پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان چیست؟ چه اهمیتی دارد و چگونه باید با آن مقابله کرد؟ در این نوشتار، هدف ما پاسخ دادن به این سؤالات است.

پوکی استخوان از چند نظر حائز اهمیت بسیار است:
۱*شیوع این بیماری فوق العاده زیاد است و تعداد زیادی از افراد میان سال و مسن، به خصوص خانم ها، به درجاتی از این مشکل رنج می‌برند. از سکته قلبی، سکته مغزی، سرطان و پوکی استخوان در حکم چهار دشمن اصلی انسان نام برده می‌شود.

در آمریکا بیش از ۲۸ میلیون نفر دچار کاهش توده استخوانی هستند و ۱۰ میلیون نفر آن‌ها پوکی استخوان دارند.

در ایران آمار دقیقی وجود ندارد، ولی تخمین زده می‌شود که ۷/۱ میلیون نفر در معرض ابتلا به شکستگی‌های استخوانی ثانویه به پوکی استخوان هستند.

۲* پوکی استخوان از بیماری‌هایی است که باعث تحمیل هزینه‌های سنگینی به جامعه می‌گردد. به همین سبب، از نظر اقتصاد جامعه نیز اهمیت بسیار دارد. تخمین زده می‌شود که هزینه‌های مربوط به درمان عوارض ناشی از پوکی استخوان در ایران با تعرفه دولتی نزدیک به ۱۸ میلیارد تومان است.

۳*استئوپروز (پوکی استخوان) از بیماری‌هایی است که علی رغم گسترش و شیوع زیاد و هزینه‌های هنگفت، به راحتی قابل پیشگیری است، روش‌های تشخیص دقیق دارد و دارو‌های جدید و مؤثری برای درمان آن تولید شده است. شاید مهم‌ترین مشکل در مورد درمان پوکی استخوان، طبیعت خاموش و بی سرو صدای آن باشد که باعث می‌شود فرد بیمار تا زمان بروز مشکلات عمیق و گاه جبران ناپذیر، از ماهیت بیماری خود آگاه نشود و به همین دلیل اقدامی نیز برای درمان آن انجام ندهد. پس از این توضیحات لازم است قدری با ساز و کار ایجاد این بیماری آشنا شویم.

شاید در نظر بسیاری از ما استخوان یک جسم و توده ثابت، یک نواخت و ایستا باشد که تا پایان عمر ترکیب اولیه خود را حفظ می‌کند. د. رحالی که استخوان سامانه بسیار فعالی است که به طور مداوم د. رحال تخریب و تولید مجدد است.

یعنی بدن همواره از یک سو به تخریب قسمت‌های فرسوده استخوان می‌پردازد و از سوی دیگر، به تولید و ساخت استخوان جدید و محکم مشغول است.

تعادل بین این دو پدیده تخریب و تولید مجدد باعث سلامت یا بیماری استخوان می‌شود. در اوایل عمر و سن رشد (تا ۲۲ سالگی) درصد تولید استخوان بیشتر از تخریب آن است. در این سنین، فرد در حال افزایش توده استخوانی خویش است در پایان آن، به بالاترین درجه تراکم توده استخوانی خود می‌رسد. بین ۲۲ تا ۳۵ سالگی، نسبت بین تولید و تخریب تقریباً ثابت می‌ماند و پس از آن در میان سالی و اوایل پیری، درصد تخریب به افزایش می‌یابد. در این شرایط، فرد به تدریج توده استخوانی خود را از دست می‌دهد و به سوی پوکی استخوان می‌رود.

پس می‌توان نتیجه گرفت که پوکی استخوان بیماری‌ای است که اغلب در سالمندان دیده می‌شود. هر علتی که باعث شود در دوره رشد، تولید استخوان به خوبی انجام نشود و نیز هر علتی که باعث افزایش روند تخریب استخوان در میان سالی شود، جزو دلایل ایجاد کننده پوکی استخوان قرار می‌گیرد.

علل مهم پوکی استخوان
۱-کاهش هورمون استروژن که در زنان در سن یائسگی اتفاق می‌افتد. به همین دلیل تقریباً ۸۰ درصد موارد پوکی استخوان در خانم‌ها اتفاق می‌افتد.
۲-کاهش کلسیم بدن: کلسیم از عناصری است که برای ساخت استخوان ضرورت دارد. کاهش کلسیم در اثر مشکلاتی در جذب کلسیم خورده شده ایجاد می‌شود.
۳-زمینه‌های نژادی و ارثی: پوکی استخوان در بعضی از خانواده‌ها و بعضی از نژاد‌ها بیشتر دیده می‌شود.
۴-کاهش تحرک جسمانی و ورزش نکردن، که از پی آمد‌های زندگی مدرن است، یکی از علل ایجاد پوکی استخوان به شمار می‌رود.
۵-افزایش سن: با افزایش سن، توده استخوانی، هم در آقایان و هم در خانم ها، کمتر می‌شود.
۶-سیگار و مشروبات الکلی: با ساز و کار‌های گوناگون، باعث پوکی استخوان می‌شود.
۷-بعضی از دارو‌ها مثل کورتیکواستروئید‌ها و هورمون‌های تیروئید باعث پوکی استخوان می‌شود.

عوارض پوکی استخوان
خطر اصلی پوکی استخوان در افزایش خطر شکستگی در استخوان هاست. ممکن است فردی که مبتلا به پوکی استخوان است، حتی در اثر ضربه‌ها و حرکات ساده که برای افراد عادی بی خطر است، دچار شکستگی شود. مثلاً یک خم شدن ساده به جلو باعث شکستگی مهره‌ها می‌شود. مهم‌ترین محل‌هایی که در خطر شکستگی قرار دارد، استخوان لگن و سر استخوان ران، مهره‌های ستون فقرات و ناحیه مچ دست است.

پیشگیری و درمان پوکی استخوان
با توجه به مطالب ذکر شده، پیشگیری از پوکی استخوان آسان است:
*رژیم غذایی مناسب: مهم‌ترین اصل در رژیم غذایی مناسب، وجود کلسیم کافی است. کلسیم در لبنیات به مقدار کافی وجود دارد. هر لیوان شیر دارای ۳۰۰ میلی گرم کلسیم است. از این رو کلسیم مورد نیاز یک فرد بزرگسال با مصرف ۳-۲ لیوان شیر در ۲۴ ساعت قابل تأمین است. کشک، پنیر و ماست نیز از منابع مهم کلسیم به شمار می‌روند.

*فعالیت فیزیکی و ورزش مداوم یکی از عوامل مهم پیشگیری است.

*دوری از سیگار و مشروبات الکلی.

هورمون درمانی جایگزین در خانم‌هایی که به سن یائسگی می‌رسند، حائز اهمیت است و باعث جلوگیری از پوکی استخوان می‌شود.

منبع: معلم