.svg)
ضعف حافظه ۵ علت شایع بیشتر ندارد
پارسینه: در افراد سالمند مبتلا به بیماری‌های تحلیل برنده مغز و اعصاب مثل «آلزایمر»، اختلالات حافظه وجود دارد. در سالمندان مبتلا به افسردگی نیز اختلالات حافظه و شناخت دیده می‌شود. ضعف و اختلالات حافظه علل دیگری هم دارد که در این مطلب به آن‌ها اشاره کرده ایم.
کاهش توانایی فرد در فراگیری موضوعات جدید با کاهش توانایی در به یادآوردن دانسته‌های قدیم را «اختلال حافظه» می‌نامیم. در افراد سالمند مبتلا به بیماری‌های تحلیل برنده مغز و اعصاب مثل «آلزایمر»، اختلالات حافظه وجود دارد. در سالمندان مبتلا به افسردگی نیز اختلالات حافظه و شناخت دیده می‌شود، اما آیا در افراد سالمند طبیعی هم که به هیچ بیماری شناخته شده‌ای مبتلا نیستند ممکن است درجاتی از ضعف حافظه وجود داشته باشد؟
با اینکه گاهی سالمند، منکر وجود ضعف حافظه در خودش می‌شود، اطرافیان وی از اختلال حافظه او شکایت دارند. گاهی هم اختلال در سایر موارد شناختی به اشتباه به حساب ضعف حافظه گذاشته می‌شود. نقص در توجه که در بیماران افسرده وجود دارد، ممکن است خود را به شکل ضعف حافظه نشان دهد یا ناتوانی گفتاری در سالمندی که قادر به پیداکردن کلمه مناسب برای بیان منظور خود نیست، به حساب ضعف حافظه گذاشته می‌شود، اما آیا اختلال حافظه، قابل درمان است؟
اگرچه عملکرد طبیعی روانی در دوران سالمندی قدری کاهش می‌یابد و به دنبال آن تغییراتی در حافظه بروز می‌کند، اما شدت این اختلال هرگز در حدی نیست که در فعالیت روزمره اختلال ایجاد کند، بنابراین اگر اختلال حافظه در فرد سالمند به میزانی باشد که باعث بی کفایتی او در گرداندن امور زندگی روزمره اش شود، باید به فکر بیماری‌هایی باشیم که اختلال حافظه و شناخت ایجاد می‌کنند.
۱. داروها
گروهی از داروها باعث تغییر در توانمندی شناختی فرد و حافظه او می‌شوند یا می‌توانند اختلال شناختی جزیی موجود را تشدید کنند. فهرست بلندی از داروها وجود دارد که در فرد سالمند باعث افزایش گیجی و کاهش سطح هوشیاری می‌شوند. برخی از دارو‌های آرام بخش، دارو‌های فشار خون، دارو‌های ضداسید معده مانند سایمتیدین و رانیتیدین، دارو‌های ضدالتهاب، کورتیکواسترویید‌ها دارو‌های ضدپارکینسون و بسیاری دیگر از این گروه داروها هستند. سالمندان به عوارض سمی بودن داروها بیشتر از جوانان و بزرگسالان حساس هستند، زیرا به علت بروز تغییراتی در سطح چربی هیا بدن و سوخت و ساز داروها، مقدار این داروها در خون و سیستم اعصاب مرکزی آنان بالاتر است و حتی با مصرف مقادر غیررسمی دارو نیز گاهی علایمی بروز می‌دهند.
۲. دلیریوم
دلیریوم یعنی اختلال سطح هوشیاری به طور ناگهانی. این نقص موقت و برگشت پذیر در عملکرد مغز که خود را به شکل عملکرد‌های شناختی نشان می‌دهد به علل متفاوتی ایجاد می‌شود؛ و علل ساختمانی مغز، موارد مربوط به سوخت و ساز بدن، ایجاد سمیت و علل روانی از دلایل بروز دلیریوم هستند؛ و این اختلال سطح هوشیاری مختص سالمندان نیست و در هر سنی امکان بروز آن وجود دارد. سالمندان مبتلا به زوال عقل زمانی که دچار عفونت، ضعف خون رسانی، کمبود اکسیژن، کم آبی و... می‌شوند، مستعد دچار شدن به دلیریوم هستند. بیهوشی عمومی و حجراحی نیز از دیگر دلایل واردشدن به حالت دلیریوم است. اختلال شناخت، ناتوانی در تمرکز فکر و کاهش دامنه توجه از علایم مشخص دلیریوم به شمار می‌رود.
۳. افسردگی
حدود ۱۵ درصد از افرادی که از نقص حافظه شکایت دارند یا قادر به انجام وظیفه در سایر عملکرد‌های شناختی خود نیستند، زمینه افسردگی دیده می‌شود. اگرچه احساسات و عواطف جزو موارد شناختی محسوب نمی‌شوند، اما اثر متقابل میان خلق و خو و حافظه با سایر عملکرد‌های شناختی باعث می‌شود بررسی احساسات به عنوان جزیی از روند ارزیابی مشکلات حافظه و شناخت باشد. اندازه گیری وضعیت حافظه در سالمندان مبتلا به افسردگی در مقایسه با سالمندان طبیعی، تفاوت بارز و قابل توجهی ندارد و این اختلال حافظه با درمان افسردگی برطرف می‌شود و دایمی نیست. این سالمندان افسرده که مبتلا به زوال عقل نیستند، عموما دچار نقص در سرعت و توجه هستند. به طور مثال در هجی کردن یک کلمه به طور معکوس دچار مشکل می‌شوند و سلیسی گفتار کلمات پشت سر هم از یک نوع مقوله را از دست می‌دهند، مثلا نام بردن حیوانات پشت سر هم.
افراد سالمند در مقایسه با افراد طبیعی بیشتر به خاطرات منفی گذشته خود رجوع می‌کنند، اما از نظر به یادآوردن خاطرات با افراد طبیعی تفاوتی ندارند. انجام کار‌ها در افراد افسرده به ویژه کار‌هایی که نیاز به تلاش دا رند، نسبت به افراد طبیعی بدتر است که احتمالا به دلیل انگیزه کمتر افسرده‌ها نسبت به افراد طبیعی است. بعضی از علایم و نشانه‌های افسردگی ممکن است با علایم و نشانه‌های زوال عقل شباهت داشته باشد؛ مثل کاهش توانایی در تمرکز فکر یا قطع ارتباط با جامعه یا اختلالات خواب. باید بدانیم که تمام این علایم در افسردگی با درمان صحیح برطرف می‌شود.
۴. بیماری‌ها
هر بیماری‌ای که بتواند در سوخت و ساز بافت مغز اختلال ایجاد کند، باعث اختلال در حافظه و قدرت شناخت در بیمار می‌شود. بیماری‌هایی مثل بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی، بیماری نارسایی کبد و بیماری‌های غدد درون ریز مثل کم کاری تیرویید و پرکاری تیرویید از آن جمله اند. توجه داشته باشید بیماری‌های تیرویید در سالمندان به شکل غیرمعمول تظاهر می‌کند و گاهی با علایمی مثل کم خوابی، فراموشی، کاهش تمرکز حواس، ضعیف شدن حافظه یا خستگی، خواب آلودگی و کوفتگی همراه می‌شود.
۵. سوءتغذیه
رژیم غذایی غلط یا مصرف نکردن برخی از مواد غذایی در سالمندان و کمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها گاهی به صورت یک عامل ثانویه بروز می‌کند و می‌تواند به علت سوء جذب این مواد در دستگاه گوارش یا دفع بیش از حد آن‌ها از بدن به دلیل ابتلا به یک بیماری اولیه، به وجود بیاید. استفاده از برخی داروها در سالمندان باعث جذب نشدن یا جذب کمتر ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها در بدن می‌شود. مصرف الکل و استعمال سیگار نیز در سوءجذب مواد مغذی در بدن نقش مهمی دارد.
مهم‌ترین عارضه در اثر کمبود ویتامین، کم خونی مگالوبلاستیک ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ و اسیدفولیک است که کم خونی ساده‌ای نیست و باعث کاهش تمام سلول‌های خونی و حتی علامت هایی، چون سوءجذب در اسهال و در خانم‌ها پاپ اسمیر‌های غیرطبیعی (تست سرطان زنانه شان غیرواقعی مثبت می‌شود) می‌شود که پزشک و بیمار ار نگران می‌کند. کمبود ویتامین B۱۲ با اختلالات عصبی نیز همراه است و باعث تغییرتی در غلاف رویی رشته‌های عصبی خواهد شد و عملکرد آن‌ها را مختلف می‌کند.
اختلال در گام برداشتن، اختلال حس تعادل، از دست دادن کنترل اسفنکتر مثانه و روده (بی اختیاری ادرار و مدفوع)، ناتوانی جنسی و زوال عقل از علایم عمده عصبی این کمبود هستند. علت‌های کمبود ویتامین B۱۲ فراوانند؛ کسانی که سال‌ها رژیم سخت گیاه خواری دارند و هیچ یک از محصولات پروتئین حیوانی را مصرف نمی‌کنند، کسانی که به سوء جذب B۱۲ یا بیماری شایع کم خونی سالمندی به نام «آنمی پرنیسیوز» دچارند (سلول‌های جدار معده از بین می‌روند و تولید اسید معده و فاکتور‌های داخلی که در جذب ویتامین B۱۲ کمک می‌کنند، مختل می‌شود)، نارسایی لوزالمعده و مشکلات انتهایی روده باریک مانند سل روده، لنفوم.
کم خونی مگالوبلاستیک با افسردگی نیز همراه است. به یاد داشته باشید میزان ذخیره فولات در بدن کم است و این ویتامین ابتدای روده کوچک جذب می‌شود و اگر سبزی‌ها و میوه‌های تازه و پروتئین حیوانی مصرف نکنید، دچار کمبود اسید فولیک می‌شوید. قابل اع تمادترین منبع تامین اسیدفولیک، میوه‌ها و سبزی‌های برگ دار خام هستند.
با اینکه گاهی سالمند، منکر وجود ضعف حافظه در خودش می‌شود، اطرافیان وی از اختلال حافظه او شکایت دارند. گاهی هم اختلال در سایر موارد شناختی به اشتباه به حساب ضعف حافظه گذاشته می‌شود. نقص در توجه که در بیماران افسرده وجود دارد، ممکن است خود را به شکل ضعف حافظه نشان دهد یا ناتوانی گفتاری در سالمندی که قادر به پیداکردن کلمه مناسب برای بیان منظور خود نیست، به حساب ضعف حافظه گذاشته می‌شود، اما آیا اختلال حافظه، قابل درمان است؟
اگرچه عملکرد طبیعی روانی در دوران سالمندی قدری کاهش می‌یابد و به دنبال آن تغییراتی در حافظه بروز می‌کند، اما شدت این اختلال هرگز در حدی نیست که در فعالیت روزمره اختلال ایجاد کند، بنابراین اگر اختلال حافظه در فرد سالمند به میزانی باشد که باعث بی کفایتی او در گرداندن امور زندگی روزمره اش شود، باید به فکر بیماری‌هایی باشیم که اختلال حافظه و شناخت ایجاد می‌کنند.
۱. داروها
گروهی از داروها باعث تغییر در توانمندی شناختی فرد و حافظه او می‌شوند یا می‌توانند اختلال شناختی جزیی موجود را تشدید کنند. فهرست بلندی از داروها وجود دارد که در فرد سالمند باعث افزایش گیجی و کاهش سطح هوشیاری می‌شوند. برخی از دارو‌های آرام بخش، دارو‌های فشار خون، دارو‌های ضداسید معده مانند سایمتیدین و رانیتیدین، دارو‌های ضدالتهاب، کورتیکواسترویید‌ها دارو‌های ضدپارکینسون و بسیاری دیگر از این گروه داروها هستند. سالمندان به عوارض سمی بودن داروها بیشتر از جوانان و بزرگسالان حساس هستند، زیرا به علت بروز تغییراتی در سطح چربی هیا بدن و سوخت و ساز داروها، مقدار این داروها در خون و سیستم اعصاب مرکزی آنان بالاتر است و حتی با مصرف مقادر غیررسمی دارو نیز گاهی علایمی بروز می‌دهند.
۲. دلیریوم
دلیریوم یعنی اختلال سطح هوشیاری به طور ناگهانی. این نقص موقت و برگشت پذیر در عملکرد مغز که خود را به شکل عملکرد‌های شناختی نشان می‌دهد به علل متفاوتی ایجاد می‌شود؛ و علل ساختمانی مغز، موارد مربوط به سوخت و ساز بدن، ایجاد سمیت و علل روانی از دلایل بروز دلیریوم هستند؛ و این اختلال سطح هوشیاری مختص سالمندان نیست و در هر سنی امکان بروز آن وجود دارد. سالمندان مبتلا به زوال عقل زمانی که دچار عفونت، ضعف خون رسانی، کمبود اکسیژن، کم آبی و... می‌شوند، مستعد دچار شدن به دلیریوم هستند. بیهوشی عمومی و حجراحی نیز از دیگر دلایل واردشدن به حالت دلیریوم است. اختلال شناخت، ناتوانی در تمرکز فکر و کاهش دامنه توجه از علایم مشخص دلیریوم به شمار می‌رود.
۳. افسردگی
حدود ۱۵ درصد از افرادی که از نقص حافظه شکایت دارند یا قادر به انجام وظیفه در سایر عملکرد‌های شناختی خود نیستند، زمینه افسردگی دیده می‌شود. اگرچه احساسات و عواطف جزو موارد شناختی محسوب نمی‌شوند، اما اثر متقابل میان خلق و خو و حافظه با سایر عملکرد‌های شناختی باعث می‌شود بررسی احساسات به عنوان جزیی از روند ارزیابی مشکلات حافظه و شناخت باشد. اندازه گیری وضعیت حافظه در سالمندان مبتلا به افسردگی در مقایسه با سالمندان طبیعی، تفاوت بارز و قابل توجهی ندارد و این اختلال حافظه با درمان افسردگی برطرف می‌شود و دایمی نیست. این سالمندان افسرده که مبتلا به زوال عقل نیستند، عموما دچار نقص در سرعت و توجه هستند. به طور مثال در هجی کردن یک کلمه به طور معکوس دچار مشکل می‌شوند و سلیسی گفتار کلمات پشت سر هم از یک نوع مقوله را از دست می‌دهند، مثلا نام بردن حیوانات پشت سر هم.
افراد سالمند در مقایسه با افراد طبیعی بیشتر به خاطرات منفی گذشته خود رجوع می‌کنند، اما از نظر به یادآوردن خاطرات با افراد طبیعی تفاوتی ندارند. انجام کار‌ها در افراد افسرده به ویژه کار‌هایی که نیاز به تلاش دا رند، نسبت به افراد طبیعی بدتر است که احتمالا به دلیل انگیزه کمتر افسرده‌ها نسبت به افراد طبیعی است. بعضی از علایم و نشانه‌های افسردگی ممکن است با علایم و نشانه‌های زوال عقل شباهت داشته باشد؛ مثل کاهش توانایی در تمرکز فکر یا قطع ارتباط با جامعه یا اختلالات خواب. باید بدانیم که تمام این علایم در افسردگی با درمان صحیح برطرف می‌شود.
۴. بیماری‌ها
هر بیماری‌ای که بتواند در سوخت و ساز بافت مغز اختلال ایجاد کند، باعث اختلال در حافظه و قدرت شناخت در بیمار می‌شود. بیماری‌هایی مثل بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی، بیماری نارسایی کبد و بیماری‌های غدد درون ریز مثل کم کاری تیرویید و پرکاری تیرویید از آن جمله اند. توجه داشته باشید بیماری‌های تیرویید در سالمندان به شکل غیرمعمول تظاهر می‌کند و گاهی با علایمی مثل کم خوابی، فراموشی، کاهش تمرکز حواس، ضعیف شدن حافظه یا خستگی، خواب آلودگی و کوفتگی همراه می‌شود.
۵. سوءتغذیه
رژیم غذایی غلط یا مصرف نکردن برخی از مواد غذایی در سالمندان و کمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها گاهی به صورت یک عامل ثانویه بروز می‌کند و می‌تواند به علت سوء جذب این مواد در دستگاه گوارش یا دفع بیش از حد آن‌ها از بدن به دلیل ابتلا به یک بیماری اولیه، به وجود بیاید. استفاده از برخی داروها در سالمندان باعث جذب نشدن یا جذب کمتر ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها در بدن می‌شود. مصرف الکل و استعمال سیگار نیز در سوءجذب مواد مغذی در بدن نقش مهمی دارد.
مهم‌ترین عارضه در اثر کمبود ویتامین، کم خونی مگالوبلاستیک ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ و اسیدفولیک است که کم خونی ساده‌ای نیست و باعث کاهش تمام سلول‌های خونی و حتی علامت هایی، چون سوءجذب در اسهال و در خانم‌ها پاپ اسمیر‌های غیرطبیعی (تست سرطان زنانه شان غیرواقعی مثبت می‌شود) می‌شود که پزشک و بیمار ار نگران می‌کند. کمبود ویتامین B۱۲ با اختلالات عصبی نیز همراه است و باعث تغییرتی در غلاف رویی رشته‌های عصبی خواهد شد و عملکرد آن‌ها را مختلف می‌کند.
اختلال در گام برداشتن، اختلال حس تعادل، از دست دادن کنترل اسفنکتر مثانه و روده (بی اختیاری ادرار و مدفوع)، ناتوانی جنسی و زوال عقل از علایم عمده عصبی این کمبود هستند. علت‌های کمبود ویتامین B۱۲ فراوانند؛ کسانی که سال‌ها رژیم سخت گیاه خواری دارند و هیچ یک از محصولات پروتئین حیوانی را مصرف نمی‌کنند، کسانی که به سوء جذب B۱۲ یا بیماری شایع کم خونی سالمندی به نام «آنمی پرنیسیوز» دچارند (سلول‌های جدار معده از بین می‌روند و تولید اسید معده و فاکتور‌های داخلی که در جذب ویتامین B۱۲ کمک می‌کنند، مختل می‌شود)، نارسایی لوزالمعده و مشکلات انتهایی روده باریک مانند سل روده، لنفوم.
کم خونی مگالوبلاستیک با افسردگی نیز همراه است. به یاد داشته باشید میزان ذخیره فولات در بدن کم است و این ویتامین ابتدای روده کوچک جذب می‌شود و اگر سبزی‌ها و میوه‌های تازه و پروتئین حیوانی مصرف نکنید، دچار کمبود اسید فولیک می‌شوید. قابل اع تمادترین منبع تامین اسیدفولیک، میوه‌ها و سبزی‌های برگ دار خام هستند.
ارسال نظر