ترکیه و کودتایی که ناکام ماند

کودتای شب گذشته نظامیان ترکیه وروند اتفاقات پس از آن خلاف انتظار «بدنه نظامی خواهان کودتا» و به طرز دیگری رقم خورد. با گذشت زمان و به دنبال فراخوان «عبدالله گل» رئیس جمهوری پیشین ترکیه و « اردوغان» مبنی بر اینکه مردم به میدان ها آمده و پاسخ لازم را به این گروه بدهند، مردم ترکیه با حضور درخیابان ها، موفق به مقابله با «نظامیان خواهان کودتا» شدند.
تحلیل روند پرشتاب حوادث شب گذشته ترکیه، اما، در سه محور اساسی قابل ارزیابی است؛ نقش عوامل بیگانه بویژه آمریکا در ایجاد ناآرامی وکودتا، نقش رسانه های غیر رسمی درمدیریت و مقابله با کودتا و حضور مردمی برای پایان دادن به این کودتا. هر سه محور یادشده از اهمیت بالایی در تحلیل و ارزیابی کودتای نافرجام شب گذشته در ترکیه برخورداراست.
** نقش عوامل بیگانه بویژه آمریکا در ایجاد ناآرامی و کودتا
«فکری ایشیک» وزیر دفاع ترکیه در گفت وگو با شبکه خبری «ان.تی.وی» از نظامیان ترکیه خواست 'به فرمان مافوق خود اطاعت نکنند چرا که آنها از «فتح الله گولن» در «پنسیلوانیا» آمریکا فرمان می گیرند.' امری که می توان ریشه آن را در سیاست های مداخله جویانه آمریکا در منطقه دانست.
ارتباط سازمان های جاسوسی آمریکا با گروه های تروریستی داعش و پ.ک.ک و نیز حمایت بی حد و حصر آمریکا از اقدامات مداخله جویانه رژیم سعودی در منطقه در روزهای اخیر، خشم ترکیه را برانگیخت و این روند تا آنجا پیش رفت که مقامات ترکیه از نزدیکی و دوستی با سوریه خبر دادند که متعاقبا این موضع گیری، باعث تغییر نگاه آمریکا به ترکیه گردید.
از سوی دیگر اقدام سفارت فرانسه در تعطیلی نمایندگی های سیاسی خود در ترکیه به علت نگرانی های امنیتی و به دنبال آن حاثه تروریستی «نیس» فرانسه نیز دارای اهداف پنهانی است که پیچیدگی اتفاقات اخیر در ترکیه را دو چندان کرده است.
در حال حاضر و با توجه به مختصات ژئوپلتیک منطقه و نیز سیاست های دوگانه و متناقض آمریکا و غرب در موضوع سوریه و اقدامات مزورانه آنها در نزدیکی به عربستان، مقامات ترکیه را دچار آشفتگی و عصبانیت کرده است و شورش شب گذشته نظامیان ترکیه نیز ازاین زاویه قابل تحلیل و ارزیابی است.

**نقش پررنگ رسانه های غیر رسمی در مقابله با کودتا
به دنبال فراخوان مقامات دولتی پیشین و کنونی ترکیه مبنی بر مقابله با کودتا، موجی از حرکت های رسانه ای در فضای مجازی و کانال های ارتباطی ترکیه شکل گرفت؛ بطوریکه پس از ساعات کوتاهی ازشروع کودتا توسط بخشی از نظامیان، به تدریج روند کودتا به نفع بدنه عمومی جامعه ترکیه که خواهان امنیت و دموکراسی در کشور خود بودند، تغییر کرد.
از سوی دیگر، بازپسگیری ایستگاه های تلویزیونی دولتی ترکیه با کمک مردم و پلیس این کشور از دست کودتاچیان، روند رسانه ای کودتا را به کلی دگرگون کرد. نکته طنزآمیز دراین خصوص آنکه گوینده ای که وادار به قرائت بیانیه کودتاگران شده بود پس از ساعاتی، گریان و اندوهگین در کنار همکاران خود در مقابل دوربین قرار گرفت و ابراز پشیمانی کرد.
بدون شک نقش پررنگ رسانه های غیر رسمی و کانال های ارتباطی مردم محور یکی از عوامل اصلی ناکام ماندن کودتای نظامیان ترک بود.

**حضور وسیع مردمی برای پایان دادن به کودتا
در نخستین ساعات پس از وقوع کودتا، مشاور مطبوعاتی سازمان اطلاعات ترکیه اعلام کرد ' حضور وسیع مردمی در شهرهای مختلف ترکیه بویژه در آنکارا و استانبول و در مقابل نهادهای مهم دولتی مشهود است' و می توان گفت در طول امروز کنترل امنیت کاملا تأمین خواهد شد.
تصاویر پخش شده از رسانه های بین المللی نشان از حضور وسیع مردم ترکیه داشت که با در دست داشتن پرچم ملی این کشور و همگام با نیروهای پلیس به مقابله هوشیارانه با نظامیان می پرداختند. حضور سریع و گسترده مردم ترکیه باعث شد که واحدهای سوم زرهی ارتش ترکیه در استانبول در تدارک شروع عملیاتی علیه شورشیان نظامی شوند و کنترل در سطح شهر تا حد قابل قبولی تأمین شده و برای تأمین کنترل کامل، عملیات گسترده ای آغاز شود وبه تدریج نظم عمومی و آرامش به شهرهای ترکیه بازگردد.
به هر روی، تحلیل جامع و کامل کودتای ناموفق شب گذشته نظامیان ترکیه علیه دولت قانونی نیازمند گذر زمان و روشن شدن ابعاد وسیع تری از محورهای یادشده دراین گزارش است؛ امری که می تواند روشنگر بسیاری از اقدامات پشت پرده عوامل بیگانه در منطقه پرآشوب خاورمیانه باشد.