آیا سقوط قیمت دلار تا زیر ۲۰ هزار تومان ممکن است؟

تحریریه پارسینه: روند افزایشی قیمت دلار در بازار آزاد که ۲۷ مهرماه - حدود دو هفته قبل- از مرز ۳۲ هزار تومان گذشته بود، از اواخر مهرماه متوقف و سپس روند کاهش تدریجی نرخ ارز در بازار آغاز شده به نحوی که امروز یکشنبه یازدهم آبان ماه قیمت دلار در بازار به کانال ۲۷ هزار تومان کاهش یافته است، اما چه اتفاقات یا روند‌هایی موجب کاهش نرخ دلار در هفته‌های اخیر شدند و آیا این کاهش می‌تواند باز هم ادامه دار باشد؟


بازگشت پول‌های بلوکه شده، قیمت دلار را کاهش می‌دهد

به طور کلی، به نظر می‌رسد افزایش نرخ دلار در ایران طی بیش از یک سال اخیر، یک عامل اصلی بیشتر نداشته و آن هم کاهش دسترسی ایران به دلار‌های حاصل از صادرات بوده است. صادرات نفت ایران با اعمال تحریم‌های آمریکا به شدت کاهش پیدا کرد و منبع اصلی درآمد ارزی ایران هدف قرار گرفت.

با این همه، با تسری تحریم‌ها به بخش صادرات غیر نفتی که با اعمال تحریم‌های بانکی و نیز عدم پذیرش FATF از سوی ایران تشدید شد، دسترسی ایران به دلار‌های حاصل از صادرات غیر نفتی هم دشوارتر از همیشه شد. صادرات غیرنفتی ایران عمدتاً بر صادرات محصولات پتروشیمی، معدنی، فولادی و برخی کالا‌های کشاورزی تکیه دارد و مقصد عمده این صادرات هم کشور‌های همسایه هستند. با این همه، با تشدید تحریم ها، ایران از دسترسی به بازار کشور‌های همسایه هم محروم شد و در مواردی، درآمد‌های صادراتی ایران در بانک‌های این کشور‌ها بلوکه شد.

گفته می‌شود ایران مبالغ سنگینی ارز بلوکه شده در بانک‌های کشور‌های دیگر، همچون چین، کره جنوبی و عراق دارد و دیپلماسی دلاری برای بازگرداندن این ارز‌ها از چندی پیش کلید خورده است. محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، حدود یک هفته پیش در مورد اینکه آیا روند کاهشی نرخ دلار در ایران ادامه دار خواهد بود یا خیر، گفت: همواره از روز اول گفتیم که قیمت‌های کنونی دلار قیمت‌های واقعی در بازار ایران نیست. دولت همواره با افزایش نرخ ارز مخالف بوده و در مقابل آن مقاومت کرده است. البته محدودیت‌هایی هم در مقاطعی داشتیم. به عنوان نمونه، از اسفند ۹۸ تا خرداد ۹۹ که عملا صادرات ما به دنیا متوقف شد، طبیعی بود که هر صادراتی که انجام می‌شود دو سه ماه بعد باید ارز آن وارد بازار شود. در این مقطع فشار زیادی به بازار وارد شد. صادرات نفت کشور به حداقل رسید و صادرات غیرنفتی هم کاهش پیدا کرد و سه چهار ماه بسیار سختی را پشت سر گذاشتیم و اکنون خوشبختانه آنچه صادر شده است، برمی‌گردد.

اقدام عجیب صرافی‌ها

پس از شروع کاهش نرخ دلار در بازارها، اما اتفاق عجیبی رخ داد که از سوی برخی، به عنوان تلاش برای جلوگیری از سقوط نرخ دلار در بازار تعبیر شد. بر این اساس، در اولین روز کاری هفته گذشته، صرافی‌های بانکی قیمت خرید دلار را بالا آوردند و نرخ فروش هم به نزدیکی قیمت بازار آزاد رسید. این اقدام صرافی ها، یعنی افزایش نرخ خرید دلار، به بیان ساده این سیگنال را به دارندگان دلار ارسال کرد که می‌توانند دلار خود را گران‌تر بفروشند و در واقع، جلوی سقوط بیشتر نرخ دلار گرفته شد.

از آن سو، اما انتشار برخی آمار‌ها هم نشان می‌دهد که کاهش نرخ دلار را می‌توان به افزایش درآمد‌های نفتی ایران هم ارتباط داد. براساس آمار‌های گمرک چین، این کشور در ماه سپتامبر ۶۷۸ هزار و ۱۳۳ تن نفت خام از ایران وارد کرد که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۷/ ۲۵درصد افزایش نشان می‌دهد. این دومین خبری بود که در ماه‌های اخیر از افزایش فروش نفت ایران منتشر شد. پیش از این خبرگزاری رویترز هم از افزایش فروش نفت ایران خبر داده بود. افزایش فروش نفت می‌تواند درآمد‌های ارزی دولت را افزایش دهد و موجب شود که بانک مرکزی با فراغ بال بیشتری از ذخایر خود برای مدیریت بازار ارز استفاده کند.

حد پایین برای قیمت دلار کجا است؟

فارغ از این ها، اما تداوم کاهش نرخ دلار واقعاً تا کجا ادامه خواهد داشت؟ مهم‌ترین عامل بیرونی موثر بر نرخ اسکناس سبز در بازار ایران، اکنون نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که با افزایش شانس پیروزی جو بایدن بر دونالد ترامپ، بازار ایران به اصطلاح این خبر را «پیش خور» کرده و با پیش بینی اینکه بایدن به برجام باز می‌گردد و نسبت به ایران سیاست سهل گیرانه تری اتخاذ می‌کند، نرخ ارز‌های خارجی در ایران شروع به کاهش کرده اند.

با پیروزی بایدن، ایران ممکن است بتواند دوباره صادرات نفت خود را از سر بگیرد و به دلار‌های نفتی دسترسی پیدا کند. علاوه بر این، وجود بیش از ۳۰ میلیارد دلار ارز خانگی که تخمین زده می‌شود ایرانی‌ها در خانه‌های شان نگه داری می‌کنند و می‌تواند به سرعت در معرض فروش قرار بگیرد، عامل دیگری است که می‌تواند در هفته‌های آینده نرخ دلار را به سمت پایین هل بدهد.