دعوا بین فرزندان و واکنش والدین

اکرم برومند، روان شناس نوشت: «مامان! من دیگه نمی تونم این داداشمو تحمل کنم. خودت بیا جلوی کارهاشو بگیر تا نزدمش!»، «بابا! شما همیشه طرف خواهرمو می گیرید، این بار هم تقصیر اون بود خوب شد که دفترشو پاره کردم!». آن هایی که خواهر و برادر دارند، این جملات برایشان ناآشنا نیست! با توجه به اهمیت نقش والدین در مدیریت چنین دعواهایی، خواندن ادامه این مطلب برای پدر و مادرها ضروری به نظر می رسد.

دعوای خواهر و برادری بخشی از زندگی خانوادگی بچه هاست. کودکان در روابط تنگاتنگ و صمیمی خود با خواهر و برادرهایشان، مهارت های شناختی و اجتماعی مهمی را می آموزند. جر و بحث بچه ها می تواند شرایطی را برای تمرین و یادگیری بسیاری از اصول زندگی اجتماعی در یک موقعیت کوچک تر فراهم کند. در این دعواها بچه ها می توانند روش حل اختلاف را یاد بگیرند و به نظرات دیگران احترام بگذارند؛ اما گاهی دعواهای ساده کودکانه در روحیه آن ها چنان تاثیری می گذارد که تا پایان عمر در خاطر آن ها باقی می ماند. دخالت و تبعیض، دو اشتباه رایج و مخرب والدین است که باعث می شود برخی اختلافات خواهر و برادرها فراموش نشود و احساس عصبانیت، حس برنده و بازنده، احساس من دوست داشتنی نیستم یا حس انتقام، ایجاد شود. برخورد نادرست والدین در دعوای بچه ها، آن ها را از هم دور می سازد و با تکرار این شرایط کودکان نسبت به یکدیگر بی رغبت می شوند، به سختی می توانند با هم بازی کنند، کار مشترکی انجام دهند و در کنار هم قرار بگیرند. به این ترتیب رابطه بین فرزندان و همچنین رابطه آن ها با والدین هر روز تیره تر خواهد شد.

دلایل دعواهای خواهر و برادری

دعوای بچه ها با خواهر و برادرشان می تواند دلایل مختلفی داشته باشد مانند: 1- جلب توجه 2- به هم خوردن عدالت و برابری میان فرزندان 3- به خطر افتادن حس مالکیت کودک 4- حس برتری طلبی واثبات قدرت خود5- دخالت بی جای پدر و مادر در اختلافات جزئی 6- بیکاری یا به اصطلاح سر رفتن حوصله7- مقایسه کردن بچه ها و 8- الگوبرداری از والدین پرخاشگر.

واکنش های موثر در 3 مرحله

نکته بسیار مهم و تاثیرگذار در دعواهای خواهر و برادری، شیوه برخورد صحیح والدین با آن است که در ادامه، نکاتی در این باره مطرح می شود.

مرحله اول: مشاجره عادی- در صورتی که دعوا لفظی و جزئی بود به فرزندان تان اجازه دهید خودشان مشکلشان را حل کنند. همچنین این دعواها را نادیده بگیرید و به کارهایتان بپردازید. هنگامی که کودکان بفهمند فردی علاقه ای به مشکل آن ها ندارد دیگر برای جلب توجه دائما نزد شما شکایت نمی کنند. در ضمن به خودتان بگویید بچه ها در دعواها، تجارب مهمی کسب می کنند. به بدگویی ها و خبرچینی های کودکان از یکدیگر توجه نکنید.

مرحله دوم: مشاجره در آستانه دعوا-در این مرحله وضعیت وخیم تر می شود؛ بنابراین دخالت بزرگ ترها می تواند مفید باشد. در این مرحله، خشم فرزندانتان را نسبت به یکدیگر بپذیرید، این کار به تنهایی می تواند آن ها را آرام کند؛ برای مثال بگویید: به نظرم شماها از دست هم عصبانی هستید. به حرف های هر یک از آن ها با احترام گوش کنید و نگویید «تو بزرگ تر از اونی که بخوای لجبازی کنی»، «تو کوتاه بیا» یا «هر چی خواهر بزرگ ترت می گه درسته.» با این حال نشان دهید پیچیدگی مسئله را درک می کنید؛ مثلا بگویید «به نظرم وضعیت سختیه. هر کدوم تون یه خواسته ای دارید و فکر می کنید حق با خودتونه». در ضمن نشان دهید به توانایی آن ها در یافتن راه حل مناسب اطمینان دارید و بگویید: «مطمئنم اگه عقل هاتون رو روی هم بریزید، می تونید راه حلی پیدا کنید که منصفانه باشه و برای هر دوتاتون خوب باشه.» فراموش نکنید ما مشکلات بین بچه ها را قضاوت یا حل و فصل نمی کنیم فقط کانال های مسدود مذاکره را برایشان باز می کنیم تا بتوانند با هم کنار بیایند.

آموزش مذاکره و مصالحه

به فرزندانتان نشان دهید چگونه مشاجراتشان را به طریقی که هر دو یعنی خواهر-برادر درگیر راضی باشند، حل کنند. اول، از آن ها بخواهید فریاد نزنند و گفت و گو کنند. به هرکدام فرصت دهید قضیه مربوط به خودش را بیان کند؛اما داوری نکنید. تلاش کنید تا مشکل را روشن کنید و از فرزندانتان بخواهید راه حلی پیدا کنند که برای همه افراد درگیر مفید باشد. اگر آن ها نمی توانند با هیچ کدام از ایده های مطرح شده پیش بیایند، شما راه حلی را مطرح کنید؛ برای مثال، اگر بچه ها به خاطر یک بازی جدید دعوا می کنند، شما برنامه ای بنویسید و برای هرکدام زمانی را برای بازی کردن، مشخص کنید.

مرحله سوم: وضعیت خطرناک- این وضعیت مربوط به زمانی است که بچه ها به جان هم افتاده اند و به صورت فیزیکی درگیر شده اند و یکدیگر را کتک می زنند. در این شرایط کنارگیری و مداخله نکردن شما راه حل منطقی نیست و ممکن است به کودکان آسیبی برسد. در این شرایط می توانید آن ها را برای مدتی از هم جدا کنید تا آرام شوند و برای دعواهایشان قوانین و مقررات تعریف کنید.

تعیین قوانین و مقررات

قوانینی برای رفتارهای غیرقابل قبول و نپذیرفتنی در خانه وضع کنید و به کودکان بگویید شکستن این قوانین مجازات دارد؛ مثلا بگویید: «حق ندارند اجسام را به طرف هم پرتاب کنند، کتک کاری کنند و ...» سعی کنید همیشه در اجرای این قوانین مصمم و ثابت قدم باشید. می توانید در صورت مشاهده نقض قوانین، برای آن ها جریمه ای مانند از دست دادن فرصت تماشای تلویزیون یا فرصت خریدن یک وسیله مورد علاقه‌شان را در نظر بگیرید. البته لازم است زمانی که مشاهده می کنید فرزندانتان از قوانین و مقررات شما پیروی می کنند، آن ها را تشویق کنید تا تاثیرگذاری این رفتار بیشتر شود.