طرح "شبنم" و ترکش‌هایش در حوزه دارو

دکتر اکبر عبداللهی‌اصل درباره پیشینه سیستم‌های برچسب اصالت و سیستم رهگیری در حوزه دارو گفت: در مورد بحث رهگیری و ردیابی، در سال 86 سازمان غذا و دارو پروژه‌ای را کلید زد که متمرکز بر داروهای گران‌قیمت بود تا بتواند داروها از یک شاخص قیمتی بالاتر را در بازار رهگیری و ردیابی کند.

وی اضافه کرد: به این معنی که هر لحظه بدانیم از هر نوع دارو، چقدر و در کجا داریم. لازمه این کار آن بود که داروها را تک‌ تک شماره‌دار کنیم. بر این اساس شماره‌ سریالی برای هر بسته دارو می‌دادیم و این در طول زنجیره تامین جریان پیدا می‌کرد. متأسفانه تا این کار اجرایی شود عمر دولت نهم تمام شد و در دولت دهم هم جابجایی نفرات و تغییر سیاست‌ها و سلیقه‌ها اتفاق افتاد.

معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان غذا و دارو در ادامه گفت: طرح این موضوع در سازمان غذا و دارو همزمان شد با آمدن طرحی به نام شبنم در وزارت بازرگانی که ترکش‌های آن‌ به سیستم دارویی هم اصابت کرد.

وی افزود: طرح شبنم یا همان طرح اصالت که از سوی وزارت بازرگانی دنبال می‌شد، شاید از نظر فلسفه وجودی تفاوت چندانی با طرح رهگیری و ردیابی سازمان غذا و دارو نداشت. اما متاسفانه در ظاهر این به چسباندن یک سری برچسب‌های ناهمگون و نامتمرکز و بعضا بی‌هویت منجر شد و در عمل خروجی کار هویت‌دار کردن بسیاری از کالاهای غیراصیل بود، یعنی واردکننده غیررسمی یا در موارد رسمی، کالا را به صورت غیررسمی وارد کشور می‌کرد و با اخذ برچسب به آن اصالت می‌بخشید.

عبدالهی اصل با تاکید بر اهمیتی که برای بحث رهگیری و ردیابی کالاهای سلامت‌ محور وجود دارد، در پاسخ به این پرسش که احتمال واردات غیررسمی از سوی واردکنندگان رسمی وجود دارد یا خیر؟ تاکید کرد: باید قبول کنیم که هزینه واردات رسمی کالاهای سلامت در ایران به دلایل مختلف از جمله تعرفه، بوروکراسی اداری و نبود شفاف سازی بالاتر از هزینه غیررسمی واردت آن‌ها است.

وی اضافه کرد: بنابراین برخی شرکت‌های غیررسمی به خصوص واردکنندگان لوازم ‌آرایشی، بهداشتی، غذایی یا مکمل‌ها ترجیح می‌دهند که درصدی از کالاهایشان را به‌ صورت رسمی و درصدی را به‌ صورت غیررسمی وارد کنند تا بتوانند هزینه‌های خود را پوشش دهند. اما طبق تعریف کشور، کالایی که نماینده رسمی وارد کند و کالای اصل هم باشد اما از طریق غیررسمی وارد شود، غیراصیل نامیده می‌شود.

عبدالهی اصل گفت: متاسفانه در آن دوران برچسب‌ها به فروش می‌رفت و هرشخص به آسانی می‌توانست یک سری برچسب بخرد و روی هر کالایی بچسباند. مردم هم از آنجایی‌که فکر می‌کردند این کالاها برچسب دارند و برچسب نشان‌دهنده اصالت آن است؛ به این کالاها اعتماد می‌کردند در حالیکه دقیقا این روش برخلاف اهداف اولیه نظام مبارزه با قاچاق بود.

معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان غذا و دارو در پاسخ به این پرسش که آیا هدف نهایی از اجرای این سیستم، کنترل قاچاق است؟ ادامه داد: امری که ما اکنون پیگیری می‌کنیم فقط مقابله با قاچاق نیست. کنترل اصالت بخشی از اهداف ما است، اما عمده کاری که ما دنبال می‌کنیم رهگیری و ردیابی دارو است. ضمن اینکه رهگیری و ردیابی مختص به داروهای وارداتی نیست، مختص به داروهای گران‌قیمت هم نیست بلکه مربوط به همه داروها و اقلام سلامت محور است. البته بی‌تردید این مفهوم و ذهنیت تا در ذهن دست‌اندرکاران دارویی کشور اصلاح شود، مقداری زمان می‌برد.

عبداللهی اصل تاکید کرد: به طور قطع لازم است که مدیریت دارویی کشور بداند هر دارو کجاست و به دست چه فردی رسیده است؛ لذا در این زمینه با مطالعات جدید در سال 92 ساختاری جدید طراحی شد و کارهای قبلی را بازبینی و سیستم جدیدی را اجرا کردیم.