پولشویی چگونه در اقتصاد رخ می‌دهد؟

پول‌شویی فرآیندی است که در آن پول کثیف یا مالی که از طریق جرم به صورت غیرقانونی حاصل شده، به ثروتی که در ظاهر از راه‌های مشروع و قانونی به دست آمده است، تبدیل می‌شود؛ به گونه‌ای که منشا اولیه آن مشخص نیست.
به گفته کارشناسان، پولشویی به این دلیل انجام می‌شود که منبع واقعی پول نامشخص باقی بماند که فرار مالیاتی نیز می‌تواند دلیل دیگری برای آن باشد.
افرادی که از قاچاق مواد مخدر، اختلاس، رشوه و دیگر راه‌های غیرقانونی کسب درآمد کرده اند به دنبال تمیز کردن این پول هستند.
دوم اسفند سال ۱۳۹۳ بود که وزیر کشور در نشست سراسری رییسان پلیس مبارزه با مواد مخدر از گردش سالیانه ۲۰ هزار میلیارد تومان در فرایند قاچاق مواد مخدر خبر داد و تصریح کرد بخشی از این پول در حوزه سیاست، انتخابات و انتقال قدرت سیاسی در کشور وارد می‌شود.
از آنجا که قاچاق یکی از مصادیق بارز پولشویی به حساب می‌آید، منحصر به مواد مخدر نیست و در مورد کالا‌های مختلف ظهور و بروز می‌کند.
سخنان بیستم آبان ماه وزیر امورخارجه کشور تاکید دوباره‌ای بود تا نسبت به پیشگیری از این معضل که کارشناسان اقتصادی از آن نه تنها به عنوان یک بیماری ایپدمی که زهری کشنده سخت برای اقتصاد کشور یاد می‌کنند چاره‌ای مدبرانه اندیشیده شود.

اقتصاددانان تاکید دارند شفافیت اقتصادی در بخش‌های مالی و بانکی اساسی‌ترین درمان این مشکل بوده و از این رو، همه نقل و انتقالات مالی باید بروشنی در اختیار نهاد‌ها و مراجع نظارتی قرار گیرد.
به گفته آنان، نبود یک سیستم مالی منجسم و یکپارچه و در عین حال حاکمیت دوگانه بر امور پولی و بانکی و مهمتر از همه نظارت ناکافی بر این سیستم باعث ترویج پولشویی در کشور شده و لازمه رسیدن به یک نظام اقتصادی مطمئن و سالم شفافیت است.

** منافذ سیستم بانکداری و بودجه‌ای
نایب رئیس هیات اجرایی انجمن اقتصاددانان ایران گفت: شکی نیست در کشور پولشویی وجود دارد.
لطفعلی بخشی ادامه داد: سیستم بانکداری و بودجه‌ای ما سوراخ و منفذ زیادی دارد و در چنین سیستمی چنین اتفاق‌هایی روی می‌دهد.
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی (ره) تصریح کرد: در مبارزه با پولشویی فقط بحث قانون نیست؛ زیرا عزم و جدیت چندانی برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
وی افزود: تحریم‌های بین المللی روش‌هایی را به کشور تحمیل و ما را با مشکل روبرو کرد که به همین سبب کار‌های خلاف عرف انجام شد.

** پیشنهادی برای شفافیت نظام بانکی
بخشی از وجود تناقض‌هایی در زمینه پولشویی در قانون مجلس شورای اسلامی خبر داد و افزود: اگر رییس جمهوری به بانک مرکزی دستور دهد که بانک‌ها موظفند همه وام‌های پرداختی به مبلغ بیش از یک میلیارد تومان را در یک سایت قرار دهند، دو سوم بدهی‌ها برمی گردد.
وی درباره یکی از روش‌های جلوگیری از پولشویی گفت: شبکه توزیع کالا در کشور شامل سه میلیون واحد صنفی است که در هیچ جای دنیا وجود ندارد و اگر در اصناف، صندوق‌های فروش کالا را قرار دهیم که طبق آن مالیات بپردازند شاهد افت قیمت‌ها خواهیم بود.
بخشی ادامه داد: سیستم ارزش افزوده مثبت‌ترین کاری بوده که تاکنون در کشور انجام شده است و با این کار شبکه بازار و واسطه‌ها از بین می‌رود، اما ارزش افزوده در کشور مورد ظلم واقع شده است.
وی افزود: در اقتصاد کشور ما پنهان کاری زیاد است که باید افشا شود و این، حلقه‌های اقتصاد پنهان را برملا می‌کند.

**رصد نقل و انتقالات بانکی
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران نیز گفت: پولشویی به سبب شفاف نبودن مالی رخ می‌دهد و باید کل جابجایی پول قابل رصد و کنترل باشد که بابت چه کالایی چه میزان پول رد و بدل می‌شود.
مسعود خوانساری تصریح کرد: هر چقدر شفافیت بیشتر باشد پولشویی کمتر می‌شود.
وی تاکید کرد قیمت ارز باید تثبیت شود؛ زیرا قیمت‌های داخلی به دلیل یکسان نبودن نرخ ارز افزایش می‌یابد و بازار خود را با این نوسان‌ها تطبیق می‌دهد.
خوانساری گفت: باید تلاش شود ارز تک نرخی و واقعی شود که با این کار بسیاری از قضایا حل می‌شود.

** ضرورت افشای اطلاعات مالی برای عموم
یک استاد دانشگاه نیز گفت: برای مبارزه با مشکل و معضل بزرگ پولشویی ساختار‌ها آماده است، اما عزم چندانی وجود ندارد.
علی سعدوندی افزود: سهم کل اسکناس کشور در نقدینگی سه درصد است و این نشان می‌دهد بیشتر معاملات کشور از جمله معاملات سیاه از طریق نظام بانکی قابل کنترل و پیگیری است.
سعدوندی تصریح کرد: پولشویی یک معضل جهانی است و فقط مربوط به ایران نیست و با مبارزه با آن جلو بسیاری از فساد‌های دیگر مانند ارتشا و مبادلات مواد مخدر گرفته می‌شود.

وی نظارت دقیق بر سیستم‌های پولی و بانکی را ضروری دانست و افزود: بهترین راه مبارزه با فساد، نظارت مردمی و عمومی و مطبوعات است.
این استاد دانشگاه یادآوری کرد: افزایش قیمت کالا، خدمات و ارز ناشی از رشد نقدینگی است که در پنج سال گذشته اتفاق افتاد؛ هر چند تورم از طریق ابزار‌هایی که شاید زیاد توجیه پذیر نبوده، کنترل شده است.
وی افزود: یکی از این ابزار‌ها استفاده از اهرم نرخ بهره بود تا به طور موقت نقدینگی را در بانک‌ها دپو شود و البته می‌دانیم که این‌ها نیز از بانک‌ها خارج می‌شود.
استاد اقتصاد دانشگاه گفت: با تثبیت قیمت‌ها و استفاده از ابزار نرخ بهره واقعی در کوتاه مدت می‌توان نرخ تورم را کنترل کرد، اما در درازمدت تورم دوباره رشد می‌کند و شکاف بین نرخ گذشته و رشد نقدینگی را پر می‌کند.
وی تصریح کرد: با تک نرخی شدن ارز موافقم؛ زیرا وقتی ارز چندنرخی داریم رانت و فساد‌های بعدی مانند پولشویی ایجاد می‌کند.