پدیده ای نادر در جهان عرب

"علی عبدالله صالح، رئیس جمهوری سابق یمن در جهان عرب یک پدیده نادر است. وی یکی از معدود دیکتاتورهای سرنگون شده توسط انقلاب‌های مردمی است که با این وجود همچنان در کشور خود مانده و کسی کاری به کارش ندارد."

روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی نوشته است: «علی عبدالله صالح که پا به سن گذاشته همچنان مثل همیشه در ساعت 30: 5 صبح از خواب بیدار می‌شود، همانطور که طی سه دهه قدرت خود در کشور متشنجش این گونه عمل می‌کرد.

وی برای کمک به درمان خود و بازیابی از بابت جراحت‌های بمب گذاری سال 2011 که تقریبا نزدیک بود در آن کشته شود، هر روز فیزیوتراپی و ورزشهای مخصوص انجام می‌دهد.

وی روزنامه‌ها را می‌خواند و با نشستن در یک آلاچیق در اقامتگاهش که دیوارهای بلندی داشته و با کاخ ریاست جمهوری قابل مقایسه است، پذیرای ملاقات کنندگانی است که همچنان با وی مثل قدرتمندترین فرد یمن رفتار می‌کنند.

علی عبدالله صالح یکی از چهره‌های نادر در جهان عرب است. وی دیکتاتوری است که اگرچه انقلاب مردمی آن را سرنگون کرده با این وجود همچنان بدون آزار و اذیت در کشورش اقامت دارد.

در ظاهر علی عبدالله صالح که 71 سال دارد یک دولتمرد بازنشسته است که مشغول نوشتن خاطراتش است.

وی در سال 2012 در جریان توافقی که قدرت را از او گرفت مصونیت قضایی دریافت کرد اما دشمنان فراوان وی می‌گویند که او همچنان در کشورش نقشی قدرتمند و مسموم دارد.

آن‌ها علی عبدالله صالح را متهم به سازماندهی حملات تروریستی و برخی از ترورهای انجام شده در میان افسران و چهره‌های سیاسی یمن طی دو سال گذشته کرده‌اند. حتی رئیس جمهوری فعلی یمن یعنی عبد ربه منصور هادی که 18 سال معاون علی عبدالله صالح بوده، وی را متهم به سازماندهی حملات به خطوط انتقال نفت و برق یمن می‌کند تا بدین وسیله برای اقتصاد کشور مشکل ایجاد کرده و دولت جدید را بی‌کفایت جلوه دهد.

دیپلمات‌های سازمان ملل نیز عناصر متعلق به رژیم سابق یمن را متهم به ایفای نقش بازدارنده کرده و حتی از احتمال تحریم علیه رئیس جمهوری سابق یمن سخن گفته‌اند.

علی عبدالله صالح یک فرد زمخت است که همواره روی صورتش اخم دارد و هنگامی که این اتهامات را می‌شنود هیچ احساسی از خود نشان نمی‌دهد.

وی در جریان مصاحبه‌ای که در حیاط بزرگ خانه‌اش انجام داده، به نیویورک تایمز می‌گوید: این افراد انگار به قدرت خودشان مطمئن نیستند و خود را کارکنان علی عبدالله صالح می‌دانند! آن‌ها فکر می‌کنند هرچیزی که در کشور اتفاق می‌افتد چه کوچک و چه بزرگ باید توسط علی عبدالله صالح انجام شده باشد!

علی عبدالله صالح همواره درباره خود با ضمیر سوم شخص مفرد حرف می‌زند. در اطراف وی دستیارانی مشغول به رفت و آمد بوده و به وی درباره نامه‌ها و تلفن‌ها و روزنامه‌ها اطلاعات می‌دهند؛ در عین حال در فاصله کمی از وی نیز هواداران و چهره‌های سیاسی ایستاده و منتظر نوبت ملاقات خود با علی عبدالله صالح هستند.

یک پیشخدمت نیز در کنار وی با یک چتر ایستاده و آماده است در صورتی که علی عبدالله صالح مکانش را تغییر دهد با این چتر پوست وی را که در اثر انفجار سال 2011 به شدت آسیب دیده، از تابش آفتاب حفظ کند.

به گفته دیپلمات‌ها و تحلیل‌گران دانستن حقیقت درباره اتهامات سیاه علیه وی غیر ممکن است. در یمن معمولا تحقیقات مربوط به خشونت‌های سیاسی به ندرت انجام شده و بی‌نتیجه هستند و دولت این کشور نیز همچنان دچار فساد است.

در یمن متهمان احتمالی فراوان دیگری نظیر القاعده وجود دارند؛ هرچند که این گروه یک سپر بلا محسوب می‌شود.

تردیدی نیست که علی عبدالله صالح در یمن همچنان قدرت زیادی دارد.

وی به رغم نارضایتی رئیس جمهوری فعلی همچنان رهبر حزب سیاسی وی است. بسیاری در ارتش یمن همچنان به علی عبدالله صالح وفادار هستند. اقامتگاه وی در پایتخت یمن در هر چهار جهت با موانعی مستحکم و سربازان مستقر محافظت می‌شود. علی عبدالله صالح، زاده یک خانواده روستایی است و تحصیلات رسمی چندانی ندارد.

وی پس از آنکه ارتش یمن در سال 1962 حکومت سلطنتی قبلی را سرنگون کرد در ارتش کشورش مطرح شد و ارتقاء پیدا کرد.

هنگامی که در سال 1978 به قدرت رسید کمتر کسی گمان می‌کرد که وی بتواند دوام بیاورد. قبل از او دو رئیس جمهور قبلی ترور شده بودند. اما وی توانست بر مخالفانش برتری پیدا کند و در سال 1990 شمال و جنوب یمن را متحد کرد. تا پیش از آن جنوب یمن یک جمهوری سوسیالیستی وابسته به شوروی بود.

با فرا رسیدن بهار عربی در سال 2010 یمن دستخوش اعتراضات و خشونت‌ها شد و قدرت علی عبدالله صالح ضعیف شد.

وی اخیرا از ائتلاف با حوثی‌ها حمایت کرده است. حوثی‌ها یک گروه شبه نظامی در شمال غرب یمن هستند که علی عبدالله صالح سال‌ها با آن‌ها به سختی جنگید. حوثی‌ها از سال 2011 تاکنون تبدیل به یک جنبش سیاسی ملی بزرگ شده‌اند که شدیدا با جنبش رقیب خود یعنی جنبش اصلاح که حزب اسلام‌گرای اصلی یمن بوده و به نوعی معادل اخوان المسلمین مصر است، اختلاف دارند.

البته علی عبدالله صالح از هر دوی آن‌ها نفرت دارد اما وی صراحتا با منصور هادی نیز که بارها اقدام به انتقاد از وی کرده، اختلاف دارد.

بسیاری علی عبدالله صالح را متهم به دسیسه چینی برای بازگشت به قدرت می‌کنند.

وی در سال 2011 در اثر بمب گذاری که باعث کشته شدن شش نگهبان و زخمی شدن چند تن دیگر شد، جراحت‌های جدی برداشت. هنوز مشخص نیست که چه کسی این بمب گذاری را انجام داده است.

وی آهسته و لنگان لنگان راه می‌رود و پوست صورت و دستانش دچار سوختی‌های زیاد است. علی عبدالله صالح جدیدترین عمل جراحی خود را ماه ژانویه امسال انجام داد.

بسیاری از منتقدان می‌گویند علی عبدالله صالح به دنبال هموار کردن راه برای قدرت گرفتن خانواده‌اش است. در سال‌های پیش از سرنگونی علی عبدالله صالح به نظر می‌رسید که وی مشابه حسنی مبارک، رئیس جمهوری مخلوع مصر که اقداماتی را برای جانشینی پسرش جمال انجام می‌داد، در تدارک برای آماده کردن پسر خود احمد علی صالح برای جانشینی است. با سرنگونی حسنی مبارک پسر وی نیز به زندان افتاده و به اتهام فساد محاکمه شد.

علی عبدالله صالح ده‌ها تن از خویشاوندان خود را در مناصب با نفوذ به ویژه در ارتش و نیروهای امنیتی قرار داد. اغلب این مقامات اکنون تصفیه شده‌اند اما هیچ کدام تعقیب قضایی نشدند. هنگامی که علی عبدالله صالح با سوالی درباره بلند پروازی درباره پسرش رو به رو شد با لحنی اعتراض آمیز گفت: من نه در آن زمان چنین چیزی برای وی می‌خواستم و اکنون نیز تمایلی در این زمینه ندارم.

وی مخالفانش را به تمسخر گرفت و گفت: انگار برای آن‌ها ترک قدرت از جانب من کافی نیست. آن‌ها فکر می‌کنند تا زمانی که من کشور را ترک نکرده و نمرده باشم نمی‌توانند در یمن حکمرانی کنند!

با این وجود کاملا محتمل است که پسر علی عبدالله صالح و یا برادرزاده‌هایش میراث‌دار وی شوند. بسیاری از یمنی‌ها با تحسین درباره عبدالفتاح السیسی که محمد مرسی، رئیس جمهوری منتخب مصر را مجبور به ترک قدرت کرد و اکنون گزینه احتمالی رئیس جمهوری است، سخن می‌گویند.

وی در تعامل با اخوان‌المسلمین انعطاف ناپذیر بود و برای ساکت کردن اعضای آن نیروی مرگبار را به کار برد و آن را یک سازمان تروریستی نامید.

بسیاری از مردم یمن به رغم تمایلات دموکراتیک ایجاد شده از جانب قیام‌ مردمی در سال 2011 نسبت به آشوب سیاسی فعلی در کشورشان ناخرسند هستند و منصور هادی را یک فرد فاقد قاطعیت می‌دانند.

حزب اسلام گرای یمن یعنی اصلاح نیز اگر چه از محبوبیت برخوردار است اما مثل اخوان‌المسلمین مصر کسی به آن اعتماد ندارد که علت آن سازش کاری‌های زیاد در دوران علی عبدالله صالح است.

علی عبدالله صالح درباره قیام‌های عربی سال 2011 از عنصری که وی و دیگر حکام عربی را برای مدت زیاد در قدرت حفظ کرد یعنی ترس از گزینه‌های جایگزین، سخن می‌گوید.

علی عبدالله صالح تاکید می‌کند: بهار عربی به صورت مرده به دنیا آمد. این واقعه در سایه شرایط سخت در خاورمیانه رخ داد و تبدیل به سلاحی در دستان جنبش‌های اسلام گرا شد.»