دریچه ای بر پیامدهای تکان دهنده انفجار بیروت برای بازماندگان یک تراژدی

علی علیزاده | فرق نمی‌کند در کدام نقطه جغرافیایی خاورمیانه زندگی می‌کنید. در طول تاریخ معاصر رویداد‌هایی در پهنه جغرافیایی این کُریدور پر جاذبه کره خاکی به وقوع پیوسته که نمونه مشترکی برای آن نمی‌توان یافت.

همواره کشور‌های خاورمیانه و مردمانی که درون این نقشه در طی نسل‌های مختلف بشر روزگار سپری کرده اند، شاهد صحنه تاخت و تاز‌ها و حوادثی بوده اند که روایت تلخی و پی آمد‌های سنگینش به دلیل آنچه که ظاهراً پایانی بر آن وجود ندارد، خیلی به چشم نمی‌آید و گویی مصیبت‌ها با ملل این منطقه عجین شده است.

مردم خاورمیانه در طول ادوار مختلف دارای اعتباری هستند که گویی شناسنامه و اعتبار تمدن امروز بشر وابسته به آنهاست. بار‌ها گفته شده موقعیت خاص جغرافیایی تا منابع، ذخایر و ثروت‌های خدادادی این منطقه در طول تاریخ بلای جان مردمی شده که ظاهراً نباید هیچگاه روی آرامش به خود ببینند.

درد و سختی‌هایی که امروز مردم لبنان تحمل می‌کنند، احساسی است که به نوعی در بین ملل منطقه مشترک است. از مردم سوریه و عربستان گرفته تا ایران و افغانستان. از عراق و مصر تا ترکیه و فلسطین.

جنگ و خونریزی و درگیری‌ها و انقلاب‌ها و شورش‌ها تا اشغالگری‌ها و قدم‌های سنگین دیکتاتور‌هایی که به کمک قدرت‌های طمع کار جهان، خواب خوش را از لحظه لحظه زندگی مردم متمدن خاورمیانه ربوده اند.

به بهانه حادثه تلخ و غم انگیز انفجار هولناکی که در بیروت به وقوع پیوست و هزاران نفر در پی آن کشته، مجروح و بی خانمان شدند گریزی خواهیم زد به تبعات فاجعه باری که از نگاه بسیاری از ملل پنهان می‌ماند.

امروز مردم بیروت در حالی یکی از بدترین روز‌های زندگی یا شاید تاریخ معاصر خود را تجربه می‌کنند که از یک سو تحریم‌های ظالمانه آمریکا عرصه را بر آن‌ها تنگ کرده و از سوی دیگر مشکلات سیاسی و فساد اقتصادی از سوی دیگر بر رنج و آلام آن‌ها افزوده است. بخصوص اینکه گفته می‌شود در پی انفجار تکان دهنده بیروت، بخش مهمی از ذخایر غذایی پایتخت نشینان عروس خاورمیانه از بین رفته و حتی این مردم اکنون در معرض تهدید گرسنگی و بیماری‌های متفاوت می‌باشند.

اما ماجرای بد داستان، دقیقا همان چیزی است که همیشه در لابلای خبر‌ها از نگاه‌ها محو و هیچگاه به اندازه آمار تلفات یک حادثه از این جنس، به آن پرداخته نمی‌شود. رخدادی که میلیون‌ها انسان در خاورمیانه در طول تاریخ بار‌ها و بار‌ها با آن مواجه و پی آمد‌های سنگین و تاریکش را از سر گذرانده اند.

تعداد مجروحین همواره آماری است که در پی یک حادثه منتشر می‌شود، اما اغلب با نگاهی خوشبینانه و مثبت به این زخمی‌ها و بازماندگان یک حادثه نگاه می‌شود. چرا که آن‌ها زنده مانده اند و همین قدر جای شکرش باقی است. اما کمتر آگاهیم که عمق یک جرح و اثری که جراحت یک فرد بر خانواده تا جامعه می‌گذارد چقدر است و به چه میزان خسارت عظیم تری در طول زمان برای یک کشور به ارمغان خواهد آورد.

رویداد غم انگیزی که برای ملت لبنان و مخصوصاً شهروندان بیروت رخ داده، خود بهترین مثالی است که می‌توان تبعات اثر گذاری یک حادثه بر یک جامعه را به خوبی ترسیم و ارزیابی کرد.

اولاً اینکه وقتی می‌گوییم تعدادی مجروح شده اند، اصلاً به این معنی نیست که تنها این جراحت به دست و پای زخمی و نهایتاً یک شکستگی جزئی ختم شده است. در تصاویر و فیلم‌هایی که منتشر و خبر‌هایی که توسط خبرگزاری‌ها مخابره شده به خوبی می‌توان به عمق این فاجعه پی برد.

۱- ایجاد برش‌های عمیق حاصل از پرتاب اشیای بُرنده که در اثر اصابت بر نقاط مختلف بدن باعث پارگی و خونریزی می‌شود.

۲- پرتاب شیشه‌های تیز و بُرنده به نواحی مختلف صورت که باعث از بین رفتن بینایی و پارگی اجزای صورت می‌شود.

۳- سوختگی حاصل از موج انفجار و پرتو‌های حرارتی که در یک لحظه با درصد‌های مختلف نقاط مختلف بدن را می‌سوزاند.

۴- آسیب دیدگی جزئی تا عمیق سیستم شنوایی که تا پایان عمر ترمیم و اصلاح نخواهد شد.

۵- شکستگی‌های جزئی تا عمیق که ممکن است موجب پیدایش معلولیت‌های پیشرفته شود و فرد مجروح را تا پایان زندگی زمین گیر کند.

ثانیاً با احتمال قوی تعداد بسیار زیادی از مردم، بازماندگان حادثه و مجروحین و مضروبین تا مدت‌ها با اختلال روانی از جمله اختلال اضطراب پس از سانحه * PTSD مواجه خواهند شد.

ثالثاً بسیاری از مجروحینی که به اصطلاح از مرگ گریخته اند، با اختلال *موج گرفتگی مواجه خواهند شد.

رابعاً دارایی و ثروت مردم، مخصوصاً در این شرایط تحت تأثیر قرار گرفته و ارزش آن به شدت کاهش می‌یابد.

حال تصور کنید، برای احیای زیرساخت‌های ویران شده تا یک جامعه و بازگرداندن شرایط عادی به این بحران، چه حجم بودجه، فعالیت اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی نیاز است تا دوباره آسیب دیدگان به زندگی قبل از این حادثه، توجه کنید (نه شرایط آرمانی) بلکه به همان شرایط قبل از حادثه که قبلاً ذکر شده است باز گردند؟

چه حجم عملیات آسیب شناسی تا امداد و بهداشت روانی نیاز است تا افسردگی‌ها و غم‌های یک ملت زدوده شده و آن‌ها را دوباره به آینده امیدوار کند؟

بازماندگان و آسیب دیدگان این دسته حوادث هولناک تا سال‌های سال، چه حجم از مخاطرات، مصیبت‌ها و رنج‌ها را باید هضم و یا تحمل کنند تا به روال عادی زندگی «با توجه به عمق آسیبی که دیده اند» باز گردند؟ البته که ممکن است تعداد بسیاری تا زنده اند چیزی جز یک جسم خالی از روح نباشند و حتی در آرزوی مرگ لحظه شماری کنند!

ابعاد مصیبتی که امروز عروس خاورمیانه بخاطرش رخت سیاه بر تن کرده و قلب میلیونها انسان را در سراسر کره خاکی شکسته، در مقابل آنچه که سالیان دراز مردم افغانستان، سوریه، عراق و فلسطین تحمل کرده اند و با آن روزگار سپری می‌کنند، ناچیز است و به قول معروف تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل .

*1 اختلال اضطراب پس از سانحه یک اختلال روانی است که در پی تجربه یا مشاهده‌ی یک اتفاق وحشتناک اتفاق میافتد. فلش بک، کابوس و اضطراب شدید و فکر نا خواسته به رخداد از علائم این اختلال است. کنار آمدن برای اکثر کسانی که دچار سانحه می‌شوند دشوار است، اما به مرور زمان و با مراقبت از خود معمولا حالشان بهتر میشود. اگر علائم بد‌تر شود، تا چند ماه یا حتی چند سال طول بکشد و در عملکرد روزمره اختلال ایجاد کند، ممکن است مبتلا به PTSD شده باشید.استفاده از روش‌های موثر درمان بعد از مشاهده‌ی علائم PTSD برای کاهش علائم و بهبود عملکرد حیاتی است.

* 2 موج گرفتگی یک بیماری صدساله که از جنگ جهان اول نشانه‌ها آین نمایان شده بود و هنوز علت آن معلوم نبود روشن شد. براساس یک گزارش علمی که در نشریه ایندپندنت منتشر شده است دانشمندان عامل بروز اختلال‌های مغزی و رفتاری در برخی سربازان و جراحات مغزی عامل آن را شناختند.