رژیم غذایی مناسب بعد از عمل جراحی

همان‌طور که می‌دانیم تغذیه مناسب برای تمام افراد لازم است ولی تغذیه خوب بخصوص برای فردی که بیمار است اهمیت بیشتری دارد. بیمارانی که در طول دوران بیماری تغذیه مناسبی دارند به ویژه اگر رژیم غذایی آنها کالری و پروتئین کافی داشته‌باشد و از نظر ویتامین‌ها و مواد‌معدنی ضروری غنی باشد در مقابل عوارض بیماری و روش‌های مختلف درمانی مثل داروها، اشعه درمانی، شیمی‌درمانی و جراحی و غیره از مقاومت بیشتری برخوردارند و سریع‌تر بهبودی می‌یابند. رژیم‌غذایی مناسببه حفظ قدرت بدنی بیمار کمک می‌کند و از انهدام بافت‌های بدن جلوگیری نموده و به بازسازی بافت‌هایی که تحت تاثیر عوامل بیماری و درمانی قرار گرفته‌اند کمک می‌کند. عادات غذایی خوب در بیماران می‌تواند موجب پیشگیری از ابتلاء آنها به بیماری عفونی شود و در صورت ابتلاء کمک می‌کند که سریع‌تر خوب شود. وقتی که یک بیمار به هر دلیل کمتر از نیاز واقعی خود غذا می‌خورد، ذخایر چربی و پروتئین و سایر مواد مغذی در بدن مثل آهن کم می‌شود و باعث کاهش وزن، کم خونی، ضعف شدید و استعداد ابتلا به بیماری‌های عفونی می‌شود.

نیازهای غذایی فرد بیمار معمولاً همان نیازهای فرد سالم است اما گاهی بیماری تغییراتی در بدن ایجاد می‌کند که تعادل تغذیه‌ای بدن را بهم می‌زند. ممکن است قسمتی از بدن در اثر بیماری کارکرد مناسب نداشته باشد در این صورت باید برنامه غذایی مناسبی داشته باشیم تا به بهبود عضو بیمارکمک کند و اگر عضو مبتلا در رابطه با دستگاه گوارش یاسوخت و ساز بدن است رژیم باید طوری باشد که به این عضو فشار وارد نشود.

اگر بیماری همراه تب است نیاز بدن به کالری و پروتئین و ویتامینها بیشتر می‌شود در حین بیماری ممکن است فرد لاغر شود که یا به علت تب است که مصرف انرژی را در بدن بالا می‌برد و از طرفی باعث بی اشتهایی می‌شود یا اینکه بیمار به حد کافی غذا مصرف می‌کند اما در روده‌ها این غذا جذب نمی‌شود. بیمارانی که بیماری سخت و مزمن دارند یا عمل جراحی شده‌اند به پروتئین بیشتری احتیاج دارند.

در هر وعده غذایی باید غذاهای پروتئین‌دار گنجانده شود. غذاهای پروتئین حیوانی مثل: گوشت، تخم مرغ، جگر و پنیر بیشتراستفاده شود. شیر هم غذای پروتئینی خوبی است اگر در مصرف آن مشکل وجود ندارد یا پزشک آن رامنع نکرده، می‌توانید آن را گرم یا سرد بنوشید یا در تهیه غذا از آن استفاده کنید بندرت بعضی از بیماران از مصرف پروتئین منع می‌شوند که در این صورت طبق دستور پزشک باید عمل شود.

و امابیمارانی که جراحی می‌شوند، معمولاً چند روزی را در بیمارستان بستری هستند و رژیم غذایی آنها تحت نظر پزشک و متخصص تغذیه تنظیم می‌شود و با رفتن بیمار به منزل باید ادامه‌یابد. مسئله مهمی ‌که باید به آن توجه شود این است که بهتر است بیمارانی که قرار است جراحی شوند از قبل از نظر تغذیه‌ای بررسی شوند. چون افرادی که قبل از عمل، تغذیه خوبی داشته‌اند جراحی را بهتر تحمل می‌کنند و زودتر هم خوب می‌شوند و به عوارض بعدی (بخصوص سوء تغذیه) کمتر دچار می‌شوند و نیز آشنایی با رژیم غذایی که بعد از عمل ملزم به رعایت آن هستند هم باید صورت گیرد تا همکاری بیشتری توسط بیمار بعد از عمل صورت گیرد و در نتیجه دوران نقاهت کوتاهتر و عوارض کمتری را تجربه کند.

معمولاً بی اشتهایی، استفراغ و تب از مشکلات عمومی ‌بعد از جراحی است که تغذیه بیمار را مختل می‌کند. بخصوص اگر اعمال جراحی روی دهان، فک، حلق، مری و قسمت‌های دیگر دستگاه گوارش انجام شده‌باشد که بعلت محدودیت‌های زیادی که در این موارد خاص ایجاد می‌شود، اختلالات تغذیه‌ای بیشتری بوجود می‌آید و احتیاج به مراقبت بیشتری وجود دارد. پس از جراحی بیمار هر چه سریع‌تر بتواند رژیم غذایی عادی را تحمل کند به همان اندازه نیز کار طبیعی دستگاه گوارش او سریع‌تر بازگشت خواهد کرد. شروع مصرف غذا موجب تحریک شیوه‌های گوارشی و تقویت کار معده و حرکات روده‌ها می‌شود ورزش و فعالیت در بسته نیز به فرآیند گوارشی کمک می‌کند و از بروز التهاب معده و شکم بعلت احتباس گاز و یبوست جلوگیری می‌کند. جویدن غذا مانع التهاب غدد بزاقی هم می‌شود.

پیشرفت هر بیمار به سمت دریافت رژیم غذایی عادی باید طبق برنامه‌ای باشد که منحصراً برای همان بیمار تدوین شده است. البته نوع جراحی و بیهوشی نیز روی برگشت به سوی رژیم عذایی معمولی اثر مستقیم دارد. پس از خروج کامل بیمار از بیهوشی و برطرف شدن تهوع می‌توان مرحله اول رژیم عادی را شروع کرد و معمولاً این برنامه با رژیم غذایی مایعات رقیق شروع می‌شود و با رژیم مایعات غلیظ ادامه می‌یابد و در صورت تحمل بیمار رژیم غذایی نرم استفاده می‌شود تا بتدریج آماده‌پذیرش غذای معمولی شود. بعد از 3-2 روز بیمار به حالت عادی برمیگردد و در رژیم غذایی عادی بیمار غذاهای مورد علاقه بیمار اضافه می‌شود.



رژیم مایعات رقیق

این رژیم غذایی در دوران حاد بیماریهای سخت و در مواردی که بیمار دچار تب، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی شدید، نفخ و اسهال است و همچنین بلافاصله بعداز عمل جراحی توصیه می‌شود. معمولاً بیماران بعد از عمل به مصرف مایعات تمایل بیشتری دارند و آن را بهتر تحمل می‌کنند. اگر بیمار استفراغ نکرد می‌توان این رژیم را شروع کرد که شامل آب معمولی، چای‌کم‌رنگ، شربت قند ساده و رقیق، آب میوه‌های صاف شده‌باشد. در شروع مصرف این مایعات، حجم این مواد حدود نصف استکان کوچک(30cc) باید باشد و ساعت به ساعت به بیمار داده شود. با بهبود بیشتر بیمار، حجم یک استکان (60cc) در ساعت می‌شود. این مایعات نباید خیلی داغ یا سرد باشند. مایعات رقیق دارای کالری بسیار اندکی هستند و رژیم کاملی را تشکیل نمی‌دهند و بنابراین با بهبود نسبی بیمار و دستور پزشک رژیم غذایی به مایعات غلیظ تعییر می‌یابد.



رژیم مایعات غلیظ
بعد از سپری شدن نسبی دوران حاد بیماری و بهبود نسبی بعد از عمل می‌توان این رژیم را شروع کرد. مواد مجاز این رژیم عبارتند از: مایعات مجاز رژیم رقیق بعلاوه شیر بدون چربی، شیر معمولی، مخلوط شیر و تخم مرغ، سوپ‌های تهیه شده ار گوشت تازه، حبوبات یا غلات و سبزی، این سوپ‌ها پس از آماده شدن باید صاف شوند سپس موردمصرف قرار بگیرند.

باید این مایعات تدریجاً با حجم کم وارد رژیم شوند و به تدریج حجم مایعات هر وعده را افزایش داد و فاصله وعده‌ها را افزایش داد تا اینکه به شش وعده در شبانه روز برسد. در صورتیکه بیمار منع مصرف خامه ندارد می‌توان به مایعات مجاز آنرا اضافه کرد و کالری وعده غذایی رابالا برد. در صورت تحمل رژیم مایعات غلیظ و بهبودی بیشتر و کاهش عوارض بیماری می‌توان از رژیم غذایی نرم که کاملتر است استفاده کرد.



رژیم نرم

این رژیم بخصوص برای بیمارانی که قدرت جویدن ندارند، مناسب است. رژیم غذایی نرم شامل غذاهایی به صورت مایع، خمیری یا پوره است که از موادی تهیه می‌شود که هضم آنها آسان باشد. بنابراین مصرف غذاهای فیبردارمثل سبزی‌ها، میوه‌های خام، سبوس غلات و پوسته حبوبات و غذاهای سرخ شده، ادویه، چاشنی‌های تند و مواد محرک مجاز نیست.

ولی می‌توان سبزی و میوه پخته، نان بدون سبوس، آرد غلات بدون سبوس را مصرف کرد. برای تهیه سوپ و پوره می‌توان از گوشتهای تازه استفاده کرد. مواد غذایی مجاز را می‌توان پس از پختن به کمک شیر، آب میوه، خامه، کره و تخم مرغ به صورت پوره یا خمیری نرم درآورد. اگر مصرف چربی برای بیمار منع نشده با اضافه‌کردن کره و خامه می‌توان کالری غذا را بالا برد و با افزودن شیر و تخم مرغ به مایعات می‌توان پروتئین غذا را زیاد کرد.

شیر برنج و فرنی از غذاهای مناسب این رژیم است. تخم مرغ را می‌توان به صورت آب پز درآورد و آن را له کرد و به کمک شیر و کره به شکل پوره درآورد.

یا به صورت خام با شیر مخلوط کرد. مصرف آب میوه‌های تازه و شیرین برای تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی مجاز است. رژیم غذایی نرم در صورتیکه با دقت تهیه شود از نظر تغذیه‌ای کمبود ندارد و برای مدت طولانی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

در جراحی‌های دستگاه گوارش تا برگشت حرکات دودی روده‌ها نمیتوان مایع یا غذا به بیمار داد. اگر بعد از جراحی مایع یا غذای خوراکی تجویز نمی‌شود باید بهداشت دهان بیمار رعایت شود. پاکیزگی و مرطوب بودن دهان باعث به اشتها افتادن بیمار و برطرف شدن حالت تهوع می‌شود.

منبع: سیمرغ