یک روز صدای دلسوزان تاریخ و فرهنگ درمی‌آید!

به گزارش پارسینه؛ اگر چشمان منتظر دیوارهای موزه ها و بناهای تاریخی در انتظار بازدیدکننده ای در روزهای معمول هفته خشک می شود، اشک همان دیوارها که ساختمانشان طاقت هجوم سیل آسای مسافران نوروزی را ندارد، از زخم های به جا مانده از قدم های سهمگین بازدیدکنندگان درمی آید.

راستی، تعطیلاتی طولانی مانند تعطیلات نوروز برای میراث فرهنگی ما فرصت است یا تهدید؟ قصد ما از طرح چنین موضوعی، پرداختن به چرایی این رفتار مردم ایران در قبال میراث فرهنگی کشورشان نیست، بلکه طرح این مساله، پرسش دیگری را پیش روی می گذارد: آیا بناهای ارزشمند تاریخی ما نظیر تخت جمشید، میدان نقش جهان و بناهای ارزشمند آن نظیر عمارت عالی قاپو، کاخ گلستان، محوطه های تاریخی نظیر سیلک یا شهر سوخته، ظرفیت پذیرایی از خیل گردشگران نوروزی را دارد؟ آیا با توجه به استانداردهای بین المللی یا ملی می توان پاسخگوی این سیل مخاطب بود؟

آمارهایی که مسئولان میراث فرهنگی استان ها با افتخار و خوشحالی از میزان استقبال گردشگران نوروزی از مکان ها و بناهای تاریخی اعلام می کنند، اگرچه از یک نظر سبب خرسندی همه دوستداران میراث فرهنگی است، اما مرور این آمار و تعمق در آن، کمی نگران کننده است. به گفته مسئولان میراث فرهنگی بازدید گردشگران نوروز امسال از موزه ها و بناهای تاریخی در مقایسه با سال گذشته بین 10 تا 30 درصد بسته به بنا یا موزه افزایش یافته است.

عبدالرضا مهاجری نژاد، مدیرکل میراث فرهنگی استان لرستان از بازدید بیش از 110 هزار نفر از قلعه فلک الافلاک خبر می د هد. رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان درگز نیز می گوید فقط در روز دوازدهم فروردین امسال قریب به 3500 نفر از مسافران و گردشگران نوروزی از اماکن تاریخی، فرهنگی و تفریحی شهرستان درگز بازدید کردند. از بیست و پنجم اسفند 93 تا دوازدهم فروردین ماه 94 نیز یک میلیون و 997 هزار و 670 نفر از اماکن تاریخی ـ فرهنگی تحت پوشش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس مانند حافظیه و تخت جمشید دیدن کردند.

این آمار برخی از کارشناسان میراث فرهنگی را نگران می کند. مثلا استقبال این همه گردشگر از عمارت عالی قاپو که بیش از پنج سال است به بهانه مرمت و استحکام بخشی ستون هایش، شاهد حضور داربست هاست، جای نگرانی دارند؟

مدیریت ورود گردشگران به بناهای تاریخی

این مسائل را با محمدرضا کارگر، مدیرکل اداره موزه ها و اموال منقول تاریخی سازمان میراث فرهنگی که تجربه مدیریت موزه ملی ایران را نیز در کارنامه خود دارد در میان گذاشتیم. او تعطیلات نوروزی را برای میراث فرهنگی، یک فرصت می داند به شرط این که مردم ما به دنبال غنی کردن اوقات فراغت خود باشند.

او در این باره می گوید: بازدید از آثار تاریخی به صورت جمعی ضمن این که نشاط عمومی را به همراه دارد، موجب افزایش آگاهی نیز می شود. این افزایش آگاهی سبب شناخت بهتر از تاریخ مان و به تبع آن سبب خودباوری بیشتر می شود. در واقع هویت بخشی از مهم ترین نتایج چنین بازدیدهایی است بویژه اگر به صورت خانوادگی صورت گیرد.

باوجود این، کارگر نیز تا اندازه ای نگران استقبال ناگهانی و سیل آسای مردم از بناها و اماکن تاریخی است. به گفته او، کاخ گلستان در یک روز 8000 بازدیدکننده داشت که این تعداد بسیار زیاد است و باید محدود شود و اجازه ندهیم به هر میزان که گردشگر مراجعه می کند داخل بناهای تاریخی شوند: احساس می کنیم که این تعداد گردشگر بیش از توان محوطه ها و موزه ها بوده و این حجم انبوه ممکن است به بناها آسیب بزند بنابراین باید به استانداردی در این زمینه رسید. به عنوان مثال میزان ورود گردشگر به این بناها را محدود کرد یا در زمان بندی های مناسب انجام داد.

او معتقد است این بازدیدها نباید فقط به ایام نوروز محدود شود و دست کم تهرانی ها در مورد بناهای تاریخی همچون کاخ گلستان که در ایام دیگر سال نیز به آن دسترسی دارند، نوبت را در ایام نوروز به گردشگران غیرتهرانی واگذار کنند. به گفته او کاخ گلستان می تواند روزانه پذیرای 2000 نفر باشد، نه 8000 نفر و باید در این ایام میزان ورود گردشگران به بناهای تاریخی مدیریت شود.

آیا این ازدحام جمعیت سبب آزردگی بازدیدکنندگان و کمرنگ شدن ارزش بناها و آثار تاریخی در ذهن برخی از مخاطبان نمی شود؟ کارگر می گوید: گمان نمی کنم ازدحام جمعیت سبب کاهش ارزش های اثر تاریخی در نظر مخاطبان شود، بلکه ممکن است در صف ایستادن و ازدحام انگیزه ای برای بازدید مجدد آثار تاریخی در زمان های دیگر در آنها ایجاد کند.

موزه ها همچنان غریبند

مردم ما هنوز با فرهنگ موزه رفتن غریبند. این انتقادی است که موزه داران و اکثر کارشناسان میراث فرهنگی بر آن تاکید دارند. مردم ما ترجیح می دهند یک بنای معروف مانند تخت جمشید را ببینند تا موزه ملی ایران را که آثار بی نظیری از تاریخ ایران و جهان در آن به نمایش گذاشته شده است. کارگر معتقد است عظمت و شکوه بناهای تاریخی جلوه خاصی دارد که بیشتر مخاطبان را جذب خود می کند. او با تائید این که سهم اماکن تاریخی در جذب گردشگران نوروزی بیشتر است، می افزاید: هر چند بازدید از موزه ها نیاز به تعمق بیشتری دارد، با این همه موزه ها نیز در این ایام با افزایش بازدیدکننده همراه بوده است. برای مثال، موزه ملی ایران به طور میانگین روزانه 2000 بازدیدکننده داشت که می توان گفت این رقم ظرفیت کامل این موزه است.

تمرکز بر بناهای تاریخی معروف

یکی دیگر از مسائلی که نباید از آن غافل شد، ازدحام و هجوم گردشگران نوروزی برای بازدید از سه تا چهار مکان تاریخی مشخص در هر استان است. در حالی که برخی از شهرستان های همان استان دارای جاذبه های تاریخی ارزشمندی است که کمتر به آن توجه می شود. به باور کارگر بازدیدهای عید با تفرج همراه است: برای مثال گردشگر ترجیح می دهد در یک بافت تاریخی قدم بزند و تنقلات هم بخورد. به هر ترتیب این مسأله یکی از ضعف های جدی ماست که گردشگران ما کمتر به موزه ها و آثار کمتر شناخته شده بها می دهند. با این همه به گفته کارگر اتفاق خوبی که امسال افتاد این بود که از شهرهای کم گردشگر مانند سیستان و بلوچستان و هرمزگان و بخصوص استان لرستان استقبال خوبی شد که این نشان می دهد توزیع سفر در شهرهای دیگر نیز انجام شده است.

منبع:توریست ها