ابراهیم رئیسی، نامزدی فراتر از جمنا یا نامزدی برای اجماع؟

نه به اینکه تا چند صباحی پیش از انتخابات ریاست جمهوری، برخی او را از گزینه احتمالی مد نظر خبرگان رهبری برای جانشینی رهبری می‌خوانند، نه به حالا که منتقدانش او را یک چهره قضایی و بدون هیچ تجربه‎ای در عرصه سیاست می‎دانند. استنادشان هم به سوابق اوست که دادستان، معاون قوه قضاییه و پیش از آن هم رئیس سازمان بازرسی بوده و این روزها مقدرات آستان قدس رضوی به عنوان رفیع‎ترین مرکز زیارتی کشور را رقم می‎زند.

فارغ از این مجادلات سیاسی، حجت الاسلام ابراهیم رئیسی عضو جامعه روحانیت مبارز است. تشکل روحانی اصولگرایی که وجهه میانه‌روی در آن بر تندروی غلبه دارد و روسایش هم همیشه ریش‌سفید اصولگرایان بوده‎اند. چه حجت الاسلام علی اکبر ناطق نوری که در راس شورای هماهنگی نیروهای انقلاب قرار گرفت و چه آیت الله مهدوی کنی که تا پایان روز حیاتش برای وحدت در جبهه متحد اصولگرایان کوشید و چه آیت الله موحدی کرمانی که هم اکنون سکاندار این جامعه است و مسئولیت ریش سفیدی در این جریان را هم اکنون بر عهده دارد. رئیسی اگرچه همچون حجت الاسلام ناطق نوری و آیت الله هاشمی رفسنجانی چهره مورد وثوق جناح مقابل نیست و حتی در جلب نظر موافق آنان از حجت الاسلام حسن روحانی هم عقب‌تر است اما در جلب نظر اصولگرایان به نظر می‎رسد که نامزد موفقی باشد.

فقدان سابقه سیاسی اینجاست که به مدد او می‌آید. او تا کنون در صحنه سیاست، کسانی را بر دیگران ترجیح نداده که مورد رنجش برخی شود. حلقه منصوبانی نداشته ولو در دستگاه قضا که وجهه فقهی و قضایی از ضرورت آن بوده است. بنابراین دست کم در میان اصولگرایان، مخالف جدی ندارد. آنها هم که گاهی به نقدش می‎نشینند، عموما از کسانی هستند که نتوانسته‌اند در جمنا نظرات موافق را به خود جلب کنند. اتفاقا رئیسی بنا بر صبغه تشکیلاتی عمری بلندتر و سابقه‎ای پررنگتر از جمنا دارد. جبهه‌ای که میرسلیم نامزد اختصاصی حزب موتلفه با همین استدلال آن را ترک کرد و گفت که موتلفه صبغه سیاسی جناحی بیشتری از جبهه مردمی نیروهای انقلاب دارد. برخی همچون عزت‌الله ضرغامی هم که از گردونه پنج نامزد نهایی جمنا جا مانده‌اند با اشاره به تاخیر رئیسی در اعلام کاندیداتوری و همچنین بیانیه اعلام حضورش که خود را "فارغ از گروه‎های سیاسی" خوانده بود، بر این باورند که جمنا باید از او بگذرد چون او خود را «اصولگرا» معرفی نکرده است. هرچند که جمنا در پاسخ به این قبیل انتقادات بیانیه‌ای داد و گفت که این عبارت در اساسنامه آنها نیز آمده و رئیسی خودش را اصولگرا می‎داند.

ممکن است برخی بر این باور باشند که این بیانیه توجیهی برای بی تفاوتی رئیسی باشد و او در حاشیه حمایت اصولگرایان، خود را «مستقل» معرفی کرده تا آرای خاکستری را هم بتواند جلب کند . اما او با یک تیر چند نشان زد. نخست اینکه با تاخیر دیرهنگام نامزدی‌اش مانع از تخریب‌های زودهنگام خودش شد. دوم اینکه به مخاطبانش نشان داد فراتر از جمنا است و خودش را فقط در حلقه یک گروه سیاسی نمی‎بیند و در نهایت اینکه همراهی ضمنی روسای جمنا را هم با خود حفظ کرده است. تدبیری که حاکی از «سیاست» اوست.

اخبار جسته گریخته‌ای که پس از آن منتشر شد هم اگرچه بعضا تایید یا رد نشده‌اند اما حکایت از تداوم تدبیر اندیشی رئیسی دارد. اینکه او سیدمهدی هاشمی از اعضای شاخص جبهه پایداری را به ریاست ستادش انتخاب کرده و حجت الاسلام شکروی را مسئول ستاد روحانیون سراسر کشور کرده است که از شاگردان و نزدیکان آیت‌الله مصباح یزدی است. اخباری که یک باره وجهه فرا جمنایی رئیسی را تحت الشعاع قرار داده و او را نزدیک به تندروهای اصولگرا نشان می‌داد. اما ساعتی بعد تصویری از کابینه احتمالی او منتشر شد که هیچ یک از گروه‌های اصولگرا را بی نصیب نگذاشته و شبیه یک شرکت سهامی بود. تصویری که نشان می‎داد قالیباف بر کرسی معاون اولی می‎نشیند و تمامی نامزدهای احتمالی جمنا از آغاز تا کنون نیز یک وزارتخانه را مدیریت خواهند کرد.

گرچه هیچ یک از این اخبار از سوی روابط عمومی آستان قدس رضوی تایید نشده است اما نشان می‎دهد که دست کم تیم رسانه‎ای رئیسی می‎کوشد تا از او «اصولگرایی معتدل و میانه رو» معرفی کند که کسی را از خودش نمی‎رنجاند و با اعطای سمتی به او، از تیزی تیغ انتقادش می‌کاهد.

با این حال هنوز جامعه روحانیت موضعش را مشخص نکرده که در انتخابات پیش رو از این شیخ جوان حمایت خواهد کرد یا از شیخ دیپلماتی که برخلاف رئیسی کوله‌بارش پر از تجربه سیاسی و مدیریتی است. از مناصب امنیتی و دیپلماتیک گرفته تا ریاست دولت یازدهم را حجت الاسلام حسن روحانی آموخته و کارنامه موفق و قابل ارائه ای دارد. پایگاه رای او متفاوت از رئیسی است. چه آنکه روحانی صرفا اصولگرا نیست و لزومی نمی‌بیند خود را مستقل نشان دهد. او وجهه‎ای فراجناحی دارد نه حتی فرا جمنایی! روحانی را سیاسیون هر دو جناح به عنوان چهره‎ای معتدل می‌شناسند و به او اعتماد دارند. چهره‌ای که یک دور هم توانسته رای مردم را کسب کند و بنا بر سنت انتخابات‌های ریاست جمهوری در ایران، ریاستش بر دولت دوازدهم نیز قابل پیش بینی است.