ظلم سه گونه است

اميرالمؤمنين(ع) فرمود: ظلم سه گونه است: اول ظلمى كه بخشيده نخواهد شد، دوم ظلمى كه بدون دادستانى رها نمی شود، سوم ظلمى كه مورد بخشش قرار خواهد گرفت. ظلمى كه بخشيده نخواهد شد عبارت است از شرك به خدا. قرآن مى فرمايد: «إِنَّ اللّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِـهِ». اما ظلمى كه بخشيده مى شود ستم كوچكى است كه هر انسانى نسبت به خودش روا داشته است. اما ظلمى كه بدون حساب رها نمی شود عبارت است از ظلم بندگان نسبت به يکديگر. قصاص در آنجا بسيار دشوار خواهد بود، سختى آن در حد زخم كارد و زدن تازيانه نيست بلكه بسيار سختتر است.

رسول خدا(ص) فرمود: «هر كس از قصاص می ترسد از ستم به مردم خوددارى كند.»
مشكل حسابرسى به حق الناس در قيامت اين است كه در آنجا چيزى ندارد تا به طلبكاران بدهند؛ مثلاً كسى كه اموال مردم را در دنيا غصب كرده يا نفقه زن و فرزندانش را نداده يا شخصى را كشته و ديه اش را نپرداخته يا ضربه اى به مظلومى زده و ديه اش را نداده يا زيان مالى به كسى زده و جبرانش نكرده يا از كسى غيبت كرده يا به او توهين و هتك حرمت كرده و راضى اش نساخته است، در قيامت و به هنگام دادرسى چيزى ندارد تا به طلبكاران بپردازد.

راه حل رفع عذاب

حل اين مشكل به يكى از دو وجه امكان دارد: وجه اول اين كه به مقدار طلب بستانكار از حسنات بدهكار برداشته مى شود و به طلبكار داده می شود. وجه دوم اين كه اگر حسناتى نداشت به همان مقدار از سيئات شاكى برداشته و در نامه عمل بدهكار ثبت می شود.

شخصى از امام باقر يا امام صادق(ع) روايت كرده كه فرمود: بدهكار را در قيامت حاضر می كنند در حالى كه شديداً وحشت زده و نگران است، اگر حسناتى دارد از او می گيرند و به طلبكارش مى دهند و اگر حسناتى نداشت از گناهان طلبكار مى گيرند و به بدهكار می دهند.

رسول خدا(ص) فرمود: «شخصى را در قيامت براى حساب در محضر خداى متعال حاضر می سازند و نامه اعمالش را به دستش می دهند، وقتى در آن نگاه می كند حسناتش را در آن مشاهده نمی كند، می گويد: خدايا! اين نامه عمل من نيست، چون عملهاى صالح خود را در آن نمی يابم. در جواب گفته مىشود: پروردگارت اشتباه و فراموشى ندارد. حسنات تو به واسطه غيبتى كه از مردم كرده اى به آنان داده شده است. سپس شخص ديگرى را براى حساب حاضر می سازند و نامه عملش را به دستش مى دهند. هنگامى كه در آن می نگرد عبادتهاى فراوانى در آن مشاهده مى كند كه آنها را انجام نداده است، مى گويد: خدايا! اين نامه عمل من نيست چون بعضى كارهايى كه انجام نداده ام در آن ثبت شده است. در جواب گفته مى شود: چون فلان كس از تو غيبت كرده بود، در عوض حسنات او را به نامه عمل تو منتقل كرديم.»