آقای ظریف؛ ریاض را دریابید

«دستاوردهای بزرگ همواره در برابر مخاطرات بزرگ‌تری قرار دارند و توافق ایران با قدرت‌های بزرگ جهانی هم از این قاعده مستثنی نیست. آنچه ایران و به خصوص غرب و به طور مشخص آمریکا در ژنو به دست آوردند، آنقدر ارزشمند هست که طرفین به صورتی همگرایانه و خوش‌بینانه متحدا از آن دفاع کرده و با سرمایه‌ای مشترک حدود ضربه‌پذیر آن را مراقبت نمایند. به‌ویژه از سوی دو طرف اصلی ماجرا یعنی تهران و واشنگتن که اکنون گرمی دست‌های یکدیگر را به خوبی احساس کرده‌اند.

تفاهم ژنو اگرچه به صورت کمی دشمنان زیادی ندارد اما همانها که هستند بالقوه و کیفی قدرتمندند و من‌بعد بیکار نخواهند نشست. اگر چه ممکن است در آینده آنها نیز مدیریت شوند اما فعلا که لب‌های آویزانی دارند! خب چه می‌شود کرد؟ سیاست همین است.

یکی ازاین مخاطرات به نحوه برخورد دولت عربستان نه فقط در موضوع توافقنامه ژنو که با کل فرایند تحول استراتژیک منطقه باز می‌گردد؛ فرایندی که تهران برای بهره‌گیری از نتایج آتی سخاوتمندانه و به درستی سرمایه‌گذاری هنگفتی در آن را آغاز کرده است. به همین دلیل از کنار نارضایتی آشکار و برخورد منفی ریاض نسبت به تهران که روندی تزایدی به خود گرفته نمی‌توان ساده گذشت و بی‌تفاوت بود. نه صرفا به دلیل وسعت سرمایه‌گذاری سنگین تهران - آن هم مهم است - بلکه بیشتر از آن جهت که دولت عربستان در منطقه و عرصه بین‌المللی وزنه‌ای سبک و دیواری کوتاه نیست. این هیچ ربطی به خوش آمدن یا نیامدن ما یا هر کس دیگری ندارد، عین واقعیت است. فراموش نکنیم که واقعیت و پذیرش آن وجه غالب دیپلماسی است. آقای ظریف 3 روز پیش در ژنو طی مصاحبه‌ای به این نکته بس مهم اشاره کرد. آنجا که گفت: «رابطه با همسایگان و رفع نگرانی‌های آنها برای ایران اهمیت داشته و رابطه با هسایگان از اولویت‌ محوری برای ایران برخوردار است. (قرین به مضمون)» این نگاه وزیر خارجه ایران آشکارا و از دید بسیاری از دیپلماتهای مقیم ژنو اشاره‌ای به دولت سعودی برداشت شد که از روند تحولات با ناشکیبایی احساس نگرانی می‌کند.

این احساس واقعی است یا تصوری؟ پاسخ، تغییری در اصل ماجرا به وجود نمی‌آورد .آنها فعلا در شرایط موضع قرار دارند و این در بلندمدت اگر کنترل نشود ابعاد آن برای سیاست خارجی ایران به طور جدی مخاطره‌آمیز و مخرب خواهد بود. تاکید آقای ظریف بر موضوع نشان می‌دهد که تهران نقطه خطر را شناسایی کرده است. در این میان توضیحات و تاکیدات مقامات واشنگتن هم به نظر نمی‌رسد توانسته باشد یا بتواند به تنهایی سعودی‌ها را مجاب کند که متد کاری و سیاست دست‌های گرم آمریکا با ایران تهدیدی را متوجه ریاض نخواهد کرد. لذا ایجاد فضای مناسب و تفاهمی، اینک جهد مضاعف تهران را می‌طلبد. مسائل ایران و عربستان به تنهایی و در یک اتاق دربسته آن هم در ریاض می‌تواند تا حدود زیادی حل و فصل شود.

کار پیچیده تیم مذاکره‌کننده ایران به رهبری دکتر ظریف در ژنو بی‌شباهت به یک جراحی سنگین نبود. در جراحی‌ها معمولا پس از انجام مراحل اصلی و بیرون آوردن موفق تومورهای خطرناک، جراح اصلی (و در این مورد دکتر ظریف) کار را رها و بقیه مراحل را مانند بستن محل عمل و دوخت و دوز و ... را به بقیه تیم پزشکی می‌سپارد و خود سراغ کاری مشابه مانند جراحی فرد دیگری می‌رود. اینک پس از جراحی ژنو و سپردن بقیه کارها به تیم همکار، آقای دکتر ظریف لازم است به فوریت به اتاق عمل بخش جنوبی برود که قرار است جراحی بسیار سنگین و حساسی، حتی به مراتب حساس‌تر از عمل قبلی انجام دهد.

آقای ظریف خسته‌اید! درست! ببخشید اما فرصت ندارید! موضوع عربستان سعودی و تیزتر شدن لحن مقامات در ریاض مسائلی هستند که می‌توانند عمیقا اثرات منفی و خنثی‌کننده‌ای بر دیپلماسی ایران بگذارند. سعودی‌ها همان‌گونه که گفته شد واقعی یا تصوری بنا به عللی دچار بی‌خوابی شبانه‌اند و با موضع‌گیری "آنها خود مسئول بی‌خوابی‌شان هستند" مسئولیت‌های دیپلماسی تهران در منطقه رفع نمی‌شود. به همین دلیل دستگاه دیپلماسی ایران به طور جد لازم و ضروری است اقدامی عاجل و فوری برای کنترل شرایط به عمل آورد. به دیگر سخن واضح، وزارت خارجه پکیجی اورژانسی - دیپلماتیک آماده و مردان خود را راهی ریاض کند. دیپلماسی با سعودی‌ها شاید سخت‌تر از کار با 6 قدرت تراز اول دنیا نباشد اما بی‌شک اهمیت آن در حد مذاکرات ژنو هست. شک نکنید. در منطقه برای تهران بازی تازه شروع شده و به طور طبیعی نمی‌تواند بازیگر دیگر را نادیده بگیرد. با تردید شاید بتوان گفت تا الان برای گرم و فعال کردن موتور دیپلماسی منطقه‌ای قدری کوتاهی صورت گرفته اما قاطعانه می‌توان ادعا کرد من‌بعد و از هم‌اکنون چنانچه اقدامی فراگیر، کنترلی و اعتمادساز صورت نگیرد مطمئنا فردا دیر خواهد بود.

شرایط بسیار حساس و شکننده است. تهران در برابر گزینه‌های متعددی در منطقه قرار ندارد.»