"آمار جراحی پلاستیک بینی در ایران ٧‌برابر آمریکاست"

برپایی این کنگره بین‌المللی فرصت مناسبی را پدید آورد تا با دکتر «محسن نراقی»، فوق‌تخصص بورد جراحی پلاستیک و ترمیمی صورت، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی و رئیس کنگره در مورد یافته‌های چند پژوهش انجام‌شده توسط این انجمن و نیز شیوه‌های نوین جراحی پلاستیک گفت‌وگو کنیم و دست آخر دستاوردهای کنگره اخیر این انجمن را از زبان وی بشنویم.

در خبرها به نقل از شما آمده بود براساس یک پژوهش انجام‌شده در کشور، بیش از ٢٠درصد مراجعان اعمال جراحی زیبایی بینی، دچار اختلال «بدریخت‌انگاری» (داشتن تصور ذهنی منفی از خود) هستند. لطفا در این مورد، بیشتر توضیح دهید.
از خصوصیات این اختلال این است که اظهار ناراحتی بیمار تناسبی با نوع بدشکلی خفیف ندارد و فرد بیش از حد نگران ظاهر خود است به طوری که ساعت‌های زیادی را صرف اشتغال ذهنی به این مقوله می‌کند. افراد دچار این اختلال، بیشترین نمود اختلال را در صورت خود و در بین اعضای صورت بیشترین عامل نازیبایی خود را مربوط به بینی‌شان می‌دانند.

این پژوهش توسط چه نهادی و با چه هدفی انجام شده است؟
این تحقیق، اخیرا توسط انجمن تحقیقات راینولوژی ایران و با هدف بررسی میزان اختلال بدریخت‌انگاری در متقاضیان اعمال جراحی پلاستیک بینی در کشور صورت گرفته است.

از منظر یک پزشک فوق‌تخصص جراحی زیبایی، بفرمایید آیا بینی این افراد واقعا نیاز به اعمال جراحی زیبایی داشته است؟
در بررسی این گروه مشخص شد که بینی این افراد نیازی به عمل جراحی ندارد و تنها تصور منفی‌ای که این عده از چهره خود داشته‌اند، آنان را به سمت کلینیک‌های زیبایی سوق داده است.

چه راه‌حل درمانی‌ای را برای این افراد پیشنهاد می‌کنید؟
تجربه نشان داده است به‌دلیل آنکه منشأ بدریخت‌انگاری زمینه روانی دارد، حتی در صورت انجام اعمال جراحی زیبایی موفقیت‌آمیز هم این گروه از افراد، از نتیجه عمل راضی نخواهند بود و تصویر نازیبابودن چهره در نزد این افراد، همچنان به قوت خود باقی است. به همین منظور درمان‌های روان‌شناختی برای این بیماران می‌تواند آنها را از جراحی‌های بی‌نتیجه نجات دهد.

در سال‌٢٠١٠ انجمن تحقیقات راینولوژی ایران با همکاری دانشگاه جان‌هاپکینز تحقیق مشترکی را برای بررسی علل شیوع جراحی پلاستیک در ایران انجام داد. لطفا در مورد نتایج این بررسی توضیح دهید.
در این تحقیق، ما شیوع جراحی پلاستیک را در دو جامعه ایران و آمریکا به مدت دو سال مقایسه کردیم که به نتایج بسیار جالب‌توجهی دست یافتیم. در ابتدا نسبت به یکسان‌سازی جمعیت اقدام کردیم که نتایج از صحت لازم آماری برخوردار باشد. بر این اساس، مشخص شد آمار جراحی پلاستیک بینی در ایران هفت‌برابر آمریکاست. این آمار در مورد کاشت مو ٦,٥ برابر است. یعنی ایرانی‌ها ٦.٥ برابر بیش از آمریکایی‌ها به دنبال اعمال جراحی کاشت مو هستند. از دیگر نتایج این تحقیق، مربوط به پروتز گونه و چانه بود که میزان جراحی پروتز چانه در ایران ٢.٥ برابر و پروتز گونه دوبرابر آمریکا بود. اما درعوض میزان تزریق بوتاکس در ایران دوسوم جامعه آمریکا بوده است. درواقع، یافته‌های این تحقیق نشان داد میزان برخی تزریق‌های زیبایی در آمریکا بیش از ایران است. در یک جمع‌بندی کلی باید گفت در آمریکا مردم بیشتر به سمت روش‌های غیرجراحی تمایل دارند و در ایران هنوز هم جراحی‌های بینی در صدر جراحی‌های پلاستیک قرار دارد.

اخیرا نوعی جراحی پلاستیک گوش در میان جوانان باب شده که انتهای گوش را به شکل نوک‌تیز درمی‌آورند. آیا این قبیل جراحی‌ها هم در حوزه جراحی‌های زیبایی قرار می‌گیرد؟
اصولا این نوع جراحی‌ها در زمره جراحی‌های زیبایی قرار نمی‌گیرد و در هیچ مرجع جراحی پلاستیک و زیبایی چنین عملی به‌عنوان یک جراحی پلاستیک و زیبایی تعریف نشده است؛ چون طبیعی‌ترین شکل اجزای صورت بهترین حالت آن است، بنابراین نباید آنها را از شکل طبیعی خارج کرد. وظیفه ما جراحان فوق‌تخصص پلاستیک آن است که ناهنجاری‌ها و موارد غیرطبیعی را به حالت طبیعی تبدیل کنیم نه اینکه شکل طبیعی را به شکل غیرطبیعی تغییر دهیم، چراکه زمانی که جزئی از چهره را از شکل طبیعی خارج می‌کنیم، نه‌تنها زیبایی‌ای را به فرد اضافه نکرده‌ایم که زیبایی وی را نیز از بین برده‌ایم. از طرف دیگر، در تعریف زیبایی گفته می‌شود باید بین اجزای صورت هارمونی یا تناسب وجود داشته باشد تا چهره زیبا دیده شود.

کاربردهای جراحی پلاستیک به غیر از حوزه زیبایی چیست؟
برخلاف تصور، حوزه جراحی پلاستیک، تنها زیبایی نیست و این‌گونه اعمال جراحی نقش مهمی در ترمیم و بازسازی اعضای از دست‌رفته بدن به‌ویژه صورت در مواقع آسیب‌هایی همچون سوختگی‌ها، نواقص بعد از برداشتن تومورها، ضربات (تروما) ناشی از تصادفات، به‌ویژه تصادفات با وسایل نقلیه که آمار آن نیز در کشور ما زیاد است، دارد.

باز در خبرها از قول شما آمده بود پیوند صورت در ایران هرچند به لحاظ تکنیکی امکان‌پذیر است، اما به لحاظ نبود شرایط همکاری تیمی بین پزشکان، تاکنون در ایران تجربه‌ای در این مورد نداشته‌ایم. بفرمایید اصولا چه افرادی نیازمند عمل پیوند صورت هستند؟
پیوند صورت برای کسانی که بخش عمده‌ای از صورت خود را بر اثر تصادف، اسیدپاشی، بیماری‌هایی مثل تومورهای وسیع صورت و... از دست داده‌اند، امکان‌پذیر است و می‌توان با بازسازی بافت‌های از دست‌رفته صورت، آسیب‌دیدگان را به زندگی عادی بازگرداند. عملی‌شدن این فرایند جز با داشتن یک گروه باانگیزه، با هدف مشترک و توانمند، انجام‌پذیر نیست. امیدوارم شرایطی در کشورمان فراهم آید که روزی این فرایند به جریان بیفتد و مرهمی برای بسیاری از دردمندان این سرزمین باشد.

فرایند پیوند صورت چگونه انجام می‌‌شود؟
فرایند پیوند شامل صورت، برداشت کامل بافت پوستی، عضلات، اعصاب، استخوان‌ها و عروق خونی از صورت فرد اهداکننده‌ای که به لحاظ بالینی دچار مرگ مغزی شده است، می‌شود. در این شیوه، بسته به اندازه و وسعت آسیب یا ناهنجاری ایجادشده در صورت فرد گیرنده پیوند، تیم جراحان با پیوند بافت‌ها، شروع به بازسازی تخریب‌ها و نقایص صورت می‌کنند. به این ترتیب که هر بافت را باید به نقطه مشابه در گیرنده پیوند زد تا عملکرد به آن بافت بازگشته و صورت جدید، حیات خود را بازیابد. این عمل جزء مشکل‌ترین اعمال جراحی ترمیمی در دنیاست که مدت عمل جراحی گاهی تا ٢٠ساعت به‌طول می‌انجامد.

تفاوت پیوند صورت و سایر جراحی‌های ترمیمی صورت در چیست؟
پیوند صورت می‌تواند نوعی جراحی ترمیمی محسوب شود، اما برخلاف رویکرد‌های قدیمی که بافت از بیمار برداشته شده و بعد از تغییر به دیگری منتقل می‌شد، پیوند شامل انتقال بافت مشابه از فرد ‌دهنده به فرد گیرنده است. در پیوند صورت، به‌جای استفاده از لایه‌های مختلف حاوی عروق ریز برای شکل‌دادن به ساختارهای اصلی صورت، خود صورت با تمام عناصر ساختاری پیچیده‌اش از ‌دهنده به گیرنده منتقل می‌شود تا نتایج بهتری در عملکرد و زیبایی حاصل شود.

تیم جراحی صورت شامل چه تخصص‌هایی است؟
انجام پیوند صورت نیازمند همکاری جراحان پلاستیک صورت، سروگردن، فک و صورت، عروق، مغز و اعصاب و نیز متخصصان بیهوشی، شیمی‌درمانی، داخلی، فیزیوتراپی و روان‌شناس و چند تخصص دیگر است که با توجه به نبود انگیزه‌های فعالیت‌های بزرگ گروهی، هماهنگی تیم پزشکی برای این نوع عمل جراحی، کاری دشوار است.

از محورهای مهم این کنگره استفاده از روش‌های جراحی آندوسکوپیک در جراحی‌های زیبایی بود. لطفا در مورد این روش‌ها بیشتر توضیح دهید.
روش‌های جراحی آندوسکوپیک طی سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی کرده است. در گذشته از این روش برای جراحی‌های درمان اختلال‌های عملکردی بینی، بیشتر استفاده می‌شد اما طی چهار، پنج سال اخیر، جراحی‌های آندوسکوپیک در جراحی‌های زیبایی بینی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. (البته کاربرد آندوسکوپ در جراحی صورت بسیار قدیمی‌تر از بینی بوده و برای بالاکشیدن (لیفت) ابرو مورد استفاده قرار می‌گیرد). آندوسکوپ در جراحی بینی، دید دقیق‌تری از ساختمان آناتومیک بینی به جراح می‌دهد و با بزرگ‌نمایی درون بینی، به جراح امکان می‌دهد که بتواند اشکالات میلی‌متری را تشخیص داده و آن را ترمیم کند. در حال حاضر به‌کارگیری روش آندوسکوپیک در جراحی بینی در کشور رایج نشده است. اگرچه اعمال جراحی با بهره‌گیری از آندوسکوپ، کمی طولانی‌مدت است، اما از آنجا که درنهایت نتیجه عمل بهتر خواهد بود و از طرف دیگر به کمک این روش که بسیار هم ظریف است، عملکرد بینی (که در اعمال جراحی بینی رکن اساسی دارد)، ارتقا می‌یابد، بنابراین امروزه بهره‌گیری از آن به جراحان پلاستیک بینی توصیه می‌شود.

چرا با وجود مزایای روش جراحی آندوسکوپیک، این روش هنوز در ایران رایج نشده است؟
به‌دلیل آنکه جراحی‌های آندوسکوپی، زمان اعمال جراحی را طولانی‌تر می‌کند. از سوی دیگر، روشی هزینه‌بر است و پزشکانی که می‌خواهند از این روش استفاده کنند، برای تبحر در به‌کارگیری آن نیازمند آموزش‌های لازم و گذراندن دوره‌های طولانی‌مدت هستند.

اخیرا مشاهده می‌شود تزریق‌های زیبایی مانند بوتاکس و پرکننده (فیلر)‌ها توسط افراد غیرمتخصص نیز انجام می‌شود. مهم‌ترین پیامدهای این امر برای استفاده‌کنندگان از این خدمات چیست؟
متأسفانه مردم هنوز در مورد اهمیت و حساسیت روش‌های تزریقی آگاهی کافی ندارند و ‌باید در این زمینه به آنان اطلاعات دقیق داد. فردی که کار تزریق زیبایی را انجام می‌دهد، ‌باید کاملا به آناتومی نواحی‌ای که تزریق را انجام می‌دهد و تکنیک‌های صحیح تزریق، آشنایی داشته باشد. در صورتی که تزریق بوتاکس یا فیلرها به‌خوبی انجام نشود، ممکن است عوارض زیادی برجای بگذارد. بسیار مشاهده شده که مراجعانی پس از تزریق فیلرهای نامرغوب، چنان عوارضی در صورت پیدا کرده‌اند که پیامدهای آن از جراحی‌های صورت هم بیشتر بوده است.

آنچه در تزریق فیلرها و بوتاکس اهمیت دارد، فرد تزریق‌کننده است که حتما بهتر است تخصص و فوق‌تخصص جراحی پلاستیک داشته باشد و دوم اطمینان از استاندارد و مرغوب‌بودن مواد تزریقی است. متأسفانه هم‌اینک بسیاری از مواد تزریقی مثل بوتاکس و فیلرها از کشور چین وارد کشور می‌شود که حتی فاقد استانداردهای اولیه است و به‌دلیل نوع ماده به‌کاررفته در آن، ممکن است باعث ایجاد عوارض شود. دقیقا به‌دلیل همین حساسیت‌ها هم است که ما در دوره‌های برگزارشده جراحی پلاستیک صورت، بخش‌هایی را به آموزش ریزه‌کاری‌های تزریق فیلرها و بوتاکس اختصاص داده‌ایم و راه‌های پیشگیری از عوارض روش‌های جوان‌سازی صورت را به تفصیل مطرح کرده‌ایم.

موضوع سخنرانی شما در پنجمین کنگره خاورمیانه‌ای راینولوژی و جراحی پلاستیک صورت، جراحی‌های بینی در بینی‌های خاورمیانه‌ای بود. بفرمایید اساسا بینی اهالی این منطقه دارای چه ویژگی‌هایی است که آن را از بینی دیگر نژادها متمایز می‌کند؟
جراحی بینی مردم خاورمیانه اصولا در زمره جراحی‌های مشکل محسوب می‌شود. از نظر آناتومی، جراح با بینی‌هایی مواجه است که دارای پوستی ضخیم‌تر و افتادگی بیشتری هستند. بنابراین به هنگام جراحی این قبیل بینی‌ها، رعایت مواردی حتما ضروری است. من در این سخنرانی، درس‌هایی را که طی بیش از ٢٠سال تجربه اعمال جراحی بینی در منطقه خاورمیانه به‌خصوص ایران آموخته بودم، ارائه دادم؛ نخست اینکه بسیاری از افرادی که به ما مراجعه می‌کنند، خواستار کوچک‌شدن بینی خود هستند و این خواسته‌ای نیست که در اکثر آنها منجر به نتیجه مطلوب شود.

برخی از این افراد، با اینکه بینی بزرگی هم ندارند، باز هم خواستار کوچک‌ترشدن بینی‌شان هستند. در مورد این افراد، جراح نخست باید بررسی کند آیا این عمل جراحی کمکی به بهبود وضعیت بیمار خواهد کرد یا خیر. در حال حاضر برخلاف سابق به‌جای بحث کوچک‌سازی بینی، بر هارمونی (تناسب) بینی با سایر اعضای صورت و طبیعی‌بودن آن تأکید می‌شود. مسئله دوم، قوز بینی است که این قوز در ایرانی‌ها به سه شکل متفاوت برطرف می‌شود که نباید آنها را با هم اشتباه گرفت. در برخی افراد این قوز را با روش‌های کاهشی کم می‌کنند. در عده‌ای دیگر این قوز تماما کاذب است و علت قوز، افتادگی نوک بینی و گودبودن ریشه بینی است که با اصلاح ریشه و نوک بینی، قوز بدون نیاز به برداشتن، اصلاح می‌شود. دسته سوم بین این دو طیف قرار دارند و اکثر ایرانی‌ها در این بخش قرار می‌گیرند؛ افرادی که برای برداشتن قوز بینی آنان باید هم‌زمان هم از بلندی استخوان بینی‌شان کاست و هم پایه بینی را تقویت کرد تا حالت طبیعی و زیبایی برای چهره به‌وجود‌ آید. مسئله سوم، گروهی هستند که ریشه بینی‌شان بسیار عمیق بوده تا جایی که فرد احساس می‌کند نوک بینی‌اش بیش از حد برآمده و بزرگ شده است. در این افراد هم راه چاره، پرکردن ریشه بینی است.

مسئله چهارم، افتادگی نوک بینی است که برای رفع این افتادگی و به‌دست‌آوردن نتایج مثبت در درازمدت، نیازمند تثبیت نوک بینی با استفاده از روش‌های متنوع تقویت بافت هستیم، زیرا در صورتی که تنها به روش‌های کاهشی بدون تقویت، متکی باشیم، طی سال‌های بعد، نوک بینی پایین می‌افتد. مسئله پنجم از ویژگی‌های بینی‌های ایرانی‌ها، جنس قوز بینی است. در نژاد ایرانی برخلاف تصوراتی که جنس قوز را استخوانی می‌دانند، قسمت اعظم قوز بینی غضروفی است که همین مسئله، کار را دشوار می‌کند. زیرا برعکس قوز استخوانی که برداشتن آن اختلال تنفسی ایجاد نمی‌کند، اگر به هنگام برداشتن قوز غضروفی، تمهیداتی برای حفظ راه هوایی داخل بینی مهیا نشود، فرد دچار تنگی شدید راه تنفسی خواهد شد.

در این کنگره چه چهره‌های برجسته علمی‌ای حضور داشتند؟
در این کنگره متخصصان و صاحب‌نظرانی از انجمن جراحان پلاستیک آمریکا، آکادمی جراحی پلاستیک صورت اروپا و نیز روسا و استادان دپارتمان‌های راینولوژی و جراحی پلاستیک صورت دانشگاه‌های شیکاگو، نیویورک، مایوکلینیک از ایالات‌متحده، استادان و روسای دپارتمان‌های کالج سلطنتی لندن و نیز دانشگاه‌های آمستردام، رم، میلان، لندن و پاریس حضور داشتند. همچنین از بسیاری از کشورهای اروپایی مثل آلمان، سوئیس، بلژیک، سوئد، انگلیس و... اتباع اروپاپی ثبت‌نام‌کننده در کنگره داشتیم.

این کنگره چه دستاوردهایی را به همراه داشت؟
در این کنگره تازه‌ترین دستاوردها در زمینه جراحی‌های ترمیمی و زیبایی بینی، جراحی‌های آندوسکوپیک بینی، سینوس و قاعده جمجمه، جراحی‌های پلاستیک و ترمیمی و صورت، روش‌های غیرجراحی و جراحی جوان‌سازی صورت، راینولوژی کودکان، جراحی ماگزیلوفاسیال، تومورهای صورت و... توسط استادان نام‌آور و مدرسان شهیر آکادمی گوش، گلو و بینی آمریکا ارائه شد. با توجه به اهمیت موضوع جراحی‌های ترمیمی، بخش عمده‌ای از سخنرانی‌های این کنگره به درمان و ترمیم ناهنجاری‌های صورت که ابعاد آن بسیار وسیع‌تر از زیبایی است، اختصاص داشت.

از سوی دیگر، برای ترسیم وضع مطلوب علمی، اطلاع از وضع موجود چه در سمت بیماران، در زمینه طیف‌های آماری تقاضا برای جراحی‌ها و عوارض پس از عمل و چه در سمت متخصصان مشتمل بر نیازهای آموزشی و مهارتی و ارتباط بین تخصصی، ضرورت برپایی نشست‌ها و هم‌اندیشی‌های علمی احساس می‌شد که برپایی این کنگره اقدامی همسو با اهداف فوق به‌شمار می‌رفت. کمترین دستاورد چنین فضایی، کاهش حداکثری عوارض پس از عمل، افزایش رضایت بیمار و نیز هدایت افکار عمومی به سمت کاهش جراحی‌های غیرضروری و جلوگیری از تحمیل هزینه‌های غیرضروری بر سیستم بهداشتی و درمانی است.

منبع: روزنامه شرق