بحران‎هايي كه مشروعیت مرسي را بر باد داد

افرادی که روز 30 ژوئن، سالگرد انتخاب محمد مرسی به عنوان رئیس‎جمهور مصر به خیابان‎ها آمدند، تعدادشان خیلی بیشتر از انتظاری بود که دولت و حتی خود مخالفان داشتند. مطابق آمار و اخبار منتشر شده در روز تعیین شده، نزدیک به 20 میلیون نفر از مخالفان مرسی در خیابان‎ها حضور یافتند؛ سازماندهی چنین اعتراض گسترده‏ای از جانب مخالفان در مصر یک مسئله قابل بررسی است. همچنین مطابق دیگر آمار حدود 22 میلیون رای و امضا از جانب مخالفان مصر جمع‏آوری شده است. لذا اکنون حضور فیزیکی مخالفان در خیابان‎ها و سپس نیز جمع‏آوری آرای کسانی که خواهان استعفای مرسی هستند، فضای متفاوتی را برای مخالفان و موافقان ایجاد کرده است.

کسانی که در قامت موافقان محمد مرسی در خیابان‎ها حضور یافتند چه موضعی داشتند؟

موافقان مرسی معتقدند همه چیز باید در مصر قانونی باشد و چون تنها یک سال از زمان حضور رئیس ‎جمهور در این پست می‎گذرد، باید به وی فرصت داد تا وعده‎هایش را محقق کند.همچنین حامیان مرسی و اخوان‎المسلمین معتقدند مطالبات مردم حداکثری است و چون دولت مرسی دولت در حال گذار است و باید ساختار قبلی را ترمیم کند نیازمند زمان است.

دیگر مسئله‎ای که حامیان رئیس‎جمهور مطرح می‎کنند، این است که مخالفان از جمله جبهه نجات ملی و رهبران آن از یک سال پیش تاکنون همواره فضا را برای تضعیف دولت فراهم کرده و از هیچ کوششی در این راستا دریغ نکرده‌اند. اما اکنون و با توجه به میزان افرادی که در جبهه مخالفان در خیابان‎ها حاضر شدند، این احتمال وجود دارد که برخی از حامیان مرسی نیز از خواسته‏های خودشان عقب‎نشینی کنند.

شخص مرسی تا چه حد در پدید آمدن این مخالفت‌ها و ایجاد تنش در مصر نقش داشت؟

باید توجه داشت کسی که به مقام ریاست جمهوری می‎رسد، باید رئیس‎جمهور همه ملت و همه گروه‎های اجتماعی باشد اما از همان ابتدا نحوه انتخاب مرسی این فضا را به‎وجود آورد و قابل پیش‎بینی بود که مصر آبستن یک سری تحولات علیه رئیس‎جمهور خواهد بود و دوران خوشی را نخواهد گذراند. چرا که محمد مرسی در ابتدا نامزد اصلی اخوان‎المسلمین نبود و این گروه به دنبال کمبود مهره‎هایش مرسی را علم کرد.

دومین مسئله این است که رقیب نیز در این نبرد قدر ظاهر شد یعنی رقیب مرسی در انتخابات ریاست جمهوری با نتیجه 5/51 و 5/48 و اختلاف اندک بازنده اعلام شد. نتیجه نزدیک رقبا در انتخابات، فضای خاصی را از لحاظ سامان نیروهای اجتماعی و سیاسی درون مصر ایجاد کرد. از طرف دیگر چون مرسی نیز نتوانست کارکرد خوبی داشته باشد طی این یک سال نتوانست اجماع را میان نیروهای سیاسی و اجتماعی ایجاد کند. در نهایت نیز وی کارنامه خوبی از خود ارائه نداد و موفق نشد وضع اقتصادی و بیکاری را که از جمله مطالبات اصلی مردم در زمان حسنی مبارک بود، سامان بخشد.

لذا اکنون در مصر شاهد عصر پسامبارک نامبارک هستیم و تحولات فضای خوش‎یمنی را رقم نزده‎اند. در نتیجه تحولاتی که اکنون اتفاق می‏افتد محصول تحولاتی است که منجر به سقوط مبارک شد و به دنبال آن مدیریت کشور به دست افرادی چون مرسی افتاد که چندان مدیریت کارآمدی نداشتند؛ لذا این افراد نتوانستند از بحران‏های اجتماعی و سیاسی عبور و به بحران‎های اقتصادی پاسخ دهند.

به نظر شما در آینده این تحولات به چه سمتی خواهد رفت و آیا در صورت کوتاه آمدن مرسی شاهد کاهش تنش‎ها خواهیم بود؟

فضای مصر به سمت آرامش پیش نخواهد رفت چراکه طلایه‏دار تحولات مصر بعضا گروه‎های افراطی‏ هستند و در بحث تجمعات مصر شاهد حضور گروه‌های تندروی نزدیک به القاعده نیز بودیم. اکنون میان این گروه‎های تندرو و لیبرال‎ها اجماعی پیرامون عدم حضور مرسی ایجاد شده است. اما باید توجه داشت همین لیبرال‎ها عملا اگر قدرت را در دست بگیرند با چالشی به نام گروه‎های تندرو رو‎به‏رو خواهند شد.

در واقع در شرایط کنونی مصر عملا حالت انقلاب به خود گرفته و مشروعیت سیستم موجود نیز زیر سوال رفته است. این در حالی است که تا پیش از این مطالبات متفاوت بود و به عنوان نمونه مخالفان بحث‎شان این بود که مرسی وزرای اقتصادی‎اش را تغییر دهد یا کابینه‎اش را ترمیم کند. اما اکنون در مصر شاهد انباشت بحران‎ها هستیم و این انباشت بحران‎ها به عدم مشروعیت سیستم منجر خواهد شد.

چه سناریوهایی را برای مصر و شخص مرسی پیش‌بینی می‌کنید؟

دولت مرسی یک سال است سرکار آمده و هنوز مشروعیت خودش را دارد لذا حامیان دولت خواهان آن هستند به دولت کمک شود که بتواند وعده‌هایش را محقق کند؛ لذا نخستین سناریو، تداوم وضع موجود و پافشاری حامیان مرسی بر مشروعیت دولت وی است.

سناریوی دوم این است كه طرف مقابل تلاش کند که لیبرال‏ها روی کار بیایند و دولتی به رهبری محمد البرادعی تشکیل شود. سناریوی سوم یک سناریوی بینابین است به این معنا که یک دولت ائتلافی تشکیل شود. این در حالی است که محمد مرسی نیز از گروه‎های مختلف دعوت کرده که خواسته‎هایشان را مطرح کنند تا از این مرحله عبور کنند.

آخرین سناریو نیز این است که فضا به سمت خشونت کشیده شود و در نهایت ارتش و نظامیان در تحولات دخالت کنند. در واقع اگر آن‎ها متوجه شوند که این فضا از طریق دعواهای سیاسی قابل حل نیست، امکان دارد که خودشان ورود پیدا کنند و در نهایت شاهد کودتا علیه دولت مرسی باشیم.

منبع:قانون