کرونا پوتین را از پای در می آورد؟

فارین پالیسی در گزارشی به قلم ماریا اسنگووایا، دنیس ولکوف، استپان گونچاروف، نوشت: نظرسنجی‌های جدید حاکی از کاهش تعجب آور محبوبیت رئیس جمهور روسیه است. این همه گیری روند بی اعتمادی در کرملین را تسریع کرده است.

در ادامه این مطلب آمده است: کرونا ویروس برای تمامی کشور‌ها در سراسر جهان مشکلاتی را ایجاد کرده، اما به نظر می‌رسد این امکان وجود دارد که بیماری مورد بحث به طور ویژه به روسیه آسیب بزند و چالش‌های جدید و پیچیده‌ای را برای رئیس جمهور این کشور ایجاد کند. یافته‌های یک بررسی جدید که توسط مرکز نظرسنجی لوادا سنتر انجام شده است، نشان می‌دهد که شرایط ایجاد شده توسط این بیماری همه گیر، توانایی کرملین را در تأمین رشد اقتصادی کشور و ارائه‌ی کالا‌های عمومی تضعیف کرده است. مهم اینکه، این دو موضوع همواره نقش مهمی در ثبات رژیم پوتین داشته اند. از سوی دیگر، روند‌های بلند مدتی مانند اهمیت روزافزون حقوق شهروندی و شهرنشینی در روسیه نیز وجود دارد که نمای شگفت آور و تاریکی را برای مردی که طی ۲۰ سال گذشته رهبری روسیه را برعهده داشته است، نشان می‌دهد.

پوتین از اوایل دهه ۲۰۰۰ حمایت خود را از دو منبع اصلی به دست آورده است. نخست اینکه، کرملین با قول‌هایی مبنی بر ایجاد رشد اقتصادی، بیش از متخصصان طبقه متوسط ​​پیروزی به دست آورد. دوم، پوتین توانست حمایت گروه‌های اجتماعی با درآمد پایین از جمله کارمندان بخش دولتی و بازنشستگان را که وابسته به حمایت دولت و دلتنگ دوره اتحاد جماهیر شوروی هستند را از طریق ترکیبی از وعده‌های پوپولیستی و لفاظی‌هایی در مورد قدرت بزرگ روسیه جلب کند.

روس‌ها از نظر تاریخی توانایی دولت را در تأمین حقوق اجتماعی بر حقوق مدنی در اولویت قرار داده اند، در واقع این موضوع بازتابی از جهت گیری پدرسالارانه‌ی متداول برای جوامع دارای میراث کمونیستی است. به هر حال، این موضوع در استراتژی گسترده‌تر پوتین نقش داشت.

در طول ۲۰ سال گذشته، بزرگترین ضربه به این سیستم پشتیبانی پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ وارد شد. رکود اقتصادی که منجر به کاهش چشمگیر حمایت از دولت شد، اوج اعتراضات را در سراسر کشور به دنبال داشت که از سال ۲۰۱۱ شروع شدند و خسارات انتخاباتی چشمگیری به حزب طرفدار پوتین یعنی حزب متحد روسیه در انتخابات دوما در آن سال وارد کردند. در حالی که کاهش حمایت از پوتین در سال ۲۰۱۳ ادامه داشت، در سال ۲۰۱۴، کرملین به طور موقت این روند نزولی را پس از الحاق منطقه کریمه به روسیه معکوس کرد. به عبارت دیگر، بر اثر این رخداد، شاهد افزایش بسیج میهن پرستانه‌ی شهروندان و بروز احساسات وطن پرستی در روسیه بودیم. این اثر حدود دو سال و نیم به طول انجامید، اما فرسایش آهسته حمایت از پوتین در سال ۲۰۱۷ شروع شد.

از سوی دیگر، همه گیری در حال پیشرفت کرونا احتمالاً حتی سخت‌تر از بحران مالی ۲۰۰۸ به روسیه ضربه خواهد زد. موضوع اول این است که افت شدید قیمت نفت همراه با توقف فعالیت‌های اقتصادی باعث ایجاد خسارت ساختاری بلند مدت در اقتصاد خواهد شد. به طور مثال آمار‌ها نشان از افزایش چشمگیر تعداد افرادی که حقوقشان را در ماه مه ۲۰۲۰ با تأخیر دریافت کرده‌اند، یا دستمزدشان کاهش یافته و یا از کار اخراج شده اند، دارد. گفتنی است، این آمار‌ها با ماه اکتبر سال ۲۰۱۹ مقایسه شده است. این شرایط، منجر به شدیدترین افت شاخص‌های ارزیابی اقتصاد در روسیه از زمان بحران سال ۲۰۰۸ شد. تا ماه مارس، پیش از آنکه بیشتر مناطق روسیه سیاست‌های فاصله گذاری اجتماعی را اعمال کنند، مرکز نظرسنجی لوادا یک افت ۲۰ درصدی را در شاخص احساسات مصرف کننده خود ثبت کرد.

اما اوضاع فعلی بدتر از سال ۲۰۰۸ به نظر می‌رسد. می‌توان وضعیت اقتصادی کنونی روسیه را با شرایط این کشور در سال ۲۰۰۸ مقایسه کرد. اما بحران گذشته هنگامی رخ داد که حمایت از پوتین در اوج خود بود. در سال ۲۰۰۸، قبل از بحران مالی، حمایت از پوتین پس از چندین سال رشد مداوم اقتصادی در اوج قرار گرفت. بحران اقتصادی دیگر در اواخر سال ۲۰۱۴ با خبر الحاق کریمه به روسیه توسط پوتین متعادل شد و پس از آن حمایت عمومی از وی به اوجش رسید. آنچه سال ۲۰۲۰ را منحصر به فرد می‌کند، این است که وقتی همه گیری شروع شد، حمایت داخلی از پوتین طی ۵ سال در حال کاهش بود. این کاهش طرفداری از رئیس جمهور روسیه در پی افزایش ناخوشایند سن بازنشستگی و کاهش درآمد‌های قابل تصرف رخ داد. در نتیجه این تحولات، ارتش بر ریاست جمهوری به عنوان معتبرترین نهاد روسیه در سال ۲۰۱۸ غلبه کرد.

این بیماری همه گیر همچنین توانایی کرملین را در ارائه خدمات عمومی تضعیف کرده است. در مطالعه‌ای که توسط مرکز تجزیه و تحلیل سیاست‌های اروپایی و مرکز لوادا انجام گرفته است، دریافتیم که حتی قبل از شروع بیماری همه گیر، پاسخ دهندگان به ویژه در مورد عدم دسترسی به مراقبت‌های پزشکی نگران بودند. همچنین آنان دغدغه‌هایی در مورد حق حمایت اجتماعی، استاندارد‌های مناسب زندگی، حق کار، شرایط خوب و دستمزد منصفانه داشتند. ما متوجه شدیم، پاسخ دهندگانی که چنین نگرانی‌هایی را تجربه می‌کردند و حدود ۴۰ درصد از نمونه‌ی آماری ما را تشکیل می‌دادند، تمایل داشتند که اساساً نظر خود را نسبت به سیستم سیاسی روسیه بازبینی کنند. این افراد، اعلام کردند که سطح اعتمادشان به مدیریت کشور تا حد قابل توجهی کاهش یافته و طرفداری شان از پوتین نیز کم شده است. این بیماری همه گیر احتمالاً نواقص موجود در سیستم مراقبت‌های بهداشتی روسیه را حتی بیشتر از قبل آشکار خواهد کرد.

در حالیکه روند‌های کوتاه مدت علیه حکومت پوتین در جریان است، روند‌های طولانی مدت‌تر نیز به نفع رئیس جمهور نیستند. جامعه روسیه به مدرن شدن خود ادامه می‌دهد و در نتیجه شهرنشینی، اکنون یک چهارم از جمعیت کشور در شهر‌های بزرگ ساکن هستند. در حال حاضر، بیش از ۴۰ درصد از روس‌ها برای کسب اطلاعات به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی اعتماد می‌کنند و بنابراین، کنترل پوتین بر کانال‌های تلویزیونی را دور زده اند. از سال ۲۰۱۰، بسیج مردمی در روسیه رو به رشد بوده است که این امر به تقویت پیوند‌های اجتماعی بویژه در سطح جامعه کمک کرده است. در نتیجه این پویایی، اهمیت حقوق مدنی به شدت در سال‌های اخیر برای روس‌ها افزایش یافته است. به عنوان مثال، در پاسخ به این سؤال که "به نظر شما کدام حقوق و آزادی‌ها مهمتر هستند؟ " سهم پاسخ دهندگان که "آزادی بیان" را انتخاب کردند بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ از ۳۴ ٪ به ۵۸ ٪ افزایش یافت. سهم کسانی که "حق تجمع مسالمت آمیز" را انتخاب کردند از ۱۳ درصد به ۲۸ درصد و سهم کسانی که "حق دسترسی به اطلاعات" را انتخاب کردند نیز از ۲۵ درصد به ۳۹ درصد افزایش یافته است. گرایش به ارزش گذاری برای آزادی، بیشتر در بین افراد جوان و پاسخ دهندگان با تحصیلات بیشتر دیده می‌شود. این بدان معنی است که این احساسات در آینده رشد خواهند کرد.

یافته‌های مذکور چه معنایی برای پایداری حکومت پوتین دارند؟ در حالی که بحران‌های قبلی مانند رکود ۲۰۰۸ به عنوان مشکلاتی دیده می‌شدند که دولت می‌تواند در غلبه بر آن‌ها کمک کند، همه گیری در حال پیشرفت فعلی، عدم موفقیت کرملین در ارائه رشد اقتصادی طولانی مدت و خدمات اجتماعی روزانه را آشکار می‌کند. به عبارت دیگر، یک بحران قریب الوقوع مراقبت‌های بهداشتی، روند عدم پذیرش عمومی در کرملین را تسریع می‌کند.