آیا رسانه ملی انتخابات را منصفانه روایت می‌کند؟

اسماعیل قدیمی (پژوهشگر ارتباطات و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی) با اشاره به عملکرد صداوسیما در ایام انتخابات و عدم رعایت تعادل و انصاف در حمایت از گروه‌ها و جناح‌های سیاسی به خبرنگار ایلنا گفت: به‌طور کل تمام وسایل ارتباطات جمعی در وهله نخست باید اولویت‌های انتخابات را درنظر بگیرند. فارغ از همه گروه‌ها و جناح‌ها "مشارکت همکانی" مهمترین مسئله نظام است و حتی بیشترین تاکید مقام معظم رهبری بر همین مورد است چنان‌که در صحبت‌هایشان به این نکته اشاره کرده‌اند که حتی کسانی که من را هم قبول ندارند در این انتخابات شرکت کنند. و مردم افرادی را انتخاب کنند که دلسوز باشند و از اشرافیت دوری کنند.

قدیمی با اشاره به اینکه صداوسیما باید بر این اساس حرکت کند؛ ادامه داد: همه تلاش و تمرکز صداوسیما باید روی پررنگ شدن رقابت باشد و به همه جناح‌های فکری فرصت مساوی بدهد و در تبلیغات انتخاباتی عدالت را رعایت کند؛ تاکید کرد: مسلما درصورتی‌‌که همه این موارد انجام شود؛ رسانه ملی وظیفه خود را انجام داده و به مردم، انقلاب، نظام، رهبر و آرمان‌های انقلاب اسلامی خدمت کرده است.

به اعتقاد این پژوهشگر؛ صداوسیما یا هر رسانه‌ای که به‌جای تاکید روی قدرت و توان مدیریتی اشخاص، برنامه‌ها، تشخیص‌ها و استعدادیابی؛ تنها روی جناح‌ها تمرکز می‌کند مسلما به جایگاه خود میان افکار عمومی آسیب می‌زند. در پیش گرفتن چنین مسیری نه به نفع صداوسیما و نه جناح‌ها‌ست.

وی با اشاره به شکسته شدن انحصار رسانه‌ای در فضای کنونی؛ افزود: این واقعیتی است که بسیاری از مدیران رسانه‌ای از آن غفلت می‌کنند. درحال حاضر صداهای متنوع از بلندگوها و رسانه‌های مختلف به گوش می‌رسد و در چنین فضایی، رسانه‌ای موفق است که بیشتر از همه با رعایت عقلانیت و صحبت منطقی از برنامه‌ها خود را عادل جلوه دهد، رقابت را دامن بزند و مردم را به مشارکت و تفکر بیشتر تحریک ‌کند.

وی به نظریه یورگن هابرماس اشاره کرد و افزود: در فضای دموکراسی اطلاعات، اکسیژن ا‌ست و زمانی که اطلاعات نباشد دموکراسی فاقد اکسیژن خواهد بود.

این پژوهشگر ارتباطات اضافه کرد: هر میزان که این اطلاعات فکورانه‌تر، محققانه‌تر، آماری‌تر و مستندتر باشد برای صداوسیما و هر رسانه دیگری مزیت و جایگاه می‌آورد و مزیت رقابتی می‌بخشد.

وی با تاکید بر این مطلب که حد آگاهی مردم با شکسته شدن انحصار رسانه‌ای در عرصه ملی و بین‌المللی افزایش پیدا کرده است؛ گفت: در چنین فضایی با کوبیدن جناح‌های دیگر و استفاده از الفاظ توهین‌کننده چیزی به دست نمی‌آورید. امروز حتی افراد بی‌سواد را نمی‌توان با چنین روشی اقناع کرد. زمانی که شما در ده، بیست سال از یک زبان و یک لحن استفاده می‌کنید با گذر زمان تعداد افراد کمتری تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

قدیمی؛ زمان تبلیغات انتخابات را بهترین زمان برای اعتمادسازی عنوان کرد و ادامه داد: صداوسیما با رفتار منطقی و بدون جانبداری می‌تواند از این فرصت برای جایگاه از دست داده‌اش بهره ببرد اما با روشی که امروز در پیش گرفته است؛ حتما ضرر می‌کند.

وی توضیح داد: به مرور زمان مردم نظرات و صحبت‌های صاحب‌نظران، متفکران و افرادی که اهل فن و تحلیل هستند را گوش می‌دهند و آگاهی خود را افزایش می‌دهند چنانچه در شبکه‌های اجتماعی جریان اطلاعاتی بین خودشان ایجاد می‌کنند.

قدیمی به نظرات اومبرتو اکو که اصل را اصل مخاطب می‌دانست اشاره کرد و ادامه داد: به گفته این فیلسوف فقید؛ اصل خوانش متن توسط مخاطب است. صاحب‌نظرانی که تنها تاثیر رسانه‌ها را بر مردم و جامعه مطالعه می‌کنند؛ باید بازنشسته شوند. درحال حاضر ما فقط باید روی مخاطب، خواسته‌ها، نیازها، تقاضاها، انتظارات و بینش او مطالعه کنیم. درحال حاضر مخاطب دست بالا را در رسانه‌ها دارد در صورتی که بسیاری مدیران رسانه‌ها توجهی به این اصل ندارند.

وی ادامه داد: این مهم نیست که شما چه می‌گویید مهم این است که مخاطبان چه انتظارات و توقعاتی دارند. مردم رشد فکری کرده‌اند و رسانه‌های متعددی را در اختیار دارند. بسیاری از کسانی که تا دیروز در شبکه‌های اجتماعی "جک" برای یکدیگر ارسال می‌کردند دنبال‌کننده مسائل روز و انتخابات هستند و این درسی برای صداوسیماست.

قدیمی افزود: صداوسیما دراین چند روز باید از صاحب‌نظران بی‌طرف استفاده کند. مردم آمادگی دارند به صداوسیما روی بیاورند اما مدیران این سازمان باید ثابت کنند که خواستار این موضوع هستند یا خیر؟

وی بر این اعتقاد است که در این روزها وظیفه همه وسایل ارتباط جمعی معرفی دیدگاه‌ها به‌طور بی‌طرفانه و مستند است. اینکه عملکردها و برنامه‌ها را مشخص کند و تعصب گروهی هیچ وقت به درد ما نخواهد خورد.

قدیمی ادامه داد: اگر وسایل ارتباط جمعی در این چند روز بتوانند رسالت خود را درست انجام دهند مسلما گرایش حزبی در جامعه تقویت می‌شود. در ایران حزب وجود ندارد و بیشتر فعالیت‌های سیاسی جناحی و گروهی‌ست که درد ما را برطرف نمی‌کند. ما باید این فرایندها را به مبارزات حزبی و شکل‌گیری احزاب تبدیل کنیم. رقابت باید بر سر انتقال اطلاعات و دانش و برنامه‌ها و استراتژی و معلومات باشد.

وی در پایان تاکید کرد: این بهترین فرصت برای صداوسیماست که آرام آرام جایگاهش را به دست آورد. الان براساس آمار 60 تا 70 درصد مردم منابع مختلف ماهواره‌ای نگاه می‌کنند. این آمار حتی در شهرستان‌ها نیز رشد کرده که نشان می‌دهد صداوسیما باید در سیاست‌های کاری‌اش تجدیدنظر کند و نگاهش را تغییر دهد و بی‌طرفانه عموم مردم و همه جناح‌ها و گروه‌های فکری را ببیند و سعی کند جایگاه ملی خود را به دست آورد و احیا کند.