یخ های روابط ایران و انگلیس در حال آب شدن

«محمدحسن حبیب الله زاده» چندی پیش به ایرنا گفت: گفت و گوهایی برای بازگشایی دوسفارتخانه داشته ایم که نتایج آن به زودی اجرایی خواهد شد. البته سفارت ما در لندن برای ارایه ی تسهیلات و امکانات بهتر به ایرانیان زودتر سفارت انگلیس در تهران کار خود را آغاز کرد.

کاردار غیرمقیم ایران در انگلیس افزود: بخش کنسولی سفارت ایران درلندن از حدود 4 یا 5 ماه پیش کار خود را آغاز کرده و در این مدت به ایرانیان خدمات ارائه می کرد. سایر بخش ها یعنی بخش دیپلماتیک پس ازتوافقات انجام شده و به زودی فعالیت خود را از سر خواهد گرفت.

ایران و انگلیس دارای روابط پر فراز و نشیبی از گذشته ها تاکنون بوده اند. پس از آن که سفارت انگلیس در تهران و اقامتگاه دیپلماتیک و مرکز فرهنگی بریتانیا در باغ قلهک تهران بعد از ظهر روز 8 آذر 1390 (29 نوامبر 2011) مورد حمله ی گروهی از معترضان به سیاست های انگلیس قرار گرفت، روابط دو کشور دچار تنش شد و سفارتخانه های هر دو کشور بسته شدند.

گرچه این اتفاق در ظاهر حادثه یی شبیه به 13 آبان 1358 و تسخیر سفارت آمریکا در تهران بود اما تفاوت های بارزی با آن داشت. یکی از موارد تمایز در این بود که اطلاعات و تصاویر مربوط به تسخیر سفارت انگلیس به سرعت در رسانه های جهان منتشر و با واکنش های متفاوتی همراه شد. از طرف دیگر، مقام های عالیرتبه ی جمهوری اسلامی ایران نیز نه تنها از این حادثه حمایت نکردند بلکه نسبت به آن ابراز تاسف و از این کار انتقاد کردند.

چند روز بعد از این حادثه «علی اکبر صالحی» وزیر امور خارجه ی وقت ضمن «ابراز تاسف عمیق» نسبت به وقوع آن گفت که دولت ایران حداکثر تلاش خود را برای جلوگیری از حوادث مشابه به کار خواهد بست.

حتی چند ماه بعد رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از دانشجویان فرمودند: در قضیه اخیر اشغال آن سفارت خبیث [انگلیس]، احساسات جوانان درست بود ولی رفتنشان [به داخل سفارتخانه] درست نبود.

البته روابط میان ایران و انگلیس در هفته های قبل از این واقعه در نیمه ی دوم سال 1390 بعد از تشدید تحریم ها علیه تهران از طرف لندن پرتنش شده بود. حتی مجلس شورای اسلامی نیز طرحی را در زمینه ی کاهش روابط با انگلیس به سطح کاردار تصویب کرده بود که به نوعی جرقه ی انفجار احساسات ضد انگلیسی محسوب می شد.

در پی تسخیر و بسته شدن سفارت انگلیس در تهران، «ویلیام هیگ» وزیر امور خارجه وقت این کشور نیز دستور تعطیلی سفارت ایران در لندن را صادر کرد و به دیپلمات های ایرانی چند روز زمان داد تا خاک این کشور را ترک کنند.

بسیاری از رسانه ها در غرب در تحلیل خود از رویکرد مثبت انگلیس به بازگشایی سفارتخانه خود در تهران اعتقاد دارند جایگاه و نفوذ منطقه یی در کنار قدرت ایران برای حل تنش های خاورمیانه، باعث شده است که ایالات متحده و انگلیس تقریبا به صورت همزمان به روابط گرم تر با ایران ابراز تمایل کنند.

وبسایت روزنامه ی «ایندیپندنت» در این زمینه می نویسد: بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران نشانه یی روشن از ارتقای روابطی است که در طول تاریخ پیچیده و پر تنش بوده است.

این مقاله بهبود روابط میان تهران و لندن را با انتخابات یک سال قبل ایران مرتبط می داند و می نویسد: با توجه به سیاست های روحانی، «دیوید کامرون» نخست وزیر بریتانیا نیز از بهبود روابط با ایران استقبال کرد.

این مقاله می نویسد: نسبت به سال قبل که سفارت بریتانیا بسته شد و دیپلمات ها از ایران خارج شده اند شرایط ایران بسیار فرق کرده است. گرچه انتقاداتی از نظر غرب وجود دارد اما دو چیز مانع این انتقادها می شود نخست اینکه ساختار سیاسی ایران پیچیده است و دوم اینکه بسیاری از طرفداران روحانی که وی را به قدرت رساندند جوانان و رای دهندگان آزاد بوده اند. اولین خواسته روحانی در مورد برطرف کردن تحریم ها نیز بسیار مورد استقبال قرار گرفت. در ضمن توافق در موضوع هسته یی نیز می تواند باعث رفع برخی موانعی و در نهایت به نفع اقتصاد ایران تمام شود.

ایندیپندنت به نقل از مقام های بریتانیایی پیدایش داعش را یکی از دلایل آن ها برای تصمیم گیری در مورد از سرگیری روابط با ایران می داند و می افزاید: گرچه همکاری نظامی با ایران در موضوع برخورد با داعش قابل دستیابی نیست اما این تعامل می تواند برای رفع تنش ها در عراق مهم باشد زیرا بربریت داعش تنها با احساس دشمن مشترک در خاورمیانه و تمایل همه طرف ها برای برخورد قابل حل خواهد بود.

گرچه بیانیه وزارت امورخارجه بریتانیا، موضوع بازشدن دوباره سفارتخانه بریتانیا در تهران را به مدت ها قبل از قدرت گرفتن داعش در عراق ارجاع می دهد اما رسانه های مختلف انگلیسی و غربی همچون روزنامه ی «نیویورک تایمز» نیز به نقل از مقام های انگلیسی، مناسب بودن شرایط برای بازگشایی سفارت در تهران و گرم شدن روابط غرب با ایران را به سرعت بالای قدرت گیری گروه سنی داعش در منطقه ارتباط می دهند.

«علی بیگدلی» استاد دانشگاه و کارشناس ارشد مسایل بین المللی در گفت وگو با گروه پژوهش های خبری ایرنا مهمترین دلایل ابراز تمایل انگلیس برای بازگشایی سفارتخانه در تهران را مسایل اقتصادی دانست و گفت: بعد از تغییری که در اوضاع سیاسی ایران به وجود آمد و در روابط ایران با غرب دگرگونی ایجاد شد و بسیاری از شرکت های اروپایی از جمله فرانسوی و آلمانی به ایران وارد شدند، انگلیس نیز در این شرایط احساس خطر کرد و برای ورود به ایران دست به کار شد. شرایط ایران به کشورها نشان داد که کشورمان از یک ثبات سیاسی برخوردار شده است و ظرفیت های اقتصادی ایران جای آن را دارد که انگلیس سفارتش را در تهران باز کند.

بیگدلی در مورد تاثیر بازگشایی سفارت انگلیس بر روابط بین المللی ایران نیز خاطر نشان ساخت: این موضوع بر وجهه و جایگاه بین الملی ایران بسیار تاثیرگذار خواهد بود و حتی می تواند آن را بهبود ببخشد. ارتقای روابط ایران با انگلیس می تواند بر بالا بردن سطح روابط ایران با اتحادیه اروپا بسیار نقش آفرین باشد.

این تحلیلگر مسایل بین المللی در عین حال گفت: این تحول بر موضوع مذاکرات هسته یی ایران و 5+1 تاثیر مستقیم ندارد؛ این موضوع بر روابط ایران با آمریکا نیز نمی تواند تاثیر مستقیمی داشته باشد؛ زیرا انگلیس اعلام کرده است که بازگشایی سفارت در چند ماه آینده انجام می شود و احتمالا منتظر نتایج گفت وگوها میان ایران و 5+1 و نهایی شدن توافق جامع میان دو طرف است.