وقتی پُر خواب می‌شویم

دکتر امیرحسین جلالی، روانپزشک در گفت‌و‌گو با جام‌جم با اشاره به این‌که خواب‌بودن در ساعات زیادی از شبانه‌روز و خواب‌آلودگی در طول روز دو نشانه اصلی پرخوابی است، می‌گوید: البته بیماری‌ها و اختلالات زیادی است که می‌تواند زمینه‌ساز پرخوابی شود. براین اساس، یک گروه از افراد پرخواب، از نوع اولیه آن رنج می‌برند، یعنی کسانی که به دلیل یک اختلال خواب مشخص مانند اختلال «نارکولپسی» که یکی از اختلالات خواب است و شامل میل ناگهانی و مقاومت‌ناپذیر به خواب می‌شود از پرخوابی رنج می‌برند؛ اما در پرخوابی ثانویه، فرد دچار یک بیماری روانپزشکی یا غیرروانپزشکی زمینه‌ای است و پرخوابی وی نشانه‌ای از مجموعه نشانه‌های بیماری اولیه به شمار می‌رود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران اظهار می‌کند: فهرست مشکلات و بیماری‌هایی که می‌تواند پرخوابی ایجاد کند بسیار طولانی است که از میان آنها می‌توان به بیماری‌های شایعی چون افسردگی، کم‌کاری تیروئید، دیابت یا بیماری‌های ژنتیکی نادر اشاره کرد. همچنین مصرف یا پرهیز از مصرف برخی داروها و مواد می‌تواند به بروز پرخوابی منجر شود.

از خستگی و افسردگی تا پرخوابی

شاید خیلی وقت‌ها از شدت خستگی بی‌وقفه تا 12 ساعت نیز بتوانید، بخوابید، اما آیا لزوما خستگی و مشغله زیاد می‌تواند به پرخوابی منجر شود؟

دکتر جلالی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: همیشه خستگی، پرخوابی نمی‌آورد، اما ادامه محرومیت از خواب بویژه در کسانی که مشغله زیادی دارند در مدتی حدود سه ماه می‌تواند به پرخوابی منجر شود.

اما چرا برخی افراد در شرایط استرسی، پرخواب می‌شوند و برخی کم‌‌خواب؟ این روانپزشک پاسخ می‌دهد: افسردگی هم می‌تواند به پرخوابی و هم کم‌خوابی منجر شود. فرمی از افسردگی است که معمولا در فصول سرد بروز می‌کند و همراه پرخوری و پرخوابی است. این فرم از افسردگی، فرم غیرمتعارف این بیماری روحی است و از نظر زیستی با دیگر نمونه افسردگی که با بی‌اشتهایی و بی‌خوابی همراه است، تفاوت دارد. حتی گروهی از افرادی که به این نوع از افسردگی نامتعارف مبتلا هستند، ممکن است به اختلال دوقطبی مبتلا باشند.

اختلال تنفسی، خواب‌آلودگی می‌آورد

به طور منطقی، هر بیماری یا اختلالی که باعث مشکل در خواب شبانه شود، می‌تواند به پرخوابی روزانه نیز منجر بشود. دکتر جلالی بر اساس چنین استدلالی توضیح می‌دهد: اختلالات وقفه تنفسی چه از نوع مرکزی باشد که به دلیل اختلال در مراکز هدایت کننده تنفس در سیستم اعصاب مرکزی رخ می‌دهد و چه از نوع محیطی باشد که ناشی از تنگی و انسداد در مجاری و راه‌های هوایی است، به اختلال در اکسیژن‌رسانی بافتی در حین خواب و افزایش برانگیختگی هیجانی در فرد در طول شب منجر می‌شود. این موضوع سبب می‌شود که شخص بارها طی شب بیدار شود یا نتواند خواب عمیق را تجربه کند. کوتاه‌مدت‌ترین و زودرس‌ترین پیامد این وضع، خواب‌آلودگی روزانه است.

به طور ژنتیکی پرخوابم

شاید ندانید، اما سهم ژنتیک نیز در بروز پرخوابی افراد ارزیابی و شناسایی شده است. بر این اساس برخی افراد به صورت بهنجاری، پرخواب‌تر از دیگران هستند. البته دکتر جلالی اختلالاتی چون نارکولپسی را نیز که زمینه ژنتیکی ‌دارد در ایجاد پرخوابی بیمارگونه مشخص و قطعی می‌داند.

پرخوابی، چاقی می‌آورد

بی‌شک خواب کافی و نشاط روزانه برای هر نوع فعالیت شناختی چون تمرکز، محاسبه و کارهای خلاقانه ضروری است. پس طبیعی است که فرد پرخواب این توانمندی‌ها را از دست می‌دهد و در کار، روابط خصوصی و اجتماعی خود دچار محدودیت‌هایی می‌شود. دکتر جلالی در این باره تاکید می‌کند: پرخوابی نه‌تنها در درازمدت فرد را مستعد اختلالات روانپزشکی چون افسردگی و اختلالات اضطرابی می‌کند، بلکه می‌تواند پیامدهای جسمی داشته باشد و سبب چاقی و اختلالات متابولیک چون افزایش چربی خون شود.

پرخوابی درمان می‌شود

به گفته دکتر جلالی، اگر پرخوابی به دلیل سبک زندگی باشد باید آن را تعدیل کرد و اگر مثلا سندرم قطع تنفسی در حین خواب باعث آن است باید از دارو، جراحی یا وسایل کمکی برای درمان آن بهره برد. در هر صورت از درمان خودسرانه باید پرهیز کرد و همواره با توجه به عوامل متعددی که پرخوابی را ایجاد می‌کند، ارزیابی و درمان را به متخصص واگذاشت. فراموش نکنید که دلیل پرخوابی در افراد مختلف، یکسان نیست و درمان آن وابسته به علت زمینه ساز متفاوت است.

پونه شیرازی‌