نقش گردشگری در کاهش فقر

گردشگری به‌عنوان یکی از صنایع بزرگ جهان، پدیده‌ای جغرافیایی است که در مکان‌های مختلف رواج و رونق می‌یابد. نقش این فعالیت مهم در پایداری شهری توسط محققی از کشورمان مورد ارزیابی علمی قرار گرفته است.

گردشگری شهری، یکی از الگوهای مهم گردشگری به‌منظور توسعه شهری به‌شمار می‌آید و به‌عنوان یکی از کارکردهای شهر، اهمیت و ارزش آن درحال رشد است. گردشگری، درواقع یکی از ویژگی‌های جوامع شهری است که در کنار ویژگی‌هایی مانند شلوغی، آلودگی و موارد دیگر، شهر را قابل‌تحمل می‌کند. در سال‌های اخیر، توسعه گردشگری به‌عنوان اهرمی برای توسعه پایدار شهری مورد توجه بوده است. در این خصوص، توسعه پایدار شهری و توسعه پایدار گردشگری، هر دو ریشه در اصول و مبانی توسعه پایدار دارند و گردشگری، ابزاری قوی در راستای کمک به تحقق توسعه پایدار تلقی می‌شود.

طبق بررسی‌های انجام شده، گردشگری، برای اولین‌بار در سند نهایی کنفرانس سازمان ملل درزمینه توسعه پایدار در سال 2012 گنجانده‌شده و در آن آمده است که «گردشگری می‌تواند نقش عمده‌ای در ابعاد مختلف توسعه پایدار داشته باشد، ارتباط نزدیکی با دیگر بخش‌ها برقرار کرده و می‌تواند مشاغل شایسته و مناسبی ایجاد کرده و فرصت‌های کسب‌وکار را فراهم آورد». همچنین، در اهداف توسعه پایدار هزاره، به این صنعت به‌عنوان یک موضوع مهم توجه شده است که می‌تواند در ریشه‌کن‌کردن فقر، برابری جنسیتی، پایداری محیطی و مشارکت جهانی برای توسعه مؤثر واقع شود. توسعه گردشگری تغییرات وسیعی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و محیط‌زیستی به‌دنبال دارد و می‌تواند نقش مهم و مؤثری در پایداری شهرها ایفا کند.

در همین رابطه، یکی از محققان دانشگاه شیراز، دست به انجام پژوهشی زده‌اند که در آن به تحلیل وضعیت و نقش گردشگری در پایداری یکی از شهرهای استان فارس پرداخته شده است.

در این پژوهش که به‌طور خاص در مورد شهر «سی‌سخت» از شهرستان دنا انجام‌شده، محقق فوق سعی کرده است به سؤالات زیر پاسخ دهد: آیا توسعه گردشگری توانسته نقش مؤثری بر پایداری شهر سی‌سخت ایفا کند؟ گردشگری بیشترین نقش را بر کدام‌یک از ابعاد پایداری شهر سی‌سخت داشته است و بالاخره عوامل مؤثر در درک شهروندان درخصوص نقش گردشگری در پایداری شهر سی‌سخت کدامند؟

برای انجام این تحقیق توصیفی تحلیلی، داده‌های مورد نیاز بر اساس روش اسنادی و میدانی (پرسشنامه) تهیه شده‌اند. جامعه آماری پژوهش، ساکنان محلی شهر مورد مطالعه بوده‌اند و از میان آن‌ها، 315 نفر در پژوهش شرکت کرده‌اند.

بر اساس نتایجی که از این پژوهش به‌دست‌آمده است، توسعه گردشگری در شهر سی‌سخت، توانسته نقش مؤثر و معناداری بر هریک از ابعاد پایداری شهر ایفا کند.

دکتر سعیدرضا اکبریان‌رونیزی، دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه شیراز و مجری این پژوهش می‌گوید: «گردشگری بیشترین نقش را بر پایداری بعد اجتماعی فرهنگی و کمترین نقش را بر پایداری بعد محیطی-کالبدی شهر ایفا کرده است. همچنین، نتایج پژوهش بیانگر آن است که مؤلفه‌هایی مانند جنسیت، سن، تحصیلات و وابستگی شغلی بر درک بهتر ساکنان محلی از آثار گردشگری نقش مؤثری دارد».

این محقق می‌افزاید: «درمورد نقش مؤلفه جنسیت باید توجه داشت، هرچند ازلحاظ کلی بین دیدگاه زنان و مردان تفاوت معنادار وجود دارد، اما این تفاوت در دو بعد اجتماعی فرهنگی و محیطی بوده و در بعد اقتصادی تفاوت معنادار وجود نداشته است».

یافته‌های این پژوهش که نقش مؤثر توسعه گردشگری را بر پایداری شهرها بالأخص بر بعد پایداری اجتماعی- فرهنگی آن‌ها دارد، در نشریه «گردشگری شهری» منتشر شده‌اند.

این نشریه علمی پژوهشی، با هدف ارتقاء سطح نظری و تجربی دانش گردشگری شهری در ایران، ایجاد و تقویت همبستگی بین محققین گردشگری در راستای تبادل نظرات و تجربیات دانش گردشگری و کمک به توسعه کشور از طریق مطرح کردن مسائل صنعت گردشگری و کوشش در جهت توصیف، تبیین و ارائه راه‌حل توسط دانشگاه تهران و در قالب فصل‌نامه منتشر می‌شود.