«مشــــــق» ناتمام احمـدی‌نژاد

قریب 10 سال از زمان نوشتن سرمشق ساماندهی میدان مشق تهران توسط هیئت وزیران می گذرد اما دوستداران فرهنگ، چشم انتظارند که ببینند رئیس جمهور پس از گذشت دو دولت آیا می تواند با تخلیه ساختمان های دولتی، قدیمی ترین میدان پایتخت را تبدیل به قطب فرهنگی تاریخی کند؟

میدان مشق زمان قاجار یا باغ ملی فعلی از میادین تاریخی پایتخت با تاریخچه‌ای غنی از مسائل سیاسی، اجتماعی، نظامی، فرهنگی و هنری است.

در این میدان که از شمال به خیابان سرهنگ سخایی و از جنوب به خیابان امام خمینی (ره)، از شرق به خیابان فردوسی و از غرب به خیابان سی تیر محدود می‌شود، زمانی نظامیان در سربازخانه مرکزی آن، مشق نظام می‌کردند و اتفاقاتی چون اعدام میرزا رضا کرمانی، ضارب ناصرالدین شاه و اعدام شیخ فضل الله نوری، پرواز نخستین بالن، پرواز طیاره، نمایش دوچرخه سواری و... در آن رخ داده است.

در حال حاضر در محوطه این میدان تاریخی، ساختمان های متعددی پابرجاست که در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز قرار ندارد.

موزه پست و مخابرات، سر در باغ ملی، ساختمان شماره 3 وزارت امور خارجه، موزه 13 آبان، موزه ایران باستان، موزه سکه، کتابخانه ملی، کاخ شهربانی، کاخ وزارت امور خارجه، عمارت ثبت اسناد املاک، سازمان خدمات درمانی نیروهای مسلح فعلی، ساختمان شماره 7 وزارت امور خارجه، بنای وزارت جنگ سابق، موزه ملک و ساختمان هنرستان دختران یا مدرسه کودکان بی‌سرپرست بخشی از بناهای موجود در میدان مشق است.

دهم فروردین ماه 1382 یعنی 9 سال و 9 ماه پیش، هیئت وزیران در راستای حفظ و احیای ابنیه تاریخی و موزه های موجود، ساماندهی میدان مشق و تبدیل آن به قطب فرهنگی تاریخی تهران در قالب گسترش موزه ملی را تصویب کرد. مصوبه ای که تا سال 1386 خبری از اجرای آن نبود تا اینکه رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی در این سال خبر از آغاز انجام کارهای مطالعاتی برای این مصوبه داد و در نهایت نیز اعلام کرد که باید برای اجرایی کردن این مصوبه بودجه ای از سوی دولت، اختصاص یابد تا ساختمان های اطراف یعنی وزارت امور خارجه، پست، ساختمان سابق دادگستری و وزارت دفاع تملک شود .

بنابراین بهمن 1386 گزارشی از وضعیت ساماندهی و نحوه تملک در میدان مشق که توسط اسفندیار رحیم مشایی در سازمان میراث فرهنگی تهیه شده بود، تقدیم رئیس جمهور شد و مسئولان نیز امیدوار بودند که بودجه خوبی برای این میدان تاریخی در سال بعد لحاظ می شود.

سال 1387 نیز رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، وعده پیگیری بودجه برای مصوبه ساماندهی میدان مشق را داد و در همان سال نیز کارشناسان اعتبار جابه‌جایی سازمان‌ها و ارگان‌هایی که در میدان مشق تهران قرار دارند را بیش از 300 میلیارد تومان اعلام کردند اما در این سال نیز خبری از بودجه اختصاصی نبود.

سال 1389 حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، کل اختیارات پیگیری این موضوع را به موزه ملی واگذار کرد و معتقد بود که این پروژه،زمان بر است و 10 سال طول خواهد کشید .

در این سال ها هم هیچ گاه مسئولان، دیگر پاسخ روشنی از اختصاص ردیف بودجه برای این مصوبه ندادند و رقم های آن نیز روشن نشد.

با اجرایی کردن این مصوبه دولت که در راستای ایجاد یک قطب فرهنگی تاریخی در پایتخت بوده است قرار بود موزه ها در این منطقه در کنار موزه ملی ایران، تجمیع شوند و این منطقه تاریخی تهران از انحصار و ممنوعیت های دستگاه های دولتی، خارج شود تا گردشگران بتوانند بی هیچ دغدغه ای در این فضایی که هر نقطه اش، برگی از تاریخ است قدم بزنند و گذشته ای کهن را مرور کنند.

مسعود علویان صدر، معاون میراث فرهنگی کشور درباره آخرین وضعیت ساماندهی میدان مشق و اجرای مصوبه 10 ساله دولت به خبرنگار فارس می گوید: قرار بود ساختمان های اداری از این محوطه میدان مشق، خارج شوند و جای آنها را موزه ها و نمایشگاه ها بگیرند از سوی دیگر خیابان ها و معابر این محدوده نیز تنها ویژه عبور عابران پیاده باشد و به نوعی تبدیل به گذر فرهنگی شود.

وی ادامه می دهد: اما هنوز دستگاه ها موفق به جابجایی نشده اند.

معاون میراث فرهنگی کشور به عملکرد وزارت امور خارجه در این زمینه اشاره می کند و می گوید: وزارت امور خارجه 9 هزار مترمربع از زیربنا را تبدیل به موزه کرده است اما هنوز به خاطر نبود ویترین و آثار، افتتاح انجام نداده است، از سوی دیگر هنوز وزارت امور خارجه نتوانسته است بخش اداری خود را از محوطه میدان مشق، خارج کند.

حضور دستگاه هایی چون وزارت امور خارجه در محدوده میدان مشق، نه تنها یک فضای تاریخی و موزه ای را اشغال کرده، بلکه فضای شهری اطراف را نیز تبدیل به فضایی امنیتی کرده است که قطعاً برای هیچ گردشگری، جذابیتی ندارد و قابل تحمل نخواهد بود.

در عین حال، علی محمدنژاد، شهردار منطقه 12 تهران از بازگشایی ورودی‌های میدان مشق به روی شهروندان و گردشگران خبر می دهد و می گوید: با برگزاری جلسات متعدد با مسئولان وزارت امور خارجه و در نهایت انعقاد تفاهم نامه، مقرر شد با برنامه ریزی کوتاه مدت و در فاصله‌ کوتاه زمانی، امکان بازگشایی میدان مشق در طول روز و ساعاتی از شب و حضور شهروندان و گردشگران و همچنین برگزاری برنامه‌های فرهنگی و هنری در آن مهیا شود.

علویان صدر، معاون میراث فرهنگی کشور این اقدام را مثبت ارزیابی می کند و می گوید: این اقدام هم در راستای همان مصوبه دولت برای ساماندهی میدان مشق است اما نکته اصلی، خروج ساختمان های اداری دولتی از محدوده این میدان تاریخی است تا مردم و گردشگران در این محدوده بتوانند آثار تاریخی ببینند، از نمایشگاه های مختلف فرهنگی بازدید کنند، تئاترهای خیابانی در این منطقه به اجرا دربیاید و به طور کلی، کاربری این محدوده، صرفاً کاربری فرهنگی شود.

در حالی که قریب 10 سال از تصویب ساماندهی میدان مشق تهران می گذرد، اما هنوز ادارات دولتی در این محدوده، جا خوش کرده اند و فضا را برای عرضه هزاران اثر تاریخی که در انبارهای موزه ها خاک می خورند، فراهم نمی کنند.

ساماندهی میدان مشق، موضوعی است که نیازمند عزم جدی دولت برای جابجایی بخش های اداری از این محدوده از پایتخت است. در دولت محمود احمدی نژاد گام هایی برای اجرای این مصوبه برداشته شد اما ناتمام.

باید دید که در این فرصت چندین ماهه تا پایان دولت دهم، احمدی نژاد با خروج یا عدم خروج ادارات دولتی از این محدوده، چه نمره ای از مشق تاریخی تهران را برای خود ثبت می کند.