شایعه ای درباره ی تغییر «الجبیر»!

در اقدامی که - دست کم در ظاهر- دراز کردن دست دوستی به سوی یکدیگر به نظر می رسد، به زودی سفرهای دیپلماتیک بین ایران و عربستان سعودی انجام خواهد گرفت. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به تازگی به خبرگزاری نیمه رسمی ایسنا گفت، روادیدهایی صادر شده است تا مقامات هر دو کشور بتوانند از سفارتخانه ها و کنسولگری های خود در خاک یکدیگر بازدید کنند. روابط ریاض و تهران سال گذشته پس از اعدام یک روحانی معروف شیعه به نام شیخ نمر النمر در عربستان قطع شد.

در عین حال، شایع است محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در صدد است خالد بن سلمان، برادر ۲۸ ساله خود، را که در حال حاضر سفیر عربستان در آمریکاست، به سمت وزیر خارجه منصوب کند. بنا بر اعلام منابع استراتفور، محمد بن سلمان با متهم کردن عادل الجبیر، وزیر خارجه فعلی، به اتخاذ خط مشی بسیار افراطی در قبال ایران، انتصاب بردارش به جای عادل الجبیر را توجیه خواهد کرد. این اقدام همچنین به محمد بن سلمان که به تازگی به سمت ولیعهدی منصوب شده است، کمک خواهد کرد تا قدرت خود را، به ویژه پس از به حاشیه راندن محمد بن نایف، پسرعمویش و وزیر کشور سابق، تحکیم بخشد.

هر چند که سفرهای دیپلماتیک آتی و دست دادن وزیران خارجه دو کشور در نشست اخیر سازمان همکاری اسلامی، حاکی از رابطه ای صلح آمیزتر در آینده است، سؤالات مهم معدودی وجود دارد که همچنان به قوت خود باقی است. نخستین سؤ‌ال این است که آیا این سفرها تلاش واقعی برای تنش زدایی بین دو کشور است.

یک توضیح احتمالی این است که ولیعهد جوان عربستان در تلاش برای ایجاد توازن بین اولویت های خارجی کشور و مدیریت نارضایتی های داخلی، سیاست خارجی متنوع تری را دنبال می کند. تغییر و تحول در سیاست خارجی عربستان احتمالاً شامل تعدیل خواسته های ریاض از شرکای خارجی اش خواهد بود - چیزی که شاید مغایر با موضع عربستان در قبال قطر به نظر برسد. یک توضیح احتمالی دیگر این است که عربستان در تلاش است اختلافات با ایران را به صورت لفظی کاهش دهد و در عین حال با اقداماتش ایران را تحریک کند. عربستان چند اقدام صورت داده است که این نظریه را تایید می کند، از جمله با دست اندازی به حوزه نفوذ ایران در عراق، گشایش دوباره گذرگاههای مرزی که دهه ها بسته بود، گسترش روابط اقتصادی و دیپلماتیک با بغداد، توسعه سرمایه گذاری در بنادر و کنسولگری ها در جنوب عراق و میزبانی مقتدی صدر، رهبر معروف مستقل شیعه عراق.

با اینکه تصمیم اخیر درباره سفرهای دیپلماتیک بین ایران و عربستان برای امیدواری به آینده ای دوستانه تر بین دو کشور کافی است، اما این رویداد برای کاهش نگرانی های ریاض درباره هر گونه همکاری نوظهور ایران و ترکیه در سوریه و شمال عراق کافی نیست. نشانه های گرم تر شدن روابط دیپلماتیک تا زمانی شایان توجه است که حاکی از آن باشد که امکان تغییر و تحول سیاست خارجی عربستان همزمان با تحکیم قدرت ولیعهد وجود دارد. اما واقعیت های ژئوپلیتیک پایدار منطقه همچنان حاکی از آن است که این دو قدرت در سال های پیش رو به رقابت با یکدیگر ادامه خواهند داد.