.svg)
ماجرای حذف یارانه‌ها ختم به خیر می‌شود؟
قانون: حسين راغفر يكي از كارشناسان اقتصادي است كه منتقد سياست‌هاي اجرايي دولت دهم بوده و حالا نيز به سياست‌هاي اجرايي دولت يازدهم خرده مي‌گيرد. راغفر معتقد است نقد بايد به بنيان‌هاي نظام سياسي ايران وارد شود كه دولت‌ها را در موقعيتي تعارف‌گونه با ملت قرار داده و همين رودربايستي سبب شده است اكثر آدم‌ها تلاش كنند وقتي در ساختارهاي حكومتي دولت و مجلس قرار مي‌گيرند از" بَده" شدن پرهيز كنند. وي كه در مناظره‌اي داغ در خصوص حذف يارانه سه دهك درآمدي در صدا وسيما شركت كرده و نظراتش توانست اكثريت آراي بينندگان را از آن خود كند از نتيجه مناظره صورت گرفته چندان رضايت ندارد و معتقد است كه بايد راهي يافت تا مشكلات كشور را برطرف كرد و متاسفانه در شرايطي كه وقت كافي براي طرح نظرات نيست، چگونه مي‌توان به حل مشكلات اميدوار بود. راغفر، كارشناس اقتصادي و استاد دانشگاه الزهرا نتيجه اجراي طرح هدفمندي يارانه‌ها را هيچ مي‌داند. در مورد برنامه جديد دولت در اين حوزه مصاحبه اي با وي داشتيم كه در پي می‌آيد.
آقاي راغفر شما موافق حذف سه دهك پردرآمد از فهرست يارانه‌بگيران هستيد. فكر مي‌كنيد ساختارهاي اقتصادي و سياسي ايران آمادگي لازم براي شناسايي اين سه دهك را دارد؟
من موافق تغيير شيوه پرداخت يارانه هستم. من معتقدم بايد ويژگي خانوار در پرداخت يارانه موثر باشد. براي روشن شدن مطلب توضيح مي‌دهم. يارانه بايد در چهار گروه پرداخت شود. يارانه درماني، يارانه حمل و نقل، يارانه آموزشي براي دانش آموزان و دانشجويان و يارانه غذايي. حالا خصوصيات هر خانوار است كه مشخص مي‌كند از چه يارانه‌اي استفاده كنند نه اينكه يارانه نقدي و بدون هدف به همه پرداخت شود. من معتقدم بايد شرايط را تغيير داد. وقتي كسي فرزندي نداشته باشد طبيعتا از يارانه آموزشي بهره نمي‌گيرد.افراد سالم نيازي به يارانه درمان ندارند اماي يارانه غذا بايد به همه پرداخت شود و يارانه حمل و نقل نيز طبيعتا به تمامی‌استفاده كنندگان از يارانه بايد تعلق گيرد. من حرفم اين است اما اصلا كسي گوش شنوايي براي اين طرح‌ها ندارد و فكر نمي‌كنم دولت وارد فاز اجرايي براي هدفمندي واقعي يارانه‌ها شود.
مناظره داغي در اين زمینه با چند تن از كارشناسان از جمله آقاي پژويان داشتيد. از نتيجه مناظره راضي بوديد؟
خير ما رفتيم آنجا تا بحثي را طرح كنيم و مشكلي از مشكلات كشور را برطرف كنيم. اما نشد به ويژگي‌هاي طرح پيشنهادي و... بپردازيم و بگوييم معضل اصلي چيست.
اما نتيجه نظرسنجي از بينندگان نشان داد كه نظرات شما طرفدار بيشتري دارد.
ولي متاسفانه وقت كافي براي تبيين نظرات نبود.
حالا اينكه می‌گوييد دولت و نظام سياسي اراده‌اي براي حذف دهك‌هاي پردرآمد ندارند به چه معناست؟ يعني معتقديد دولت نمي‌خواهد سه دهك درآمدي بالا را از فهرست يارانه بگيران خارج كند؟
بله.
اما، طرح وارد فاز اجرايي شده است. كميته تشكيل داده‌اند و در حال پيگيري امور هستند؟
اين كه درست است اما فكر نمي‌كنم اين برنامه به نتيجه برسد. (من حرفم اين است كه این طرح دولت بر اساس يك نياز كارشناسي و ضرورت كشور نيست.) اين نياز فوري و فوتي دولت يازدهم است وگرنه بر اساس يك ضرورت كارشناسي وارد اين برنامه نشده است.الان دولت با كمبود اعتبار براي پرداخت‌هاي نقدي در قالب هدفمندي يارانه‌ها مواجه است براي همين به صورت آني و ضربتي مي‌خواهد 30 درصد جمعيت يعني سه دهك جمعيتي را از فهرست يارانه بگيران خارج كند. دقت كنيد من مي‌گويم سه دهك جمعيتي نه درآمدي. به هر حال 22 ميليون نفر 30 درصد جمعيت ايران مي‌شود. حالا در چنين شرايطي ما حرف از هدفمندي و... بزنيم چه فايده‌اي دارد. دولت مي‌خواهد مشكل روزمره‌اش را حل كند، چنين كاري را انجام مي‌دهد.
به هر حال كميته‌اي كه براي شناسايي دهك‌هاي پردرآمد تشكيل شده است، می‌گويد با احصاي موقعيت مالي خانوار نسبت به شناسايي پردرآمدهاو كم درآمدها اقدام خواهد كرد؟
اين اصلا ممكن نيست. شما بنا را بر احصاي موقعيت مالي خانوار بگذاريد، نتيجه چه مي‌شود. انگيزه ايجاد مي‌كنيد كه افراد دروغ بگويند. اگر ويژگي خانوار و نه موقعيت مالي خانوار مد نظر باشد كسي نمي‌تواند دروغ بگويد. مگر مي‌شود فردي بدون فرزند بخواهد از يارانه آموزشي كشور استفاده كند. چرا بايد افراد را در چنين موقعيت قرار بدهيم كه براي دريافت يك يارانه نقدي كه قدرت خريدش نيز از ميان رفته است به ما دروغ بگويند. اين كار درستي نيست ومشكلات را افزايش مي‌دهد.همين حالا وزارت بهداشت طرحي را براي شناسايي خانوارهايي كه سوء تغذيه دارند در دستور كار قرار داده است. مي‌شود اين طرح را ملي كرد و در ابعادي بزرگ بدان نگاه كرد و غذا را براي تمامی‌خانوارهاي ايران در نظر گرفت. اصلا جز در چهار موردي كه گفتم قرار نيست دولت‌ها يارانه‌اي پرداخت كنند. گذشته از اين‌ها چرا اين قدر درباره حذف دهك و اضافه شدن دهك بحث کنیم. دولت برود به وظيفه ذاتي خودش عمل كند. برود شغل ايجاد كند تا مردم بتوانند كار كنند و نيازهاي روزانه و زندگيشان را تامين كنند.
دولت يازدهم نام خود را دولت تدبير و اميد گذاشته و در همين روزهاي اول فعاليت خود، نشان داده كه انتقاداتي نسبت به برخي امور دارد و مي‌خواهد براي حل مشكلات و تغيير اوضاع گام بردارد. فكر مي‌كنيد بتواند توفيقي در اين عرصه داشته باشد؟
خير. اصلا اراده چنين كاري نيست. البته منظور من اين نيست كه دولت اراده ندارد. منظورم اين است كه ساختار سياسي كشور اراده لازم را براي حل مسائل ندارد. نه دولت و نه مجلس اصلا نمی‌خواهند بده بشوند. موضوع اين است كه يارانه‌ها سنگي بود كه دولت دهم در چاه انداخت و با شناختي كه از دولت بعدي و فرآيند سياسي كشور داشت مي‌دانست كه موضوع ختم به خير نمی‌شود و نمي‌توان به پيگيري درست امور و اصلاح آن اعتقاد داشت. پس چنين كاري را انجام داد تا دولت‌هاي بعدي قادر به تداوم آن نباشند و بگويد من توانستم وديگران نتوانستند. اين كل ماجراست. من آينده خوبي براي اين طرح پيش‌بيني نمي‌كنم.
با اين تفاسير، فكر مي‌كنيد حذف سه دهك اتفاق بيفتد ؟
بله. اتفاق مي‌افتد. دولت براي حل مشكلات مالي خود اول سه دهك را حذف مي‌كند و 6 ماه بعد دوباره با هزينه‌اي گزاف‌تر سه دهك ديگر را حذف مي‌كند و كم كم هم بدون اينكه اتفاق خاصي بيفتد بساط يارانه‌هاي نقدي جمع می‌شود.
پس اجراي چنين طرحي چه دستاوردي براي نظام سياسي ايران داشت؟
دستاورد اين طرح براي كساني خواهد بود كه مي‌خواهند بگويند ما توانستيم به مردم پول بدهيم. طبيعتا اين روند قابل تداوم نيست. بايد متوقف شود. آن وقت است كه تبليغات اين گروه را خواهيد ديد.
به نظر شما چند درصد جمعيت ايران از پرداخت يارانه‌ها نفع بردند؟
شايد چهار تا پنج درصد جمعيت روستايي كشور از يارانه‌ها منتفع شدند والا بقيه جمعيت آسيب شديدی را از اين طرح متحمل شدند. شما حجم تورم را ببينيد. اين طرح آسيبي خيلي جدي به فقرا زد و اتفاقا داراها و ثروتمندان را ثروتمندتر كرد. بيشترين بهره اين طرح براي افرادي بود كه داشتند. آنها كه ماشين‌هاي چند ده ميليوني داشتند، با افزايش دو برابري و سه برابري قيمت خودروهايشان روبه‌رو شدند و آنها كه خانه داشتند، با افزايش قيمت املاكشان. رسيدن به حداقل زندگي براي كساني كه چيزي ندارند بسيار مشكل‌تر از قبل شد.در ضمن حجم يارانه‌اي كه دولت در حال حاضر پرداخت می‌كند بسيار بيشتر از قبل است. مگر نه اينكه تورم سبب شد نرخ ارز به شدت در ايران بالا رود. نتيجه اين شد كه فاصله قيمتي بيشتر از قبل شود و مشكلات دو چندان شود.
آيا برآوردي داشته ايد كه چه خانواري با چه ميزان درآمد به يارانه نياز ندارد؟
در شهرهاي مختلف متفاوت است.
بعد خانوار هم بايد در نظر گرفت. يك خانوار پنج نفره در تهران، بايد حداقل ماهي سه و نيم ميليون تومان درآمد داشته باشد تا نيازي به يارانه احساس نكند. تازه اين در صورتي است كه به حداقل‌ها يعني يك خانه شخصي دسترسي داشته باشد والا نيمی‌از درآمد خانوار صرف تهيه مسكن مي‌شود. در ضمن بگويم همين رقم سه و نيم ميليون تومان بسيار با اغماض استخراج شده و به نظر من فاصله اي با خط فقر ندارد. به عبارت ديگر من اين رقم را كه اعلام مي‌كنم از اين بابت است كه يك خانواده با كسب چنين درآمدي فقير نباشد. همين.
آقاي راغفر شما موافق حذف سه دهك پردرآمد از فهرست يارانه‌بگيران هستيد. فكر مي‌كنيد ساختارهاي اقتصادي و سياسي ايران آمادگي لازم براي شناسايي اين سه دهك را دارد؟
من موافق تغيير شيوه پرداخت يارانه هستم. من معتقدم بايد ويژگي خانوار در پرداخت يارانه موثر باشد. براي روشن شدن مطلب توضيح مي‌دهم. يارانه بايد در چهار گروه پرداخت شود. يارانه درماني، يارانه حمل و نقل، يارانه آموزشي براي دانش آموزان و دانشجويان و يارانه غذايي. حالا خصوصيات هر خانوار است كه مشخص مي‌كند از چه يارانه‌اي استفاده كنند نه اينكه يارانه نقدي و بدون هدف به همه پرداخت شود. من معتقدم بايد شرايط را تغيير داد. وقتي كسي فرزندي نداشته باشد طبيعتا از يارانه آموزشي بهره نمي‌گيرد.افراد سالم نيازي به يارانه درمان ندارند اماي يارانه غذا بايد به همه پرداخت شود و يارانه حمل و نقل نيز طبيعتا به تمامی‌استفاده كنندگان از يارانه بايد تعلق گيرد. من حرفم اين است اما اصلا كسي گوش شنوايي براي اين طرح‌ها ندارد و فكر نمي‌كنم دولت وارد فاز اجرايي براي هدفمندي واقعي يارانه‌ها شود.
مناظره داغي در اين زمینه با چند تن از كارشناسان از جمله آقاي پژويان داشتيد. از نتيجه مناظره راضي بوديد؟
خير ما رفتيم آنجا تا بحثي را طرح كنيم و مشكلي از مشكلات كشور را برطرف كنيم. اما نشد به ويژگي‌هاي طرح پيشنهادي و... بپردازيم و بگوييم معضل اصلي چيست.
اما نتيجه نظرسنجي از بينندگان نشان داد كه نظرات شما طرفدار بيشتري دارد.
ولي متاسفانه وقت كافي براي تبيين نظرات نبود.
حالا اينكه می‌گوييد دولت و نظام سياسي اراده‌اي براي حذف دهك‌هاي پردرآمد ندارند به چه معناست؟ يعني معتقديد دولت نمي‌خواهد سه دهك درآمدي بالا را از فهرست يارانه بگيران خارج كند؟
بله.
اما، طرح وارد فاز اجرايي شده است. كميته تشكيل داده‌اند و در حال پيگيري امور هستند؟
اين كه درست است اما فكر نمي‌كنم اين برنامه به نتيجه برسد. (من حرفم اين است كه این طرح دولت بر اساس يك نياز كارشناسي و ضرورت كشور نيست.) اين نياز فوري و فوتي دولت يازدهم است وگرنه بر اساس يك ضرورت كارشناسي وارد اين برنامه نشده است.الان دولت با كمبود اعتبار براي پرداخت‌هاي نقدي در قالب هدفمندي يارانه‌ها مواجه است براي همين به صورت آني و ضربتي مي‌خواهد 30 درصد جمعيت يعني سه دهك جمعيتي را از فهرست يارانه بگيران خارج كند. دقت كنيد من مي‌گويم سه دهك جمعيتي نه درآمدي. به هر حال 22 ميليون نفر 30 درصد جمعيت ايران مي‌شود. حالا در چنين شرايطي ما حرف از هدفمندي و... بزنيم چه فايده‌اي دارد. دولت مي‌خواهد مشكل روزمره‌اش را حل كند، چنين كاري را انجام مي‌دهد.
به هر حال كميته‌اي كه براي شناسايي دهك‌هاي پردرآمد تشكيل شده است، می‌گويد با احصاي موقعيت مالي خانوار نسبت به شناسايي پردرآمدهاو كم درآمدها اقدام خواهد كرد؟
اين اصلا ممكن نيست. شما بنا را بر احصاي موقعيت مالي خانوار بگذاريد، نتيجه چه مي‌شود. انگيزه ايجاد مي‌كنيد كه افراد دروغ بگويند. اگر ويژگي خانوار و نه موقعيت مالي خانوار مد نظر باشد كسي نمي‌تواند دروغ بگويد. مگر مي‌شود فردي بدون فرزند بخواهد از يارانه آموزشي كشور استفاده كند. چرا بايد افراد را در چنين موقعيت قرار بدهيم كه براي دريافت يك يارانه نقدي كه قدرت خريدش نيز از ميان رفته است به ما دروغ بگويند. اين كار درستي نيست ومشكلات را افزايش مي‌دهد.همين حالا وزارت بهداشت طرحي را براي شناسايي خانوارهايي كه سوء تغذيه دارند در دستور كار قرار داده است. مي‌شود اين طرح را ملي كرد و در ابعادي بزرگ بدان نگاه كرد و غذا را براي تمامی‌خانوارهاي ايران در نظر گرفت. اصلا جز در چهار موردي كه گفتم قرار نيست دولت‌ها يارانه‌اي پرداخت كنند. گذشته از اين‌ها چرا اين قدر درباره حذف دهك و اضافه شدن دهك بحث کنیم. دولت برود به وظيفه ذاتي خودش عمل كند. برود شغل ايجاد كند تا مردم بتوانند كار كنند و نيازهاي روزانه و زندگيشان را تامين كنند.
دولت يازدهم نام خود را دولت تدبير و اميد گذاشته و در همين روزهاي اول فعاليت خود، نشان داده كه انتقاداتي نسبت به برخي امور دارد و مي‌خواهد براي حل مشكلات و تغيير اوضاع گام بردارد. فكر مي‌كنيد بتواند توفيقي در اين عرصه داشته باشد؟
خير. اصلا اراده چنين كاري نيست. البته منظور من اين نيست كه دولت اراده ندارد. منظورم اين است كه ساختار سياسي كشور اراده لازم را براي حل مسائل ندارد. نه دولت و نه مجلس اصلا نمی‌خواهند بده بشوند. موضوع اين است كه يارانه‌ها سنگي بود كه دولت دهم در چاه انداخت و با شناختي كه از دولت بعدي و فرآيند سياسي كشور داشت مي‌دانست كه موضوع ختم به خير نمی‌شود و نمي‌توان به پيگيري درست امور و اصلاح آن اعتقاد داشت. پس چنين كاري را انجام داد تا دولت‌هاي بعدي قادر به تداوم آن نباشند و بگويد من توانستم وديگران نتوانستند. اين كل ماجراست. من آينده خوبي براي اين طرح پيش‌بيني نمي‌كنم.
با اين تفاسير، فكر مي‌كنيد حذف سه دهك اتفاق بيفتد ؟
بله. اتفاق مي‌افتد. دولت براي حل مشكلات مالي خود اول سه دهك را حذف مي‌كند و 6 ماه بعد دوباره با هزينه‌اي گزاف‌تر سه دهك ديگر را حذف مي‌كند و كم كم هم بدون اينكه اتفاق خاصي بيفتد بساط يارانه‌هاي نقدي جمع می‌شود.
پس اجراي چنين طرحي چه دستاوردي براي نظام سياسي ايران داشت؟
دستاورد اين طرح براي كساني خواهد بود كه مي‌خواهند بگويند ما توانستيم به مردم پول بدهيم. طبيعتا اين روند قابل تداوم نيست. بايد متوقف شود. آن وقت است كه تبليغات اين گروه را خواهيد ديد.
به نظر شما چند درصد جمعيت ايران از پرداخت يارانه‌ها نفع بردند؟
شايد چهار تا پنج درصد جمعيت روستايي كشور از يارانه‌ها منتفع شدند والا بقيه جمعيت آسيب شديدی را از اين طرح متحمل شدند. شما حجم تورم را ببينيد. اين طرح آسيبي خيلي جدي به فقرا زد و اتفاقا داراها و ثروتمندان را ثروتمندتر كرد. بيشترين بهره اين طرح براي افرادي بود كه داشتند. آنها كه ماشين‌هاي چند ده ميليوني داشتند، با افزايش دو برابري و سه برابري قيمت خودروهايشان روبه‌رو شدند و آنها كه خانه داشتند، با افزايش قيمت املاكشان. رسيدن به حداقل زندگي براي كساني كه چيزي ندارند بسيار مشكل‌تر از قبل شد.در ضمن حجم يارانه‌اي كه دولت در حال حاضر پرداخت می‌كند بسيار بيشتر از قبل است. مگر نه اينكه تورم سبب شد نرخ ارز به شدت در ايران بالا رود. نتيجه اين شد كه فاصله قيمتي بيشتر از قبل شود و مشكلات دو چندان شود.
آيا برآوردي داشته ايد كه چه خانواري با چه ميزان درآمد به يارانه نياز ندارد؟
در شهرهاي مختلف متفاوت است.
بعد خانوار هم بايد در نظر گرفت. يك خانوار پنج نفره در تهران، بايد حداقل ماهي سه و نيم ميليون تومان درآمد داشته باشد تا نيازي به يارانه احساس نكند. تازه اين در صورتي است كه به حداقل‌ها يعني يك خانه شخصي دسترسي داشته باشد والا نيمی‌از درآمد خانوار صرف تهيه مسكن مي‌شود. در ضمن بگويم همين رقم سه و نيم ميليون تومان بسيار با اغماض استخراج شده و به نظر من فاصله اي با خط فقر ندارد. به عبارت ديگر من اين رقم را كه اعلام مي‌كنم از اين بابت است كه يك خانواده با كسب چنين درآمدي فقير نباشد. همين.
دولت روحانی در این قضیه هم بعد از خودرو توزرد از آب درآمد