گوناگون

تیشه بر ریشه خیابان سعدی می‌زنند...

پارسینه: کارگران تیشه در دست گرفتند و ریشه به هرچه از تزئینات آجری ارزشمند در ابتدای خیابان سعدی بود زدند تا پروژه‌ی مرمت، ساماندهی و پاکسازی جداره‌های این خیابان را نیز عملی کنند.

پروژه‌ی «پیرایش و آرام‌سازی پهنه خیابان‌های تهران» توسط سازمان زیباسازی از ابتدای امسال آغاز شد، طرحی که توسط پیمانکاران مختلف در سرتاسر شهر تهران و به خصوص بافت‌های قدیمی‌تر در دست انجام است، از انقلاب گرفته تا ناصرخسرو و خیابان سعدی.

اما در این طرح یکی از مهمترین مواردی که گاه و بیگاه صدای اعتراض و هشدارهای کارشناسان میراث فرهنگی را بلند می‌کند، بی‌توجهی به جداره‌های تاریخی و ارزشمند این خیابان‌هاست.

و حالا نوبت خیابان سعدی و جداره‌های تقاطع خیابان تقوی است و تیشه‌هایی که کارگران ساختمانی به ریشه‌ی گچ‌بری‌های باقیمانده بالای مغازه‌ها می‌زند و آن‌چه باقی می‌ماند، آجرهای قدیمی و منحصربه‌فرد و شکسته و خرد شده زیر پای رهگذرانی است که آن‌ها هم به حال این آجر شکسته‌ها دل می‌سوزانند...

اما نکته‌ی جالب توجه در این اقدام،‌صحبت‌های یکی از کارگران پروژه‌ی بهسازی خیابان سعدی است. این کارگر درباره‌ی علت این‌کار به خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا گفت: ما طبق دستور پیمانکار عمل می‌کنیم. او به ما گفته است باید آجرهای قدیمی را زمین بریزیم تا بتوانیم جای آن آجرهای جدید نصب کنیم.

به گفته‌ی این کارگر، پیمانکار پروژه به آن‌ها اطمینان خاطر داده که این کار مطابق با اصول و ضوابط حفاظت از آثار تاریخی و ارزشمند در محوطه‌های شهری است!

مهدی معمارزاده، ‌کارشناس میراث فرهنگی استان تهران در این زمینه به خبرنگار ایسنا گفت: پروژه‌های مرمت و نوسازی سازمان زیباسازی چیزی شبیه مَثَل «یک بام و دو هوا» است. متوجه نمی‌شوم منظور شهرداری از اینکه برخی خیابان‌ها و میادین را در قالب طرحی ساماندهی و نوسازی می‌کند چیست؟ آیا قصدش خدمت به بافت تاریخی و ارزش‌های این بافت است یا فقط می‌خواهد براساس وظیفه‌ ذاتی خود ساماندهی خیابان‌ها را انجام دهد.

تیشه را از کارگران بگیرید

جداره‌های تاریخی خیابان سعدی

وی با بیان این‌که به عنوان کارشناس میراث فرهنگی معتقد است؛ پروژه‌ای که در خیابان‌هایی مانند انقلاب‌، ناصرخسرو و اکنون سعدی در حال رخ دادن است، کار خوبی است و حتی بسیار دیر شروع شده است، بیان کرد: بدنه‌ی ارزشمند شهر بخشی از زیبایی‌های شهر هستند که باید زودتر به آن‌ها توجه می‌شد.

او با اشاره به اشکالاتی که در پروژه‌ی خیابان انقلاب در قالب رنگ‌زدن روی سردر دانشگاه تهران پیش آمد، افزود: در این کار یک اشتباه فاحش رخ داد، پیمانکار روش مناسب برای مرمت سردر را تشخیص نداد و یک کار باسمه‌ای انجام شد. در خیابان ناصرخسرو نیز کم و بیش کارها در حد 50 ‌در 50 است، اما در خیابان سعدی عملا آنچه از گذشته باقی مانده را نابود می‌کنند.

این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد: اگر براساس آموزه‌های دینی که می‌گویند «خداوند زیبایی را دوست دارد» باید آنچه در گذشته به زیباترین شکل ممکن خلق شده و هنوز در بدنه‌های شهری باقی مانده را حفظ کنیم، این وظیفه اصلی ماست. زمانی‌که قرار است چنین طرح‌هایی را اجرایی کنیم، اگر نمی‌توانیم از آنها حفاظت کنیم، یا نباید دست بزنیم یا اگر دست می‌زنیم شهرداری و سازمان زیباسازی مسئول هر اتفاقی برای این آثار ارزشمند هستند.

این مدرس دانشگاه افزود: به چشم خود دیدم که با تیشه گچ‌بری‌های خیابان سعدی را پایین ریختند. همه هنر گذشته را نابود کردند و آنچه که در یک دوره نمود پیدا کرده بود را خورد کردند و حالا در طرح‌شان روی آنها را سیمان می‌کشند، در حالیکه به نظر می‌رسد نمی‌دانند در مسائل مرمتی سیمان جاذب رطوبتی است و از سوی دیگر مصالح بناهای ساخته شده در گذشته از گچ آب و ملات بوده؛ در حالی که سیمان باعث فرسودگی بیشتر بنا می‌شود.

معمارزاده با تاکید بر این نکته که انجام هر کاری بدون مطالعه یک اشتباه فاحش است، افزود: شهرداری فقط در پروژه‌ی خیابان ناصرخسرو با میراث فرهنگی هماهنگ می‌کند و برای اجرایی کردن این پروژه در دیگر خیابان‌ها سراغ میراث فرهنگی نمی‌رود، از آنها نظرخواهی نمی‌کند و هیچ هماهنگی با آنها ندارد. در واقع این یک نوع فرار از کار درست و از زیر بار مسئولیت شانه خالی کردن است.

این مدرس دانشگاه تاکید کرد: اگر سازمان زیباسازی در اجرایی کردن این پروژه معتقد است که در حال ساماندهی یک بنای تاریخی است، پس وظیفه خود را به درستی عمل نمی‌کند، یا بلد نیست که چه کاری باید انجام دهد.

برنامه ششم توسعه؛ بافت‌های تاریخی را نابود می‌کند

او با اشاره به تبصره‌ی برنامه پیشنهادی ششم توسعه مبنی بر واگذاری بناهای تاریخی به شهرداری‌ها نیز اظهار کرد: شهرداری عملکرد خود را در گذشته و حداقل تا قبل از سال 94 نشان داده است، عملکردی کاملا غلط و اشتباه.

این کارشناس میراث فرهنگی استان تهران اظهار کرد: معتقدم اگر واگذاری بناهای تاریخی به شهرداری‌ها براساس این برنامه رخ دهد، همین نیم‌بند ارزش‌هایی که در بدنه‌ها و بافت‌های شهری وجود دارد‌ و در طرح تفصیلی نسبت به حفاظت از آنها تاکید شده است، نیز نابود می‌شوند.

او با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی و شهرداری تهران موظف هستند در مدت دو سال همه محوطه‌های تاریخی بناها و بافت‌های تاریخی را به طور کامل شناسایی کنند، افزود: اگر براساس آموزه‌های دینی این موارد زیبایی هستند نباید به این راحتی تیشه به دست کارگر دهیم تا آن بدون هیچ نوع دلسوزی و فکری همه چیز را نابود کند.

«معمارزاده» این نوع اتفاقات را برخلاف تاکیدات مقام معظم رهبری که نسبت به حفظ هویت ایرانی - اسلامی تاکید دارند،‌ دانست و افزود: اگر قرار است نمایندگان مجلس هویت ایرانی و اسلامی ما را در حالت وضعیتی بدتر از گذشته تبدیل کنند، اصلا خوب نیست. این کار ضربه زدن به هویت تاریخی کشور است. میراث فرهنگی و شهرداری نخست باید مطالعات لازم را در بدنه شهری انجام دهد و پس از آن وارد شهر شوند.

او همچنین این نوع اقدامات را ضربه زدن به فرهنگ و تاریخ این کشور دانست و تاکید کرد: آن‌ها با اجرائی کردن این پروژه‌ها معماری و شهرسازی تهران را به مرور نابود می‌کند.

به دنبال اجرائی شدن طرح زیبا‌سازی جداره‌های خیابان ناصرخسرو که بیش از یک‌سال گذشته توسط شهرداری منطقه 12 آغاز شد، کتیبه‌کاشی «توانا بود هر که دانا بود» که سر در یکی از ورودی‌های مدرسه دارالفنون بود، شکست.

این کتیبه‌ی کاشی که امضای «خاک‌نگار» را در پایین این مصرع فردوسی دارد، در سال 1313 در ضلع جنوب شرقی ساختمان دارالفنون نصب شده بود. اما پروژه زیباسازی جداره‌های خیابان ناصرخسرو که از یک سال پیش شروع شده، در مراحل پایانی کار به بنای تاریخی دارالفنون رسیده بود، اما چون جداره‌های این مدرسه‌ تاریخی در دوره‌ای با سنگ مرمر پوشانده شده بود، باید این سنگ‌ها از بدنه جدا می‌شد تا پروژه به روند خود ادامه دهد، اما متاسفانه در زمان حذف سنگ‌های مرمر روز گذشته (یک‌شنبه 3 خرداد) این کتیبه از نقطه‌ی اتصال خود جدا شد و شکست.

همچنین علاوه بر اقداماتی که در خیابان انقلاب برای اجرائی شدن این پروژه در خیابان تاریخی انقلاب رخ داد، مسئولان بانک ملی شعبه دانشگاه تهران قصد داشتند فقط یک عمل به ظاهر زیبایی روی بنای «بانک ملی» انجام دهند، متولیان این بانک در پروژه‌ای که خودسرانه به نظر می‌رسید نمای اصلی بیرونی بانک را تراشیده و حتی بخش‌هایی از آن را با نمائی کاذب پوشانده بودند،‌که خوشبختانه با اعتراض معماران، دوستداران میراث فرهنگی و میراث فرهنگی تهران، آن به حالت نخست خود بازگشت.