انصراف ۹۰ دانشجوی افغانستانی از تحصیل در ایران

بهرام صلواتی (عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم و مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با اشاره به تاثیر بالا رفتن نرخ ارز بر ادامه تحصیل دانشجویان اتباع خارجی به ویژه دانشجویان افغانستانی گفت: طبق آمار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حدود ۱۲ هزار دانشجوی افغانستانی در ایران مشغول به تحصیل هستند، اما طبق آمار سفارت افغانستان این تعداد ۱۷ هزار نفر قلمداد شده است. به طور کلی ۱۲ تا ۱۷ هزار دانشجو افغانستانی در سیستم آموزشی‌ کشور ما مشغول به تحصیل هستند که حدود ۱۰ هزار نفر از آنها از طریق کنکور وارد دانشگاه‌ شدند. به تعبیر دیگر این دانشجویان ساکن ایران و در سیستم آموزشی ما تحصیل کردند و سپس وارد دانشگاه‌ شدند.

وی ادمه داد: نکته مهم این است که ما در مواجهه با دانشجویان افغانستانی مانند دانشجویان بین المللی برخورد می‌کنیم، حال چه آنها ساکن ایران باشند و چه از خارج از کشور برای تحصیل به ایران آمده باشند، اما تعداد زیادی از این دانشجویان قبلا در خاک ایران بودند و یا حتی در ایران متولد شده‌اند. ضمن اینکه بیشتر این دانشجوها باید به عنوان دانشجوی آزاد و با شهریه تحصیل کنند، نکته اینجاست که شهریه آنها به صورت ارزی محاسبه می‌شود.

صلواتی با بیان ۵ برابر شدن شهریه این دانشجویان به نسبت سال گذشته افزود: با توجه به تحولات ارزی که به وجود آمده و رشد چشمگیر قیمت ارز و کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی یک مشکل حاد اقتصادی برای دانشجویان اتباع خارجی به ویژه دانشجویان افغانستانی که بیشترین جامعه آماری دانشجویان خارجی کشور ما هستند، به وجود آمده است. در این میان از سایر کشورهای همجوار دانشجویان زیادی در کشور ما مشغول به تحصیل هستند، اما بزرگترین جامعه دانشجویی در ایران را دانشجویان افغانستانی تشکیل می‌دهند. شهریه این دانشجویان که با دلار محاسبه می‌شود، با بالا رفتن قیمت دلار به طور متوسط نسبت به سال گذشته ۵ برابر شده است و این مساله باعث شد؛ مشکلات بسیار جدی برای این دسته از دانشجویان پیش بیاید.

مدیر گروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف تاکید کرد: نکته مهم این است که بیشترین مشکل برای دانشجویان افغانستانی در رشته پزشکی به وجود آمده است. بنابر اطلاعی که من از سفارت افغانستان بدست آوردم در حال حاضر حدود ۸۰ تا ۹۰ دانشجوی افغانستانی به دلیل اینکه قادر به پرداخت شهریه نیستند از ادامه تحصیل خود انصراف داده‌اند. این شهریه به طور متوسط دو هزار و ۷۰۰ دلار است که با قیمت آزاد ارز امروز بالاتر از ۳۶ میلیون تومان است که برای دانشجویان افغانستانی هزینه بسیار سنگینی است.

وی ادامه داد: البته وزارت علوم در تلاش است این مشکل را حل کند، اما در عین حال بخشی از کار این دانشجویان به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز مربوط می‌شود. همچنین موضوعی تحت عنوان استقلال "عمل دانشگاه‌ها" مطرح شده که امیدواریم از این طریق بتوان مساله را حل کرد، زیرا اگر دانشجویان نتوانند مشکلاتشان را حل کنند از ادامه تحصیل محروم خواهند شد.

صلواتی اضافه کرد: در نشستی که چندی پیش با منتخبین دانشجویان افغانستانی در ایران داشتیم، این گلایه از سوی دانشجویان مطرح بود که چرا باید شهریه ما به شکل ارزی پرداخت شود؟ البته این مساله مربوط به قبل از تحولات ارزی می‌شود و حالا این مشکل به اوج خود رسیده است. با توجه به سطح حقوق و درآمدی که این افراد دارند، پراخت شهریه برای آنها اکنون به مرحله غیرممکن رسیده است. ضمن اینکه مشکل شهریه‌ها دامن‌گیر دیگر دانشجویان بین‌المللی ساکن ایران نیز خواهد شد.

عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم کشور تاکید کرد: از آنجا که بیشترین آمار دانشجویان اتباع خارجی در ایران را دانشجویان افغانستانی تشکیل می‌دهند، به طبع این مشکل برای این افراد پررنگ‌تر خواهد بود.

وی تصریح کرد: پیش از این مشکلات دانشجویان بین‌المللی در داخل کشور به مسائل آیین‌نامه‌ای یا قانونی مربوط می‌شد. در این میان مهم‌ترین موضوع برای دانشجویان افغان مساله رفت و آمد و مدارک اقامتی بوده، اما الان چالش اقتصادی نیز به دیگر مشکلات این افراد اضافه شده است.

صلواتی با اشاره به کاهش سهم ایران در استفاده از دانشجویان بین المللی به نسبت رقبایش گفت: من از مسئولان درخواست می‌کنم هرچه سریعتر برای این موضوع فکر اساسی کنند، زیرا ما در شرایط منطقه‌ای در قیاس با رقبایی مثل ترکیه و عربستان که در تلاش هستند، سهم بیشتری از دانشجویان بین المللی داشته باشند، وضعیت خوبی نداریم و این مساله باعث می‌شود که شرایط کشور نامساعدتر هم بشود و ما به نوعی با ترک تحصیل، خروج از تحصیل و یا مهاجرت دانشجویان افغانستانی از کشور مواجهه شویم که این باز هم سهم ما را از سبد دانشجویان بین‌المللی کاهش می‌دهد.

مدیر گروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف اضافه کرد: همین مساله برای دانشجویان ایرانی که قصد ادامه تحصیل در خارج از کشور را دارند نیز پیش خواهد آمد. اگر تا پیش از این بحث جا به جایی دانشجویان به داخل و خارج از کشور ابعاد اجتماعی، فرهنگی و شغلی داشته است، زین پس نیز بحران غالب اقتصادی نیز به آن اضافه شده است.

صلواتی ادامه داد: به عنوان مثال در حال حاضر تامین هزینه‌های آزمون زبان آیلتس دشوار شده و به مرز سه میلیون تومان رسیده است. اگر بخواهیم دیگر هزینه‌ها اعم از ترجمه و ترخیص مدارک و... را در نظر بگیریم، هزینه آمادگی برای درخواست تحصیلی به حدود چند ده میلیون تومان می‌رسد. در کنار آن هزینه‌‎های تحصیل دانشجویان ایرانی خارج از کشور گاها به بیش از چند صد میلیون تومان خواهد رسید.

او با اشاره به نیمه پر لیوان و ارائه راهکار برای استفاده از این شرایط بیان کرد: این مساله یک نیمه پر هم می‌تواند داشته باشد به این صورت که هزینه تحصیل در کشور ما نسبت به دیگر کشورها پایین‌تر است و می‌توانیم از این طریق جاذبه تحصیلی ایجاد کنیم به شرط اینکه سیستم آموزش عالی ما بتواند به شکل فعال در عرصه تبلیغات و معرفی دوره‌ها و رشته‌ها کار کند. ناگفته نماند چندی پیش وزیر علوم به ظرفیت خالی دانشگاه‌ها اشاره کرد که باعث تعطیلی برخی واحدها شده است.

وی افزود: یکی از اهداف کشورهای دنیا برای جذب دانشجو پرکردن صندلی‌ها‌ی خالی سیستم آموزشی و ایجاد شغل است به عنوان مثال در آمریکا به ازای هر دو دانشجوی بین‌المللی یک شغل ایجاد می‌کنند. ما نیز می‌توانیم با جذب دانشجویان با دریافت شهریه ارزی کم برای حل این بحران کمک کنیم، اما برای آن دسته از دانشجویان اتباع خارجی که اینجا به دنیا آمده‌اند یا خانواده‌هایشان در ایران ساکن هستند و درآمد ریالی دارند، این موضوع چالش بزرگی است.

عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم در پایان اظهار داشت: با وجود این شرایط تعاملات بین‌المللی سیستم آموزشی و پژوهشی ما برای حضور در کنفرانس‌ها و مجامع علمی، چاپ و انتشار مقالات، کتاب‌ها و... که با دلار محاسبه می‌شود، تحت شعاع قرار خواهد گرفت و حتی ممکن است تا یکی دو سال آینده باعث کاهش شدید حضور در مجامع و جریانات علمی شود که از الان باید برای حل آن برنامه‌ریزی‌های مدونی انجام داد.