده‌اند. به این ترتیب گروه صنایع و معادن 8/ 0 واحد‌درصد و گروه کشاورزی 2/ 0 واحد‌درصد در رشد بهار سهم داشته‌‌‌‌‌‌اند.

بخش دیگری از گزارش تفصیلی بانک‌مرکزی به‌جزئیات رشد اقتصادی بهار از سمت مخارج اختصاص یافته‌است. بر این اساس، مخارج مصرف نهایی بخش‌خصوصی رشد 2/ 8‌درصد را در بهار ثبت کرد. این عدد برای مخارج مصرف نهایی بخش دولتی 3/ 5‌درصد به‌ثبت رسید. از سوی دیگر رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بهار روی عدد 2‌درصد ایستاد. تشکیل سرمایه ثابت ناخالص متشکل از سه بخش ساختمان، ماشـین‌آلات و سایر است. نرخ رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سه بخش مذکور در سه‌ماهه اول سال‌١٤٠٢ نسبت به دوره مشابه سال‌قبل به ترتیب 7/ 1، 9/ 1 و 7/ 7‌درصد بوده‌است.

در نهایت در بخش صادرات کالا و خدمات شاهد رشد 4/ 9‌درصدی بوده‌‌‌‌‌‌ایم و این عدد در بخش واردات کالا و خدمات 5/ 5‌درصد ثبت شد. گشایش‌های سیاسی اخیر در اقتصاد ایران و افزایش سطح فروش نفت خود را در آمارهای رشد اقتصادی بهار 1402 منعکس کرده‌است. رشد سریع بخش نفت در بهار سال‌جاری، خود گواه این ماجراست. از سوی دیگر می‌توان به‌وضوح دید که با رشد بخش نفت، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و مخارج مصرف نهایی بخش دولتی از محدوده منفی در بهار 1401 خارج‌شده و آمار مثبتی را در بهار 1402 ثبت کرده‌است. از سوی دیگر رشد قابل‌توجه صادرات کالا و خدمات بخش دیگری است که از افزایش تولید و صادرات بخش نفت متاثر شده‌است. به‌عبارت دیگر می‌توان مدعی شد که در بهار سال‌1402 بخش نفت، نقشی کلیدی در رشد اقتصاد ایران بازی کرده و به‌نوعی نقش خونی تازه در‌تن اقتصاد داشته‌است. آمارهای بانک‌مرکزی تایید می‌کنند که گشایش‌های سیاسی و افزایش تولید و صادرات نفت، جانی تازه به اقتصاد ایران بخشیده است.

در همین راستا، روز گذشته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در نشست هم‌‌‌‌‌‌اندیشی شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که رتبه ایران درمیان تولیدکنندگان نفت اوپک به قبل از تحریم‌ها بازگشته و تولید نفت به سطح 3/ 3‌میلیون بشکه در روز رسیده است. به گفته این مقام مسوول طی روزهای آتی این عدد به 4/ 3‌میلیون بشکه در روز خواهد رسید. این مقام مسوول شرکت اعلام کرد که طی دو سال‌اخیر تولید نفت یک‌میلیون بشکه در روز افزایش یافته‌است. این آمارها در رشد اقتصادی بهار منعکس شده‌است.