.svg)
تکرار داستان شهرداری و میراث فرهنگی؛ این‌بار بازار تهران!
پارسینه: چند قدمیِ خیابان مولوی، جایی در نزدیکی‌های مامن اولیه بانوی هفت هزار ساله تهران، بخشی از تاریخ ۱۰۰ سال پیش تهران قدیم را حذف کردند تا هر آن‌چه از محله‌ای قدیمی باقیمانده را در دل تهران قدیم خاک کنند.
انتهای بازارچه عباس‌آباد، «بازارچه حاج قاسم» در جنوبی‌ترین نقطه بازار تهران که مدرنیته چند ۱۰ سال پیش کاربریِ محله‌ای آن را گرفت، نه تنها سال گذشته خانه‌ای قاجاری و مدرسه‌ای از اوایل پهلوی را به عنوان آخرین شاهدانِ تاریخ این بخش از بازار تهران قدیم از دست داد، بلکه کمتر از یک سال پیش نیز به مرور کنلگِ حذف حدود ۲۰ تاق ضربیِ قاجاری در دل این بازار را که در فهرست میراث ملی نیز به ثبت رسیده، زده شد تا مجتمعی تجاری در پنج طبقه با ۶۰۰ مغازه جای‌شان را بگیرد و آن تاق‌ها برخلاف اسناد تاریخی تهران قدیم بالاتر بروند.
در این میان بار دیگر شهرداری منطقه ۱۲ تهران، اداره کل میراث فرهنگی استان و استعلام از آن را نادیده گرفت و براساس تابلوی شناسنامه‌ای این ساختمانِ در دست ساخت، شروع آن از ۱۶ خرداد ۹۴ آغاز شده و قرار است تا ۲۰ خرداد ۹۶ نیز به پایان برسد و حالا از پشت سقف‌های خراب شده می‌توان اسکلت‌های آهنی را دید که نصف روشنایی روز را هم بند آورده‌اند و قرار است غول بزرگ بازار باشند.
هرچند نباید از ذهن دور داشت که این یک اتفاق تکراری در بازار تاریخی تهران است، اتفاقی که به واسطه تکراری بودن‌اش، شاید دیگر توجه هیچ کس را جلب نکند.
یکی از کسبه بازارچه می‌گوید: از حدود ۶ ماه پیش خانه و مدرسه را تخریب کردند و به مرور به ما نیز مجوز تخریب دادند تا تاق بالای مغازه‌مان را تخریب کنیم.
یکی دیگر از مغازه‌داران پوشاک در این بازارچه به ایسنا می‌گوید: قرار است در این مجتمع ۶۰۰ مغازه ایجاد کنند، شش ماه پیش تاق‌ها را خراب کردند تا پس از ساخت مجتمع تجاری، تاق‌ها بالاتر رفته و روی آن‌ها سوار شود.
او نیز با بیان این‌که تاق‌ها را همان ۶ ماه پیش تخریب کردند، ادامه می‌دهد: قرار است این مجتمع دو طبقه در زیر زمین و سه طبقه روی زمین ساخته شود.
کسبه جوان دیگری که بیشتر دل‌نگران ایجاد رقابت با ۶۰۰ مغازه در این بازارچه کوچک است، به ایسنا می‌گوید: در طول این شش ماه تا کنون هیچ‌کس از میراث فرهنگی را ندیده است که وارد بازارچه شود، چون معتقد است اگر کسی از میراث فرهنگی وارد شود، قطعا بابت تخریب این تاق‌ها دل‌نگرانی دارد و برخورد دیگری به جز خوشحالی دارد، اما گویا تازه چند روز است که میراث فرهنگی از این اتفاق مطلع شده است .
او ادامه می‌دهد: در زمان تخریب تاق‌ها و آغاز ساخت مجتمع، از همه کسبه اجازه گرفتند، همچنین مالک اصلی این مجمتع تجاری تعهد داد که پس از پایان کارِ ساخت، بار دیگر سقف‌ها را می‌سازد .
وی اما با اشاره به چهار پنج تاقی جدید که طرحی کاملا متفاوت و بیشتر شبیه تاقی‌های ضربی در مساجد که حدود ۱۰۰ متر دورتر از تاق‌های قدیمی و نیمه مخروبه است، بیان می‌کند: قرار است با پایان ساخت مجتمع، آن نمونه تاقی‌ها از نیمه‌ی مجتمع ساخته شود.
تفاوت ساخت دو تاقی در بازارچه و ارتفاعی که تاقی نمونه با تاقی باقیمانده از دوره قاجار دارد را به راحتی می‌توان در بن‌بست شهید رضایی در انتهای بازارچه «حاج قاسم» دید. تاقی که بیشتر شبیه یک جسم بزک زده است تا اقدامی معمارانه و فنی که بتواند دست‌کم آن طرح را به نمونه قدیم خود شبیه کند.
یکی از قدیمی‌های بازارچه که از بچگی در این محله رشد کرده و امروز هم در آن‌جا کار می‌کند، به ایسنا می‌گوید: پیش از این بخشی از فضایی که در حال تبدیل به ساختمان است یک مدرسه دخترانه بود و بخش دیگرش خانه‌ای از حدود ۱۰۰ سال پیش بود، اتفاقات محوی از دوران کودکیم از مدرسه و خانه‌ی قدیمی‌اش دارم. آن خانه‌ای ارزشمند بود، سردرش را هنوز به خاطر دارم .
او که حدود ۶۵ سال سن دارد، ادامه می‌دهد: اینجا خانه‌های قدیمی زیادی بود، اما هیچ کدام دیگر نیستند و امروز فقط یک یا دو خانوار در این بازارچه زندگی می‌کنند، همه کوچه‌ها و بن‌بست‌هایش به کارگاه، مغازه و انبار تبدیل شده‌اند.
حرف‌هایی که مخالف اعمالشان است
مهدی معمارزاده، کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران در این زمینه به ایسنا می‌گوید: در تخریب این تاق‌ها که هیچ عیب و ایرادی نداشتند، شهرداری مکلف بوده است از میراث فرهنگی استعلام کند، کاری که انجام نداد.
او با بیان این‌که متاسفانه شهرداری به طور مستقیم وارد عمل شد، بیان می‌کند: اقدامات ناهماهنگ شهرداری به نادیده گرفتن قانون میراث فرهنگی، از نظر حقوقی قابل پیگیری است، چون طبق مواد ۵۵۸ تا ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی مربوط به میراث فرهنگی هر گونه صدمه زدن به بناهای تاریخی جرم محسوب می‌شود و قانونگذار برای این جرم مجازات‌هایی را در نظر گرفته است.
وی با تاکید بر این‌که این بخش از بازار تهران حدود ۱۵ سال پیش به طور کامل مرمت شد، اضافه می‌کند: در شرایطی که شهرداری از همکاری با میراث فرهنگی و حفظ بافت‌های تاریخی صحبت می‌کند، رفتارهای کاملا خلاف حرف‌هایشان دارند.
معمارزاده ایجاد تاقی‌های جدید با طراحی کاملا متفاوت با تاق‌های گذشته و البته در ارتفاعی بالاتر از تاق‌های قاجاری را اقدامی کاملا غیرممکن می‌داند و بیان می‌کند: این بازار مانند دیگر بخش‌های بازار تاریخی تهران در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و دارای ضابطه است. همچنین تاق‌های بازارچه که در گذشته در یک طبقه ساخته شده‌اند از معدود تاق‌هایی هستند که به شکل اولیه مرمت و بازسازی شده‌اند.
این مدرس دانشگاه این نوع تاق تاریخی در بازار تهران را نشان از رعایت فرم و قالب انسانی در بازار می‌داند که عرض و ارتفاع آن با یکدیگر متناسب هستند و بیان می‌کند: این که بخواهند برای ساخت یک مجتمع این فرم را بهم زده و آن را نادیده بگیریم، هویت معماری بازار را نادیده گرفته‌ایم، آن هم به خاطر منافع شخصی و سلیقه‌ای که هویت ملی را فدای منافع اشخاص می‌کند.
پیگیری حقوقی میراث تهران از شهرداری منطقه ۱۲
و جیهه قاسمی، مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران به دنبال درخواست خبرنگار ایسنا از سپیده سیروس‌نیا، معاون میراث فرهنگی تهران درباره‌ی اقدامات مورد نیاز در این بازارچه و پس از تخریب ۲۰ تاقی قاجاری پرسید.
او در این زمینه می‌گوید: معاون میراث فرهنگی به دنبال ارزیابی یک خانه تاریخی در بازارچه حاج قاسم به این منطقه می‌رود که نا گهان با تخریب این تاق‌ها مواجه می‌شود و همان روز پیگیر این تخریب از شهرداری منطقه ۱۲ تهران می‌شود.
قاسمی بیان می‌کند: شهرداری در پاسخ به نامه‌ی میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرده است، بخشی از تاق‌ها توسط شهرداری تخریب شده و بخش دیگر را خود مردم به دلایل واهی تخریب کرده‌اند، چون این اقدام را توسط شهرداری دیده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به پیگیری‌هایی که اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران از شهرداری منطقه ۱۲ درباره‌ی تخریب‌های این بازارچه تاریخی انجام داده است و شهرداری جواب درستی نسبت به این تخریب‌ها نداده است، بخش حقوقی این اداره کل در یکی دو روز آینده از این تخریب شکایت می‌کند.
ارسال نظر