وزارت خارجه پیگیر لغو ویزا برای زائران اربعین حسینی

در مراسم اربعین حسینی، هر ساله میلیونها نفر از مسلمانان جهان در یک تاریخ گرد هم جمع می‌شوند و یک صدا ندای لبیک یا حسین(ع) سر‌ می‌دهند که این عشق و ارادت هر ساله در حال افزایش است .

در داخل کشور نیز با توجه به استقبال روافزون مردم کشورمان برای سفر به عتبات در ایام برگزاری مراسم اربعین حسینی، مسئولان را بر آن داشته است تا ستاد مرکزی اربعین را متشکل از همه دستگاهها در وزارت کشور تشکیل دهند .

برای بررسی بیشتر برنامه‌های و جزئیات تدارکات صورت گرفته برای مراسم اربعین امسال با«مجید آقابابایی»؛ دبیر ستاد مرکزی اربعین و مدیرکل مرزهای وزارت کشور به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح بخش نخست این مصاحبه را می‌خوانید :

تسنیم: آقای آقابابایی! درباره روند تشکیل ستاد مرکزی اربعین حسینی و الزامات ایجاد شده برای آن توضیح مختصری ارائه کنید .

در ابتدای این گفت‌وگو باید به عملکرد رسانه‌های غربی در ایام اربعین اشاره‌ای داشته باشیم چرا که آنها از بعضی نقطه‌ضعفها که گاهی ناشی از اشکالات کوچک است، عکس و فیلم مستند تهیه می‌کنند تا آن را گسترش داده و پخش کنند بنابراین باید به این موضوع توجه لازم را داشته ابشیم؛ مراسم اربعین حسینی عملیات بزرگی است که گاهاً برخی اشکالات کوچک نیز در جریان آن پدید می‌آید اما باید مراقبت کنیم تا این حواشی دستاویز رسانه‌های بیگانه قرار نگیرد .

موضوع نخست در رابطه با اربعین، ایجاد فرهنگ‌سازی است؛ اینکه مراسم اربعین حسینی تبدیل به فرهنگ شود بسیار مهم و حائز اهمیت است چرا که مراسم اربعین می‌تواند یک فرهنگ جدیدی را در میان مسلمانان ایجاد کندغ مراسم اربعین و فرهنگ شکل‌گرفته از آن باید در محیط فرهنگی ما اثر‌بخش باشد و این از ملزومات فرهنگ‌سازی اربعین است .

اما تشکیل ستاد مرکزی اربعین به سه سال قبل باز می‌گردد؛ از زمانی که حضور هموطنان‌مان در عتبات عالیات برای مراسم اربعین حسینی شدت و حرارت بیشتری پیدا کرد، تشکیل این ستاد به طور جدی دنبال شد و شکل گرفت و این نشان از توجه بیشتر مسئولان و مردم کشورمان به مراسم اربعین حسینی دارد .

وضعیت عراق و منطقه در سالهای گذشته موجب شد تا در کشورمان دقت بیشتری روی موضوع حضور اتباع ایرانی در مراسم اربعین حسینی در عتبات عالیات صورت گیرد؛ مهمترین محوری هم که برای ستاد اربعین از زمان تشکیل مدنظر واقع شد، موضوع ساماندهی اعزام زائران ایرانی مراسم اربعین حسینی بود چرا که در سالهای قبل تعداد کمی از ایرانی‌ها به مراسم اربعین حسینی در عراق عزیمت می‌کردند و این استقبال گسترده طی سه سال اخیر، افزایش چشمگیری یافته است .

به عنوان مثال در سه سال قبل یعنی در 1392 فقط 300 هزار نفر اتباع ایرانی برای مراسم اربعین حسینی به عراق رفتند اما روند افزایش در سالهای بعدی بیشتر شد به‌گونه‌ای که در سال 1393 تعداد زائران به دو برابر افزایش یافت حتی شاهد بودیم که میزان حضور زائران ایرانی در سال 1394 به 2 میلیون نفر رسید .

این استقبال بسیار زیاد در سه سال گذشته و روند تصاعدی افزایش سفر به عتبات در ایام اربعین حسینی، می‌طلبید که برنامه‌ریزی برای زائران به طور مناسب‌تر انجام گیرد و به همین منظور مسئولان و دستگاهها نیز آن را مورد توجه قرار دادند .

تامین امنیت از جمله اولویتها

از طرفی چون تعداد اتباع ایرانی علاقمند به سفر در ایام اربعین هر ساله در حال افزایش است ما نیز ملزم به فراهم آوردن بسترهای لازم شدیم و یکی از اولویتهای ما برای اعزام زائران در ایام اربعین حسینی بحث تامین امنیت شد که به همین منظور دستگاههای مرتبط باید پای کار می‌آمدند؛ بنابر همین موضوع توجه به امنیت، باید دستگاههایی وارد می‌شدند که بتوانند همه موضوعات را مورد توجه قرار دهند و دقت، نظارت به همراه گسترش فرهنگ اربعین از جمله اولویتها بود .

داشتن امنیت در خروج از کشور و بازگشت زائران در امنیت کامل بسیار حائز اهمیت بود بنابراین دولت در دو سال گذشته چند روز قبل از برگزای مراسم اربعین تصمیم گرفت که مسئولیت ساماندهی نهایی را به عهده وزارت کشور بگذارد و به همین سبب موفقیتهای خوبی را شاهد بودیم .

سال گذشته نیز با توجه به ابعاد مراسم اربعین حسینی و حضور اتباع ایرانی، دولت مصمم شد تا به بحث ساماندهی اعزام زائران بیش از پیش بپردازد و به همین منظور همه دستگاهها را کنار هم نشاند و مسئولیت هماهنگی و پیوند میان دستگاهها به دست وزارت کشور سپرده شد .

وزارت کشور فقط نقش هماهنگیها را دارد

البته اینکه بگوییم مراسم اربعین بر عهده وزارت کشوراست، صحیح نیست بلکه این مهم که حرکتی فرهنگی و مردمی محسوب می‌شود به عهده همه مسئولان است و وزارت کشور فقط در این رابطه مسئولیت هماهنگیها را دارد؛ به همین منظور ستاد اربعین حسینی متشکل از وزارت کشور و سایر دستگاهها به‌منظور هر‌چه بهتر برگزار شدن مراسم اربعین حسینی شکل گرفت .

این تشکیل ستاد نیز مربوط به اربعین سال 1394 بود و تمامی اقدامات و تمهیدات نیز با حضور همه دستگاهها انجام شد و حتی گزارشهای فعالیتها خدمت رهبر معظم انقلاب و رئیس جمهوری ارسال شده و رضایت نسبی مسئولان و مردم را به دنبال داشت .

اما بعد از اربعین گذشته، آسیب‌شناسی در همه حوزه‌ها انجام گرفت و ستاد مرکزی اربعین 1395 به سرعت فعال شد؛ بنابر تمام آسیب‌شناسی‌ها، برنامه‌ای مدون طراحی و در نظر گرفته شد تا امسال شاهد کاهش برخی نقطه‌ضعفها باشیم؛ در تعریف وظیفه همه دستگاهها نیز تامین امنیت زائران مراسم اربعین حسینی یکی از اولویتهای مورد نظر عنوان شد .

اصول دیگری که بعد از اهتمام به تامین امنیت باید مورد توجه قرار گیرد بحثهای مردمی بودن و مشارکت‌جویی در مراسم اربعین حسینی است؛ مبحث دیگر در اولویتها مراعات مردم عراق و جلوگیری از برجسته کردن نمادهای ایرانی در عراق است؛ موضوع مشارکت بین ادیان یعنی بین شیعه و اهل تسنن بسیار حائز اهمیت و ثمربخش است .

ما به عنوان ستاد مرکزی اربعین حدود 16 محور را در رابطه با اصول برنامه‌ریزی مراسم اربعین 1395 با همان رویکرد آسیب‌شناسی احصاء کرده و در نظر گرفتیم‌؛ این اصول به زیرمجموعه ساختاری و توصیفی و تولیدی تبدیل شد؛ به همین منظور کمیته‌هایی در نظر گرفتیم که یکی از آنها کمیته امنیتی و انتظامی است که شکل گرفت و شرح وظایف آن نیز کاملاً تبیین شد .

کمیته امنیتی و انتظامی برای آسیب‌شناسی تشکیل شده است

بنابراین در مورد بحث تامین امنیت زائران کمیته امنیتی و انتظامی بر اساس آسیبب‌شناسی سالهای قبل و تحولات داخل عراق در حال برنامه‌ریزی برای حداکثر کردن تامین امنیت زائران است که این مهم جزو اولویتهای ما محسوب می‌شود؛ دستگاههای اطلاعاتی، نظامی و سایر دستگاههای مسئول در رابطه با تامین امنیت کمک خواهند کرد تا بخشی که مربوط به داخل عراق است مورد آسیب‌شناسی قرار گیرد و به مسئولان عراقی منتقل شود .

این نکته نیز مهم است که بحث تامین امنیت در داخل خاک عراق و میزبانی دولت آن کشور کاملاً مشخص است و ما مسئولیتی در تامین امنیت داخل عراق نداریم؛ در حقیقت موضوعاتی که به ذهن متبادر می‌شود و ممکن است آسیبی برای امنیت زائران شود به دولت عراق منتقل می‌کنیم و به هیچ وجه ورود سازمانی و دستگاهی به حاکمیت و دولت عراق نداریم؛ اصالت برگزاری مراسم کاملاً به عهده دولت و مردم عراق است .

در سایر بخش ها هم همینطور خواهد بود و در بحثهای روادید(ویزا)، مشارکتهای مردمی، اطلاع‌رسانی‌، مستند‌سازی و کارهای فرهنگی، کمیته‌های تخصصی ایجاد شده که نتیجه آن تشکیل 12 کمیته تخصصی است .

یکی از برنامه‌ها ورود استانداران به موضوع از اربعین است؛ ما سال قبل، دو ستاد استانی تشکیل دادیم که در استانهای ایلام و خوزستان شکل گرفت اما امسال همه استانداران در قالب ستاد هماهنگی زائران اربعین حسینی، مسئولیت یافته‌اند و ورود پیدا می‌کنند .

ورود استانها و استانداران به برنامه‌ریزی برای مراسم اربعین حسینی به‌منظور ساماندهی هر‌چه بهتر زائران اربعین حسینی است و این کار موجب خواهد شد تا بلاتکلیفی خروج هر زائر از کشور مشخص شود و به‌ دنبال این خواهیم بود تا زائران هر استان از یک مرز خروجی به سمت عراق هدایت شوند و این کار باعث نظم در مرزهای خروجی و جلوگیری از تردد زائران خواهد شد؛ در اقدامات نرم‌افزاری نیز امسال ستاد مرکزی اربعین و کمیته‌های زیرمجموعه شرح وظایف مناسبی را تعریف کرده‌اند و بندبند موضوع اولویت‌بندی بحث اربعین در حال پیگیری است .

تسنیم: در مورد روادید در سال گذشته که مراسم اربعین برگزار شد برخی مسئولان سازمان حج و زیارت، قولهایی مبنی بر پیگیری برای لغو روادید با طرف عراقی را دادند؛ چرا برای امسال این قول عملی نشده است و آیا امسال هم در ایام منتهی به اربعین شاهد ازدحام برای دریافت روادید خواهیم بود؟

بحث لغو روادید کلی است و مربوط به اربعین نیست و وظیفه وزارت امور خارجه است؛ ما به عنوان ستاد مرکزی اربعین یا سازمان حج و زیارت مسئولیتی برای ورود یافتن به آن نداریم و تنها می‌توانیم در هم‌اندیشی مشارکت داشته باشیم .

اصل موضوع لغو روادید در وزارت خارجه مطرح و در حال پیگیری است؛ از طرف ایران، اقبال برای لغو روادید وجود دارد به سبب اینکه ترددهای ما در بین دو کشور تقریبا به بیش از 5 میلیون نفر در سال می‌رسد به عنوان نمونه در سال قبل 3 میلیون و 400 هزار نفر از اتباع ایرانی برای زیارت به خاک عراق عزیمت کردند و در همان مدت نیز یک میلیون و 600 هزار نفر از عراق به کشور ما ورود یافتند و این گسترش تردد نشان می‌دهد لغو روادید کمک‌کننده است؛ منتها در بحث خاص اربعین این موضوع جزو اختیارات دولت عراق محسوب می‌شود .

ممکن است لغو روادید مدنظر ما باشد اما دولت عراق بر اساس ساختار و تحولات سیاسی و امنیتی درون خود و موضوعات درون دستگاهی‌اش تصمیم‌گیری می‌کند و الزامی برای لغو ندارد‌؛ دولت عراق باید درباره این موضوع تصمیم‌گیری کند و آنها هم هنوز به این نتیجه نرسیده‌اند تا در وضعیت فعلی سیاسی و امنیتی عراق این کار را صورت دهند .

تسنیم: آیا ستاد مرکزی اربعین برای موضوع لغو روادید رایزنی نکرده است و وزارت کشور ورودی به این موضوع داشته است؟

در بحثهای روادید و پیگیریهای آن، چند شاخصه مهم داریم و ابتدا باید ببینیم آیا با لغو روادید خواسته‌های مورد‌نظر ما حاصل می‌شود یا خیر؛ باید ببینیم آیا با لغو روادید و افزایش اقبال برای عزیمت به این سفر آیا زیرساختهای مرزهای دو کشور برای پذیرش بیشتر متقاضیان فراهم است یا خیر؟ آیا می‌توانند تا 10 میلیون نفر خروج پیدا کنند؛ امکانات عراق نیز محدود است؛ در حمل و نقل امکانات لازم را دارا نیستند و باید تمامی جوانب را در نظر گرفت .

تسنیم: یعنی اگر روادید لغو شود، حجم ورود زائر به عراق بیش از حد می‌شود؟

بله؛ درخواست برای عزیمت به عتبات عالیات در تمامی ایام و اربعین حسینی بیش از اندازه می‌شود .

تسنیم: با وجود تاکیدات زیاد در سالهای گذشته بر ضروری بودن روادید برای زیارت اربعین اما شاهد بودیم در مرز مهران، سخت‌گیری بابت روادید وجود نداشت و زائران فاقد ویزا نیز به راحتی از مرز رد شدند؛ علت چه بود؟

میزان تعداد زائران بدون روادید در سال گذشته نسبت به سال قبل‌تر از آن بسیار کمتر بود و تنها بخش اندکی بر اثر حجم و شلوغی جمعیت به داخل عراق مراجعت کردند و اکثریت کنترل روادید صورت گرفت .

علت دیگر شلوغی مرز مهران و کنترل نکردن برخی روادیدها به خاطر ندادن ویزا به اتباع افغانستانی بود که قصد عزیمت به مراسم اربعین حسینی را داشتند و امسال این آسیب‌شناسی را منتقل کرده‌ایم چرا که سال گذشته نزدیک به 40 هزار روادید برای افغانستانی‌ها صادر شده بود و این در حالی بود که نزدیک به 150 هزار نفر درخواست عزیمت برای سفر در مراسم اربعین را داشتند .

در رابطه با بازبینی نداشتن روادید در مرزها هم برخی اشکالات همچون هجوم جمعیت باعث شد تا کنترل صورت نگیرد و شاهد بودیم کسانی که بدون کنترل روادید عزیمت کرده بودند، دارای روادید بودند .

دولت عراق سال قبل یک میلیون و 600 هزار روادید(ویزا) برای ما صادر کرد که این نشان می‌دهد اکثریت زائران کشورمان دارای ویزا بوده‌اند و تعداد بسیار اندکی بدون آن و بر اثر هجوم و ترافیک جمعیت خروج یافتند .