تهدید گردشگری کشور با «توالت»!

بر اساس نظرسنجی یک تیم تحقیقاتی از 200 مسافر بین‌ راهی درباره وضعیت سرویس‌های بهداشتی، 86 درصد پاسخ‌دهندگان به علت وضعیت نابسامان موجود، حاضر به استفاده از سرویس بهداشتی بین‌ راهی تا رسیدن به مقصد نبوده و 31 درصد از کسانی که از این سرویس‌ها استفاده کرده‌اند، دست‌کم دچار یک مورد بیماری عفونی شده‌اند.

بیشتر کشورهای دنیا به کمبود سرویس‌های بهداشتی به عنوان یک معضل مهم که ارتباط مستقیمی با سلامت و بهداشت افراد دارد، توجه دارند و با برنامه‌ریزی‌های گسترده سعی در بهینه‌سازی و مطلوب‌کردن وضعیت دارند. ما چطور؟

وقتی حرف از سرویس بهداشتی عمومی بین‌ راهی پیش می‌آید چه تصوری در ذهنمان شکل می‌گیرد؟ حتما توالت‌های کثیف با نور کم و لامپ سوخته و بوی بد و شیر آب خراب و صف طولانی و آخر سر کسی که میز کوچکی برای خودش دست و پا کرده و دقیقا جلوی در ورودی گذاشته و پول می‌خواهد و تا پول ندهید حق خروج ندارید! پولی که به نظر خیلی‌ها پول زور است چرا که در مقابل، مکانی تمیز و در خور شأن یک شهروند استفاده نکرده‌اند. البته راه دور نرویم؛ سرویس‌های بهداشتی درون‌شهری هم دست‌کمی از توالت‌های بین‌ شهری ندارند. یا شیلنگ و شیر آب و لامپش را معتادان به یغما برده‌اند یا تهویه نمی‌شود و دیوارهایش کبره بسته یا قول می‌دهم نشنیده باشید که گردشگران فرنگی موقع سفر به کشورمان با خودشان قرص ضد ادرار می‌آورند تا وقتی برای گردش چند ساعتی از هتل بیرون می‌زنند، کارشان به توالت نکشد.

اگر به عقب برگردیم، می‌بینیم ما ایرانی‌ها همیشه سرویس‌های بهداشتی‌مان را در پرت‌ترین جای خانه ساخته‌ایم. هنوز هم قناسی خانه را با یک توالت کج و کوله جفت و جور می‌کنیم و به فرم یا نورگیربودن و نبودنش هم اهمیتی نمی‌دهیم. به قول یکی از دوستان، هر وقت ما را می‌خواستند بترسانند داخل دستشویی زندانی می‌کردند که پر از سوسک و هزارپا بود و هیچ چیزی ترسناک‌تر از این تنبیه نبود. البته دوستم راست می‌گفت؛ بیشتر ما این تجربه را داشته‌ایم که شب‌ها چقدر می‌ترسیدیم به توالتی برویم که داخل حیاط و پرت و دور از دسترس بود. توی توالت هم معلوم نبود که انباری است، کفترخانه یا دستشویی.

تهران با جمعیت ثابت حدود 8 میلیونی و با جمعیت شناوری که هر روز صبح به آن اضافه و تا آخر شب خارج می‌شوند، نزدیک به 12 میلیون نفر جمعیت دارد. روزانه میلیون‌ها سفر درون‌شهری در سطح پایتخت صورت می‌گیرد و با توجه به تمرکز و رفت و آمد در مناطق مرکزی و مراکز تجاری و اداری شهر، نیاز به سرویس‌های بهداشتی روز به روز افزایش می‌یابد. البته سازمان خدمات شهری شهرداری تهران از سال 83 تا کنون نسبت به جاگذاری و تأمین سرویس‌های بهداشتی بی‌تفاوت نبوده و این مسأله را در دستور کار خود قرار داده است ولی این تعداد هنوز جوابگوی جمعیت نیست.

مهندس اصغر عطایی مدیرکل امور خدمات شهری شهرداری تهران درباره وضعیت سرویس‌های بهداشتی می‌گوید: ما در شهرداری از وضعیت سرویس‌های بهداشتی و تعداد آنها راضی نیستیم ولی با توجه به اهمیت این موضوع دستور داده‌ایم تا مناطقی که نیاز به سرویس‌های بهداشتی دارند شناسایی کنند و جانمایی آن را انجام بدهند و ما هم در کمترین زمان کار ساخت و ساز آن را شروع کنیم.

سری به تاریخ بزنیم. نخستین بار سرویس‌های بهداشتی در سال 1850 میلادی یعنی سال 1229 شمسی در لندن و با توجه به افزایش جمعیت این شهر ساخته شدند و در ایران هم اگر چه از سال‌های دور، ساخت سرویس‌های بهداشتی در مکان‌های عمومی مثل پارک‌ها رایج بوده اما از سال 1383 ساخت و توسعه این اماکن به شکل جدی‌تر در دستور کار شهرداری‌ها قرار گرفت.

مهندس عطایی در تشریح ساخت سرویس‌های بهداشتی عنوان می‌کند: تعداد سرویس‌های بهداشتی عمومی در سطح شهر به‌صورت تصاعدی افزایش یافته تا جایی که از 200 دستگاه از سال 90 این تعداد به هزار و 776 دستگاه در سال 94 رسیده‌ است. ما به‌طور کلی ساخت و جاگذاری 3 مدل سرویس بهداشتی را مدنظر قرار داده‌ایم و هم‌اکنون سرویس‌های بهداشتی ثابتمان با تعداد 6 هزار و 856 چشمه در پارک‌ها و بوستان‌ها فعالیت می‌کنند. مدل دوم، مدل پرتابل شبیه به کانکس است و تعدادشان 681 چشمه است که قابلیت جابه‌جایی دارند. مدل LSF را هم داریم که سازه‌ای سبک و آلومینیومی است با بهترین امکانات که تعدادشان 105 چشمه است و تا آخر سال بیشتر نیز خواهد شد.

نگهداری و نظافت همه این سرویس‌های بهداشتی با پیمانکاران شهرداری است. البته رسیدگی به این سرویس‌ها با هم فرق می‌کند. آنهایی که در مناطق شمالی هستند از وضعیت بهتری برخوردارند یعنی سیستم تهویه‌شان کار می‌کند، نظافت به خوبی انجام می‌شود و ... ولی در مناطق مرکزی و جنوبی وضعیت کاملا متفاوت است. در بازدیدی که از یکی از سرویس بهداشتی‌های منطقه 17 داشتم، از چهار توالت فقط دوتای آن کار می‌کرد. تهویه‌ای وجود نداشت، دستگاه فن سر جایش نبود و انگار کسی آن را کنده باشد. منبع مایع دستشویی خالی بود و دو تا از توالت‌ها شیر نداشت. وضعیت بهداشتی را هم بهتر است توصیف نکنم.

از نظافتچی درباره وضع توالت می‌پرسم و اینکه چرا اینجا به این شکل درآمده؟ هنوز حرفم تمام نشده مرد معتادی تنه‌ام می‌زند و می‌رود داخل یکی از توالت‌ها. پیرمرد می‌گوید: نمونه‌اش همین‌ها. می‌آیند اینجا مواد می‌کشند، تزریق می‌کنند و شیر دستشویی‌ها را می‌دزدند. حتی به لامپ‌ها هم رحم نمی‌کنند. اگر بخواهم اعتراضی بکنم کتکم می‌زنند. هفته پیش یکی از اینها می‌خواست با سرنگی که کثافت از آن می‌بارید زخمی‌ام کند. مردم کمکم کردند. به نظر شما با وجود این موجودات می‌توان اینجا را تمیز نگه داشت؟

با شنیدن حرف‌های پیرمرد ریزجثه که حتی نمی‌تواند در برابر معتادهای داغان از خودش محافظت کند، حق را به او می‌دهم. اعتیاد، سایه‌اش را همه جا گسترانده حتی در ضروری‌ترین جایی که مردم به آن نیاز دارند.

البته مشکل فقط این نیست. مناطق دیگر مثل میدان انقلاب و هفت‌تیر یا خیابان جمهوری اصلا سرویس بهداشتی ندارند. یعنی اگر کسی زمستان از مناطق دیگر تهران به این محدوده‌ها بیاید و اگر خدای ناکرده نیاز به دستشویی داشته باشد، کارش زار است.

از چند تن از کاسب‌های میدان انقلاب می‌پرسم آیا به سرویس بهداشتی دسترسی دارند یا نه و اگر نیاز به توالت پیدا کنند، کجا می‌روند؟ هر یک جوابی می‌دهد؛ یکی می‌رود مترو، آن یکی دانشگاه روبه‌روی مغازه‌اش و دیگری هم به خانه‌اش که چهارتا خیابان پایین‌تر است.

از پیک‌های موتوری‌ که جلوی سینمای نزدیک میدان ایستاده‌اند همین سؤال را می‌پرسم. آنها چون موتور دارند راحت‌ترند. می‌روند پارک لاله. می‌گویند دستشویی‌اش تمیز است، آب گرم هم دارد.

وضعیت در میدان هفت‌تیر هم همین‌طور است، مترو و پارک و فروشگاه‌های بزرگ تبدیل شده‌اند به توالت‌های عمومی؛ مشکلی که شاید بخش خصوصی بتواند از پس آن بر بیاید.

بهترین جایی که می‌توان نظر مردم را درباره این موضوع پرسید که آیا موافق راه‌اندازی سرویس‌های بهداشتی خصوصی هستند یا خیر و آیا برای استفاده از سرویس‌های تمیز و استاندارد حاضرند پول بپردازند یا نه، مقابل دستشویی مجتمع تجاری بزرگی در میدان هفت‌تیر است. در کمتر از یک ساعت حداقل از 80 نفر، این سوال را می‌پرسم؛ 61 نفر با این موضوع موافق هستند و بقیه هم عنوان می‌کنند به خاطر اینکه وضع مالی خوبی ندارند یا اینکه هر جایی که خصوصی بشود اولش خوب است و بعد کیفیتش خراب می‌شود، موافقت نمی‌کنند.

مهندس عطایی درباره ساخت سرویس‌های بهداشتی خصوصی و گستردگی سرویس‌ها در مناطق مختلف می‌گوید: در 22 منطقه تهران سرویس‌هایی ساخته‌ایم ولی در برخی مناطق بیشتر از سایر مناطق است. در برخی مناطق مثل مناطق مرکزی و تجاری با مشکل پیدا کردن جا روبه‌رو هستیم. البته مشکلات دیگری هم داریم؛ مثلا در این نقاط مالکان مغازه‌ها ما را با محدودیت روبه‌رو می‌کنند و راضی به ساخت توالت نیستند و می‌گویند با ساخت توالت عمومی قیمت ملکشان پایین می‌آید و ... . البته برای ما رضایت مردم مهم است و اگر محل‌های مناسبی پیدا کنیم از ساخت این اماکن فروگذار نمی‌کنیم.

اعتقاد داریم که نیاز به سرویس بهداشتی تمیز با استانداردهای مطلوب حق مردم است و ما همه سعیمان را برای برطرف کردن این نیاز داریم و به همه مناطق هم گفته‌ایم در صورت نیاز و درخواست مردم برای ساخت سرویس‌های بهداشتی در کمترین زمان اقدام کنند و ردیف‌بودجه این کار نیز در شهرداری محفوظ است. ما از مشارکت بخش خصوصی برای ساخت سرویس‌های بهداشتی پیشرفته استقبال می‌کنیم و مشوق‌هایی هم برای آن در نظر گرفته‌ایم و از هر کمکی که از دست‌مان بربیاید کوتاهی نخواهیم کرد. این قول را می‌دهیم امکانات خوبی در اختیار بخش خصوصی بگذاریم.

به گفته کارشناسان مدیریت شهری، جای بخش خصوصی برای مشارکت در ساخت و بهره‌برداری سرویس‌های بهداشتی پیشرفته و بهداشتی خالی است و این بخش می‌تواند با راه‌اندازی چنین سرویس‌هایی در رفع این کمبود که به‌طور جدی احساس می‌شود همکاری کند.

اگر از شهر بیرون بزنید و گذرتان به سرویس‌های بهداشتی بیفتد، از سفر پشیمان خواهید شد. نه خبری از استاندارد است و نه خبری از نظافت. همه ما کسانی را سراغ داریم که وقتی مسافرت می‌روند فشار نگه‌داشتن دستشویی را تحمل می‌کنند تا به شهر مقصد برسند. وضعیت اسفناک سرویس‌های بهداشتی حتی به گوش بیگانگان هم رسیده و آنها به گردشگرانی که می‌خواهند به ایران سفر کنند توصیه می‌کنند قرص ضد ادرار را فراموش نکنند یا اینکه پیش از گردش در مناطق شهری و تاریخی در هتل محل اقامت دستشویی بروند.

سعید شیرکوند معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سرویس بهداشتی را بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مشکل گردشگری کشور می‌داند و می‌گوید: خنده‌دار است که همه آدم‌ها ضرورت این موضوع را حس می‌کنند اما اقدامی برای آن انجام نمی‌دهند.

وی در خصوص ساخت سرویس‌های بهداشتی استاندارد در جاده‌های بین‌ شهری به ویژه شهرهای میزبان گردشگران داخلی و خارجی می‌گوید: این ایده خوب و یک ضرورت در کشور است و این خواسته و حرفی درست است که می‌گویند اگر می‌خواهید گردشگری ایران پیشرفت کند باید سرویس بهداشتی بسازید اما تا وقتی برخی بر سر پرداخت ۲۰۰ تومان به خدمات‌دهندگان سرویس بهداشتی می‌جنگند، این مشکل هیچ وقت حل نخواهد شد. این مشکل آنقدر مهم است که حتی می‌توانیم برای آن همایش بگذاریم. شاید خنده‌دار باشد اما مقوله مهمی است.

حالا نامناسب بودن وضعیت بهداشتی سرویس‌ها که یکی از نقاط ضعف مدیریت شهری تلقی می‌شود در راه‌ها و شهرهای مقاصد گردشگری تبدیل شده‌ است به گره کور صنعت گردشگری که زیان زیادی به آن می‌زند. آرش نورآقایی رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری کشور همین عقیده را دارد. او می‌گوید: مهم‌ترین موضوعی که سال‌هاست با آن درگیر هستیم وضعیت نابسامان و آلوده سرویس‌های بهداشتی است. بیشتر مقاصد گردشگری کشورمان مثل تخت جمشید، نقش رستم و ... سرویس بهداشتی تمیز و استاندارد ندارند و این موضوع ما را مقابل گردشگران خارجی خجالت‌زده می‌کند. برای نمونه، مدتی پیش، گروهی از گردشگران اروپایی به ایران آمده بودند و ما آنها را برای بازدید از یک سایت تاریخی بیرون برده بودیم. یکی از گردشگران به سرویس بهداشتی سایت رفت و وقتی بیرون آمد سر تا پایش خیس بود. شیر آب خراب بوده و آب به سر تا پای این گردشگر پاشیده بود. راستش را بخواهید از خجالت نمی‌دانستم چه بگویم. متأسفانه هیچ‌یک از سرویس‌های بهداشتی مراکز گردشگری به توالت‌های فرنگی مجهز نیست و گردشگر خارجی وقتی با توالت‌های ایرانی روبه‌رو می‌شود نمی‌داند باید دقیقا چه‌ کند و با نحوه استفاده از آن هم آشنایی ندارد. همه جای دنیا توالت‌های مختلف استاندارد مخصوص گردشگر وجود دارد.

از این بدتر نمی‌شود که تصاویری از سرویس‌های بهداشتی کشورمان در سایت‌های معرفی مناطق گردشگری جهان به اشتراک گذاشته شده تا اگر کسی بخواهد به ایران سفر کند بداند که باید قید یک توالت تمیز و شیک را بزند و سعی کند کمتر بخورد و بنوشد تا نیاز به توالت پیدا نکند. نورآقایی در این‌باره معتقد است که گردشگران وقتی به کشورمان می‌آیند و از سرویس‌های بهداشتی طول مسیر بین شهرها استفاده می‌کنند، نگرششان نسبت به ما عوض می‌شود و تصور می‌کنند ایرانی‌ها به بهداشت و پاکیزگی اهمیت نمی‌دهند و دیدگاهشان به ما طور دیگری می‌شود. متأسفانه رستوران‌ها هم برای رفع این ضعف کاری نمی‌کنند و به‌طور کل باید گفت با این وضعیت باید قید جذب گردشگر خارجی را زد و تا زمانی که زیرساخت‌هایمان را در این زمینه ترمیم نکنیم نمی‌توانیم انتظار پیشرفت در صنعت توریسم را داشته‌ باشیم.

وی می‌افزاید: در حال حاضر کشوری مثل هند که فقر بهداشتی دارد برای جذب گردشگر بهترین و شکیل‌ترین سرویس‌های بهداشتی‌ دنیا را ساخته است یا کشور کره جنوبی فعالیت‌های شاخصی در این زمینه دارد. ما هنوز اقدامی جدی انجام نداده‌ایم و برنامه‌ای هم برای رفع این معضل نداریم.

سال 2017 کشورمان میزبان کنوانسیون جهانی گردشگری است و نزدیک به 300 راهنمای گردشگر ازهمه نقاط جهان به ایران سفر می‌کنند و با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی آن آشنا خواهند شد. نورآقایی در این زمینه، نگرانی‌های جدی دارد و می‌گوید: 415 روز دیگر راهنمایان گردشگری به کشورمان خواهند آمد و معلوم نیست تا آن زمان بتوانیم به وضعیت سرویس‌های بهداشتی کشورمان به‌ویژه مناطق گردشگری سر و سامانی بدهیم یا نه. هم‌اکنون کشورهای دیگر برای جذب گردشگر به کوچک‌ترین نیازهای یک توریست اهمیت می‌دهند ولی ما در اهمیت‌دادن به مهم‌ترین نیاز آنها غافل مانده‌ایم و امیدوارم پیش از رسیدن بازرسان این کنوانسیون، وضعیت سرویس‌های بهداشتی ارتقاء پیدا کرده باشد.

مردم آنقدر از وضعیت سرویس‌ها ناراضی هستند که به تازگی فراخوانی در فضای مجازی به نام فراخوان «درد دل» راه‌اندازی شده‌ است که مشکلات هموطنانمان را هنگام سفر منتشر می‌کند. در این فراخوان، در مورد وضعیت سرویس‌های بهداشتی، رستوران‌ها و امنیت جاده‌ها نظرسنجی می‌شود که تاکنون شرکت‌کنندگان زیادی وضعیت توالت‌ها را مهم‌ترین مشکل خود در سفر عنوان کرده‌اند. تماس ما با گردانندگان این سایت حاکی از این است که در این فراخوان سعی شده گردشگران تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و از این طریق مهم‌ترین مشکلات مردم در طول سفر شناسایی شود و راهی برای ساخت سرویس‌های بهداشتی و استاندارد از سوی دولت و بخش خصوصی پیدا شود. آیا این آرزو روزی به بار خواهد نشست؟

انتهای پیام