ذرات‌معلق تاکسی‌های فرسوده در حلقوم ما

ابتکار در گزارشی نوشت:

با سلام و صلوات از منزل بیرون می آیی. آیا امروز هم از همان روزهایی است که می گویند هوای تهران در شرایط ناسالم قرار دارد یا شرایط سالم؟ رجوع می کنی به تمامی پیامک هایی که وضعیت نفست را روشن می کند. باید ببینی که می توانی نه چندان عمیق نفس بکشی یا نه! باز هم از همان روزهایی است که با سلام و صلوات از منزل بیرون می آیی.

چندین سال است که درگیریم

آلودگی هوا، داستان تازه ای نیست. داستانی است که چندین و چند سال با آن درگیریم. درگیری از نوع جسم و جان و شاید به قیمت زندگی چندین و چند نفر در سال. گرچه آمار دقیقی از تلفات بر اساس این پدیده ناخوش در دست نیست ولی مراجعه به خبرها این حکایت را برای ما خواهد داشت که از یک نفر تا هزاران هزار نفر، تلفات، تلفات است با همان رنگ سیاه و شوم خود. مجلس و سازمان حفاظت از محیط زیست با هم درگیر بودند و هستند. حکایتی که نه دردی را از قفسه سینه ها برمی دارد و نه دستی بر آلودگی های هوا می کشد. اما داستان از آنجایی آغاز می شود که می گویند هر تاکسی سالانه یک تن آلاینده به هوای تهران می فرستد!

فرسودگی تاکسی ها

آنقدر این خبر ساده عنوان می شود که انگار قرار است بادبادکی را به هوا بفرستند. بادبادکی که نخش در دست دخترکی گل به گونه انداخته است و در گوشه ای ایستاده و بادبادک رنگارنگ خود را به هوا می فرستد و اوج آن را نگاه می کند. تلنگری کافیست که حباب این رویا برایت بشکند و تازه به عمق ماجرا برسی که یک تن آلاینده فرستادن به هوای تهران یعنی مرگ خاموش پرنده که هیچ... آدمیزاد! بگذارید داستان را از سمت و سویی دیگر مرور کنیم. به کنار خیابان می آیی. می خواهی تاکسی سوار شوی. بگذریم از اینکه کلی دود و ... به خوردت داده می شود. دودی که سیاهه اش را به خوبی با چشم غیر مسلح هم می توانی ببینی و تا ته حلقت را چنان می سوزاند که نایی برای نفس نمی ماند و تک سرفه ای می زنی. تاکسی نارنجی رنگ - از همان هایی که در فیلم های دهه 50 به خوبی می شد، دیدشان- جلوی پایت بوقی کشدار می زند. سوارش می شوی. از صندلی ها و دستگیره و بالابر شیشه فرسوده که بگذری، اینها همه به کنار، چهره آفتاب سوخته راننده تاکسی که لنگ رنگی رنگی خود را دور گردن انداخته نظرت را به خود جلب می کند. باز هم از همه اینها گذشته، فرسودگی تاکسی به حدی است که به این فکر فرو می روی که طرح جایگزینی تاکسی های فرسوده کجا رفت؟

ضرب و تقسیم ساده

جالب توجه اینجاست که هر تاکسی فرسوده و غیر استاندارد، سالانه یک تن یعنی چیزی معادل 1000 کیلوگرم ذرات معلق و انواع و اقسام آلاینده های گازی را وارد هوای پایتخت می کند. تکرار می کنم: هر تاکسی، یک تن، ذرات معلق! اگر حساب کنیم که ما حداقل 1000 تاکسی فرسوده در پایتخت داشته باشیم - البته اگر واقعا خوشبین باشیم- سالانه هزار تن یعنی یک میلیون کیلوگرم ذرات معلق وارد حلق مان خواهد شد. اگر یک میلیون را بر روزهای سال تقسیم کنیم، رقمی حدود 2739 کیلوگرم به دست می آید. 2739 کیلوگرم ذره معلق... به راحتی قدرت استحصار همه ما را خواهند داشت. مگر ذره معلق چقدر وزن دارد؟ اینجا نه کلاس ریاضی است و نه کلاس علم و اخلاق. بلکه عمق فاجعه در اعداد و ارقام به خوبی رخ می نماید.

یکی برابر چند تا

چندی پیش، دکتر وحید حسینی، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوا گفت: به عنوان مسئول سازمانی که وظیفه پایش کیفیت هوا را هر روز و هر ساعت بر عهده داریم می توانم بگویم وضعیت هوای تهران وضعیت مناسبی نیست. عمده آلودگی هوای تهران را ترافیک این شهر و وسایل نقلیه موتوری تولید می‌کنند. در این ترافیک خودروهای دیزلی و ماشین ها و موتورسیکلتهای کاربراتوری نقش بسیار موثری در تولید انواع آلاینده ها دارند. پروژه‌هایی که در تاکسیرانی در حال اجراست یک نمونه از واقعی ترین، عملیاتی‌ترین و موثرترین برنامه‌هایی است که در راستای کاهش آلودگی هوا بدون سر و صدا در حال انجام است. هر تاکسی به طور میانگین مسافت 200 کیلومتری را در تهران طی می کند و این مسافت چند برابر یک خودروی عادی است. بنابراین میزان آلاینده‌هایی که با تردد هر تاکسی وارد هوای تهران می شود معادل چند خودرو است. تاکسی های جدیدی که برای ناوگان تاکسیرانی تهران در نظر گرفته شده، با موتورهای EF7 یکی از بهترین موتورهای جهان است که استاندارد یورو 4 دارند و به دلیل اینکه موتورهای آنها پایه گازسوز نقش بسیار موثری در کاهش آلودگی هوای تهران خواهند داشت.

وضعیتی ناسالم

هوای تهران به طور میانگین، یک روز در میان، در وضعیت ناسالم قرار می گیرد. وضعیتی که تردد حتی افراد با ریه و قلب سالم را هم دچار مشکل می کند. اما اینطور مشاهده می شود که تاکسی فرسوده، جولانگاه خود را به خوبی حفظ کرده اند و خبری هم برای تعویض این تاکسی ها با تاکسی های نو و جدید که بتواند دستی بر آتش تمیزی هوا داشته باشند، به گوش نمی رسد. تا جایی که انتقاد بر سر فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی در تهران به گوش می رسد. در حال حاضر بیش از 6 هزار و 900 تاکسی پیکان یا پراید در پایتخت باید از رده خارج شوند. باز تکرار می شود: 6900 تاکسی. چند خط عقب تر، اگر برگردید، ملاحظه می کنید که با احتساب 1000 تاکسی فرسوده، عدد و رقمی به دست آمد که توانایی گرفتن گریبان تک تک ما را دارند. و حالا تقریبا 6 برابر شدن این عدد و رقم... !

مشکلات اقتصادی

تا به امروز، مشکلات اقتصادی از خروج این تاکسی ها جلوگیری کرده است. اما سوال در اینجا مطرح می شود که مشکلات اقتصادی دیگری به نام درمان بیماری های ریوی و داروهای مرتبط با این بیماری ها، اگر به هزینه های دیگر اضافه شود، آیا بهتر است یا تامین اعتباری برای خروج این تاکسی های فرسوده؟ باز هم حکایت عمو زنجیرباف بازی کردن سازمان های متولی در این مساله نیز جاری است. مساله ای که پاسکاری ها را بهتر می نمایاند. زمینه نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی را چه کسی باید فراهم کند؟ خودروهای جدید چه زمانی جایگزین خودروهای فرسوده می شود؟یکی از نمایندگان مجلس، عنوان کرده که بهتر است برای رفاه حال افراد تا زمانی که اتوبوس‌ها و تاکسی‌های جدید جایگزین فرسوده ها نشدند آنها را از رده خارج نکنند. اما این رفاه با سرفه ها و سردردها و نفس تنگی ها و هزاران هزار بیماری دیگر درست خواهد شد؟

یکی از همان اولویت ها

نمایندگان مجلس شورای اسلامی معتقدند که این برنامه یکی از همان اولویت هایی است که باید در دستور برنامه های شهرداری قرار گرفته و سازمان شهرداری باید به واسطه درآمدهای خود در توسعه ناوگان حمل و نقل شهری تلاش کند چون سازمان شهرداری توان و درآمد این کار را دارد. البته در این میان تلاش وزارتخانه های راه و شهرسازی، نفت و سازمان های دیگر را نیز می طلبد. در پایان هر سال، سازمان شهرداری می تواند برای رفع معضل فرسودگی و افزایش ناوگان حمل و نقل برای سال جدید برنامه ریزی هایی را داشته باشد.

نمی دانی چه کنی؟

از منزل بیرون می آیی. امروز حالت بهتر از هر روز است. تصمیم می گیری که پیاده به محل کار بروی. اما هر چه جلوتر می روی و به خیابان اصلی نزدیک منزل نزدیک می شود، نفست تنگ و تنگتر می شود. انواع و اقسام اتومبیل ها که از کنارت رد می شوند، این بار موسیقی برایت تولید نمی کنند بلکه نفست را می نوازند. از آن نواختن هایی که سرفه، زیر صدایش می شود. از ماشین های شخصی گرفته تا اتوبوس و مینی بوس هایی که به آنها از رده خارج گفته می شود. چنان دود غلیظ و سیاهی تولید می کنند، که به راحتی می توانی با سرانگشتانت روی آن طراحی کنی. امروز از همان روزهایی است که نمی دانی پیاده بروی یا سوار یکی از همان تاکسی های فرسوده شوی.