.svg)
داروهاي موضعي چه فرقي با هم دارند؟
زماني كه صحبت از داروهاي موضعي مي‌شود، همه ياد كرم‌ها و پمادها مي‌افتيم. بيشتر ما درباره انواعشان شنيده‌ايم و گاهي از آنها استفاده كرده‌ايم اما شايد به تفاوت ميان اين دو گروه فكر نكرده باشيم؛ در «دارو و فناوري» اين هفته مي‌خواهيم به تفاوت ميان كرم‌ها، پمادها، ژل‌ها و لوسيون‌ها، نحوه استفاده از آنها، انواع موجود در بازار، نگهداري و مطالبي از اين قبيل بپردازيم...
كرم‌ها، پمادها، خميرها، لوسيون‌ها و ژل‌ها از انواع داروهاي موضعي هستند. علاوه بر اينها، قطره‌هاي چشمي و گوشي را هم مي‌توان جزو داروهاي موضعي محسوب كرد. داروهاي زيادي ساخته شده است كه بايد آنها را روي سطح بدن (مانند پوست) استفاده كنيم و بعد از مدتي مي‌توانيم شاهد آثار درماني آنها باشيم.اين داروها بعد از قرارگرفتن روي پوست، جذب بدن مي‌شوند. البته انواع مواد آرايشي نيز موضعي محسوب مي‌شوند ولي ما فعلا به انواع دارويي بسنده مي‌كنيم. اگر داروها به مقدار كافي و در محل مناسب مصرف شوند، آثار درماني خوبي دارند.
كرم‌ها
در كرم‌ها، ذرات ريز يك مايع (روغن) در مايع ديگر (آب) پراكنده شده‌اند و مي‌توان آنها را امولسيون (مخلوط روغن در آب) ناميد. البته از آنجا كه روغن در آب حل نمي‌شود، در كرم‌ها بايد از يك ماده حل‌كننده استفاده شود تا محصول يكنواختي به دست آيد. معمولا نسبت آب و روغن در كرم‌ها با هم برابر است (50/50) و رطوبت نسبتا زيادي دارند و در بسياري موارد براي مرطوب كردن پوست به كار مي‌روند. علاوه بر اين، مانع خروج رطوبت از پوست مي‌شوند و به حفظ رطوبت آن كمك مي‌كنند. از انواع كرم‌هاي دارويي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
• كرم‌هاي ضدقارچ (مانند كلوتريمازول)
• كرم‌هاي كاهش‌دهنده آثار زخم و جوش (مانند رژودرم)
• كرم‌هاي آنتي‌بيوتيك (مانند سولفاناميد)
• كرم‌هاي مسكن (مانند ديكلوفناك)
• كرم‌هاي كورتوني (مانند هيدروكورتيزون)
• كرم‌هاي ضدخارش (مانند كالامين)
پمادها
پمادها 80 درصد روغن و 20 درصد آب دارند و مخلوطي نيمه‌جامد و چرب‌اند. چنين مخلوطي، سدي مقاوم در برابر از دست دادن رطوبت مي‌سازد و نسبت به كرم‌ها اثر بهتري دارد. به همين دليل براي پوست‌هاي خشك مناسب‌اند، خيلي از آنها استفاده دارويي دارند و داروي فعال موجود در آنها، در پوست نفوذ و اثر خود را اعمال مي‌كند. از انواع پمادهاي موجود به موارد زير مي‌توان اشاره كرد:
• پمادهاي آنتي‌بيوتيك (مانند تتراسايكلين)
• پمادهاي كورتوني (مانند بتامتازون)
• پمادهاي ضدويروس (مانند آسيكلووير)
• پمادهاي سوختگي (مانند پماد آلفا)
تفاوت كرم‌ها و پمادها
كرم‌ها آب بيشتري دارند. درنتيجه سريع‌تر از پمادها جذب پوست مي‌شوند اما پمادها زمان بيشتري روي پوست باقي مي‌مانند. به همين دليل معمولا پمادها را براي پوست‌هاي خشك تجويز مي‌كنند و كرم‌ها را براي پوست‌هاي چرب.
پمادها، چرب‌تر و غليظ‌تر هستند. به همين علت استفاده از آنها در مناطق وسيع و مودار بدن دشوار است. در اين موارد، بهتر است از كرم‌ها استفاده شود كه راحت‌تر روي چنين مناطقي پخش مي‌شوند. از آنجا كه ميزان آب موجود در پمادها، خيلي كم است، دچار آلودگي‌هاي ميكروبي نمي‌شوند و در نتيجه نيازي به مواد نگهدارنده ندارند اما در كرم‌ها، به دليل داشتن آب زيادتر، از مواد نگهدارنده استفاده مي‌شود كه ممكن است همين مواد باعث بروز حساسيت پوستي شوند. با اين حال، برخي متخصصان پوست ترجيح مي‌دهند كرم‌ها را تجويز كنند چون اجزاي كمتري دارند و براي افرادي كه پوست‌هاي حساس دارند مناسب‌تر است.
لوسيون‌ها
ويژگي مهم لوسيون‌ها، رقيق‌بودن آنها نسبت به كرم‌هاست. لوسيون هم مانند كرم، امولسيون روغن در آب است اما مقدار آب آن بيشتر از كرم است. لوسيون‌ها به دليل رقيق بودن، به راحتي روي سطوح بزرگي از پوست پخش مي‌شوند و به همين دليل براي مناطق مودار بدن مناسب هستند. از جمله لوسيون‌هاي موجود در بازار مي‌توان به لوسيون بتامتازون اشاره كرد.
خميرها
با اضافه كردن پودر به پماد، خمير درست مي‌شود. يك مثال شناخته شده، خمير اكسيددوزنگ است كه در درمان سوختگي‌ها (مانند ادرار سوختگي) به كار مي‌رود. خميرها خشك هستند و كمتر از پمادها چربي دارند و سخت‌تر از روي پوست پاك مي‌شوند. همين خاصيت آنها را براي برخي مشكلات پوستي مناسب مي‌كند چون مدت طولاني‌تري روي پوست باقي مي‌مانند.
ژل‌ها
ژل‌ها نيز شكل ديگري از داروهاي موضعي هستند كه تفاوتشان با ساير اشكال، شفاف بودن آنهاست. ژل‌ها حاوي مقاديري الكل هستند و بعد از خشك شدن روي پوست، لايه نازكي از دارو را بر جا مي‌گذارند. اين شكل دارويي هم براي مناطق مودار پوست مناسب است و از آن در زمينه آرايشي - بهداشتي هم استفاده مي‌شود. از ميان ژل‌هاي دارويي، مي‌توان پيروكسيكام و ژل ليدوكايين را نام برد.
منابع: webMD, Mayoclinic
پمادهاي کورتوني
پمادهاي كورتوني (مانند بتامتازون و هيدروكورتيزون) از جمله داروهاي موضعي بسيار پرمصرف هستند. اين داروها باعث بهبود بيماري‌هاي پوستي مي‌شوند و به‌عنوان ضدخارش و ضدحساسيت هم مصرف مي‌شوند اما استفاده طولاني‌مدت (بيش از 3-2هفته) از آنها مجاز نيست چون مي‌تواند باعث نازكي پوست و افزايش احتمال عفونت شود. پمادهاي كورتوني معمولا 2 نوع قوي و ضعيف دارند كه انواع ضعيف معمولا در كودكان به‌كار مي‌روند. اين داروها را به‌خصوص براي نوزادان بايد فقط با توصيه پزشك مصرف كرد.
انتخاب را به پزشکتان بسپاريد
بعضي داروها، هم به شكل كرم و هم به شكل پماد يا لوسيون ساخته شده‌اند. اينكه كدام شكل از آنها براي بيماري فعلي شما مناسب‌تر است به تصميم پزشكتان بستگي دارد. نوع داروي موضعي را بايد با توجه به نوع ضايعه انتخاب كرد. مثلا در التهاب‌هاي پوستي حاد، معمولا از پمادهاي چرب استفاده نمي‌شود. محل ضايعه هم براي انتخاب نوع دارو مهم است. مثلا اگر ضايعه در محل موداري از پوست باشد، ژل يا لوسيون بهتر است يا مثلا براي مناطق وسيع‌تر پوست، استفاده از لوسيون يا كرم راحت‌تر از پماد خواهد بود. در نظر داشته باشيد كه احتمال تحريك پوست با بعضي اشكال دارو بيشتر است. مثلا از آنجا كه پمادها ماده نگهدارنده ندارند، كمتر باعث تحريك پوست مي‌شوند اما ژل‌ها بيشتر باعث تحريك مي‌شوند. به ياد داشته باشيد كرم‌ها، ژل‌ها، پمادها و لوسيون‌ها براي درمان‌هاي موضعي به كار مي‌روند. اگر اين داروها درست انتخاب و در محل مناسب به شكل مناسب و به مقدار كافي مصرف شوند، كارايي مناسبي خواهند داشت.
منبع: هفته نامه سلامت
ارسال نظر