چطور مي‌توان مداح شد؟

وقتي به ابتداي خيابان سپه مي‌رسي، يك آگهي كه به تير چراغ برق خورده است توجه‌ات را جلب مي‌كند. آموزش مداحي زيرنظر اساتيد مجرب با قيمت استثنايي ! به شماره تماس روي آگهي كه زنگ مي‌زني آدرس حسينيه‌اي را مي‌دهد در همان حوالي. ماجرا به دو ماه قبل باز مي‌گردد.

زماني‌كه هنوز بوي محرم در كوچه‌هاي شهر نپيچيده بود. مي‌گويد دوست دارد مداح شود تا بتواند ده روز محرم را در هيات خودشان بخواند. مي‌گويد رقابت براي مداح شدن در محله‌شان آنقدر بالاست كه همين كه بتواند يك شب حسابي شور بر پا كند ديگر مطمئن خواهد بود مداح ثابت تكيه‌شان مي‌شود. كلاس‌هاي مداحي را از طريق آگهي‌هايي كه در محله منتشر مي‌شود پيدا كرده است.

محمدرضا مثل تمام همسن و سالان خود اين روزها اگرچه از آموخته‌هاي خودش در كلاس‌هاي مداحي دارد استفاده مي‌كند اما براي رسيدن به اين صدا حسابي خرج كرده است.

احمد اما منتظر است از اين كلاس‌ها بالاتر قدم بگذارد و براي مداح‌شدن به كلاس‌هاي مداح‌هاي مطرح كشور برود. «حاج محمود كريمي و حاج سعيد حداديان را خيلي دوست دارم. يكي از آرزوهايم اين است كه بتوانم جلوي اين دو بخوانم و آنها تاييدم كنند. من فكر نمي‌كنم بايد از مداحي پول درآورد. ولي اگر كسي هم پيدا شود كه پولي در جيبم بگذارد بدم نمي‌آيد.»

شايد تب مداحي به همين ده بيست روز محرم ختم شود اما هستند جواناني كه دوست دارند صدايشان را براي خواندن در مجالس مذهبي پخته و آماده كنند.

صداي شش دانگ و دانستن رديف‌هاي آوازي نخستين شرط مداح شدن است
حاج غلامرضا سازگار از مداحان قديمي تهران كه در بازار تهران هر ساله مراسم نوحه‌خواني برگزار مي‌كند، شرط اصلي مداح‌شدن را سه چيز مي‌داند: شخصي كه در ابتداي مسير آموزش مداحي قرار مي‌گيرد شايد به جهت نبود برنامه‌اي مشخص دچار سردرگمي شود وعلت اصلي آن در ندانستن جواب سه چيز است. چه بخوانيم ؟ از كجا بخوانيم؟ چگونه بخوانيم؟

او در توضيح اينكه يك مداح بايد چه چيز بخواند و از شعر چه چيزي را بلد باشد، مي‌گويد: به‌طور خلاصه يك مداح بايد براي مداحي مطالبي از قبيل شعر آشنايي با تاريخ ومعارف زندگاني اهل بيت مقتل وكرامت را دارا باشد.

اصولا يك مداح بر فرض اگر بنا باشد يك ساعت مداحي كند مثلا براي شهادت حضرت زهرا(س)، ابتدا بايد يك رباعي صلوات بخواند سپس يك غزل امام زمان بعد از آن يك قصيده يا مثنوي در مدح بي‌بي كه درحين خواندن قصيده يك كرامتي از بي‌بي كه معمولا متناسب با معني يكي از ابيات قصيده است، بخواند وسپس يك غزل مصيبت وبعد روضه و زبان‌حال وسپس يك نوحه واحد شور... اين يك منبر كامل است. بگذريم از اينكه در زمان ما بعضي‌ها توان خواندن خيلي از اينها را ندارند و صرفا به خواندن شور و نوحه اكتفا كرده‌اند كه البته به اين افراد نمي‌توان مداح گفت چون10 درصد از اصل مداحي را بيشتر به‌كار نمي‌برند.

وي كتاب‌هاي شعر در حوزه مديحه‌سرايي را محدود مي‌داند كه دست مداح را براي پيدا كردن شعر مناسب مي‌بندد اما اينكه از كجا بخوانيم و اين مطالب را از كجا به دست آوريم بحمدالله مداحان امروزه فقر شعري وتاريخي و... ندارند چرا كه براي يك مداح 4 جلد نخل ميثم اينجانب يا دواوين استاد مويد شفق و... همچنين شعراي جوان مانند آقاي لطيفيان و... كفايت مي‌كند. همچنين در شناخت معارف مقتل وكرامت كتب فراواني وجود دارد ازقبيل: منتهي الآمال، سحاب رحمت، از مدينه تا مدينه و همچنين كتب كرامات مانند كرامات الحسين و...

چه كنيم كه صدايمان صاف بماند

يك مداح بايد براي اينكه هميشه در اوج بماند، بايد مثل يك خواننده حرفه‌اي تمام مسائل را مراعات كند. غلامرضا سازگار در اين باره مي‌گويد: گرفتگي صدا در امر مقدس مداحي يك عامل طبيعي است كه براثر عوامل مختلف برخواننده عارض مي‌شود. عواملي مانند سرماخوردگي، داد زدن بيجا، خواندن زياد، استرس، خوردن چيزهايي كه برروي حنجره اثر مي‌گذارد، استعمال دخانيات و... که نبايد توسط مداح صورت بپذيرد.

هر مجلس يك صدايي را مي‌طلبد

يك مداح بايد بداند براي هر مجلسي چه چيزي بخواند. مولودي‌خواني با روضه خواندن در محرم و باقي مجالس فرق مي‌كند، به‌طور اجمال هرگونه مجلسي نوع و وقت چينش و ترتيب شعري جداگانه‌اي را مي‌طلبد. مثلاخواندن در هيات با مجلس ترحيم فرق بسياري دارد. مجالس ترحيم و ولادت‌ها و شهادت‌ها و مجالس عروسي هر كدام نوعي از خواندن را مي‌طلبد كه بايد بر اساس همان سبك بخواند.

سبك‌هاي مداحي با هم فرق دارند

در مداحي بايد سبك‌هاي مختلف را بشناسيم. يكي از سبك‌هاي معروف در مداحي بحر طويل است كه در اكثر استان‌هاي كشورمان اجرا مي‌شود. استاد سازگار در اين باره مي‌گويد: بحر طويل نوعي شعر يا نثر موزون در ادبيات فارسي است. قالب بحر طويل بيشتر براي بيان سخنان طنز يا هزل كاربرد دارد اما برخي شعرهاي جدي‌تر مانند مرثيه‌ها و مناظره‌ها نيز با قالب بحرطويل نوشته شده‌اند. بحر طويل قالبي شعري است كه در آن برخلاف ساير قالب‌هاي شعر سنتي فارسي، مصراع‌هاي مساوي و بيت وجود ندارد. در عوض، بحر طويل از يك يا چند قسمت با نام بند تشكيل مي‌شود.

سرودن بحر طويل از دوره صفويه به بعد مرسوم شده است. شايد در نگاه اول مداحي يك حرفه ساده باشد و هركس كه ادعا مي‌كند مي​تواند بخواند، با گرفتن ميكروفن در دستانش مجلسي را گرم كند.
با مطالبي كه در سال‌هاي اخير بابت دستمزد مداحان مطرح در رسانه‌ها منتشر مي‌شود حتي مي‌توان «مداحي» را شغلي پردرآمد هم حساب كرد اما رسيدن به هدف نهايي براي مداح شدن اتفاقي است كه به نظر مي‌رسد با گذراندن يك دوره كلاس و ميكروفن دست گرفتن صورت نمي‌گيرد.

علي نعيمي