آیا تهران از انتخاب "چاک هاگل" به جشن نشسته است؟!

پارسینه - حامد خبيري: باراك اوباما رييس جمهور آمريكا بعد از چند هفته شك و ترديد، چاك هاگل سناتور آمريكايي ايالت نبرسكا را به عنوان وزير دفاع انتخاب كرد. جداي از موضع گيري هاي چاك هاگل عليه لابي اسراييلي داخل آمريكا، نگاهي به موضع گيري هاي او در مورد ايران هم راه گشا به نظر مي رسد. انتخاب چاك هاگل به عنوان وزير دفاع را نبايد تغيير مسير اساسي كابينه اوباما در دور دوم قلمداد كرد، ولي بستن چشمان سياست خارجي جمهوي اسلامي به پيشينه او نيز واقع گرايانه نيست.

هاگل به عنوان كهنه سرباز جنگ ويتنام، يكي از اولين كساني است كه از سال 2002 به سياست هاي دولت بوش در قبال ايران انتقاد كرد و همين مساله ، يكي از دلايلي بود كه در نهايت باعث كناره گيري او از دولت جوج بوش شد. اطلاع از نحوه نگاه هاگل به رويكرد ايران در افغانستان، به خصوص در شرايطي كه حامد كرزاي طي روز هاي جاري براي ملاقات با باراك اوباما به واشنگتن رفته، حايز اهميت است.

اين مساله به خصوص از اين جهت مهم به نظر مي‌رسد كه نيروهاي امريكايي در سال 2014 افغانستان را ترك خواهند كرد و تهران سعي دارد با همكاري كشورهايي مانند روسيه، چين و هند، در افغانستان پس از آمريكا نقشي برجسته تر ايفا كند. چاك هاگل در چنين شرايطي، روي صندلي وزارت در وزارت خانه اي مي نشيند كه طي 11 سال گذشته ،تصميم هاي كليدي سياست خارجي آمريكا در افغانستان از همانجا گرفته شده و با گسترش بازوي اطلاعاتي پنتاگون، يعني « آژانس اطلاعات دفاعي(DIA)» تصميمات پنتاگون (حداقل در كشوري مانند افغانستان) كليدي تر از سيا و وزارت خارجه خواهد بود.

هفته قبل روزنامه تودي زمان چاپ تركيه در گزارشي به قلم عبدالله بوركوت، از قول منابع افغان و پاكستاني نوشت كه مذاكراتي بين طرف‌هاي امريكايي و ايراني براي آينده افغانستان انجام و با واسطه‌ پيام‌هايي رد و بدل شده است. به گفته برخي افراد آشنا با جزئيات، اين‌ مذاكرات بر محورهاي مهمي داشته است.

انتشار غير رسمي چنين گزارش هايي نشان مي دهد كه امريكا در آستانه خروج از افغانستان در سال 2014، در حال بررسي مجدد ميراث بوش در افغانستان است، ميراثي كه بر رويكرد «برخورد» با ايران شكل گرفته بود. به نظر مي‌رسد، اوباما تلاش مي كند رويكرد متفاوتي جايگزين رويكرد ايراني بوش در افغانستان كند، رويكردي كه شايد با تسامح بتوان آن را «مهار مثبت» ناميد. ورود چاك هاگل به پنتاگون، از همين منظر قابل ارزيابي است.

*هاگل طرفدار رويكرد «ظريف»

12 سال قبل، شهر بن در آلمان شاهد برگزاري نشستي بود كه به "كنفرانس بن" مشهور شد، كنفرانسي كه دولت جديد افغانستان به رياست حامد كرزاي از دل توافق هاي همين كنفرانس بيرون آمد. جيمز دابيس، نماينده وقت آمريكا در كنفرانس بن در مقاله اي كه بعدها آن را در واشنگتن كوارترلي منتشر كرد،به طور مشروح كمك هاي ايران به آمريكا در جريان اين كنفرانس را بيان كرده و تشريح كرده كه چطور هيات نمايندگي ايران در حضور كشورهايي مانند روسيه، هند و پاكستان، توانست "یونس قانونی"، نماينده ائتلاف شمال را درباره تركيب كابينه كرزاي متقاعد كند.

دابيس در قسمتي از مقاله خود نوشته است: «محمد جواد ظريف رييس هيات نمايندگي ايران در گفت و گوهاي بن درباره افغانستان بعد از جنگ، در جبهه هاي مختلف به آمريكا كمك كرد... ما ( در كنفرانس بن) به لحظه اي حساس رسيده بوديم. ...يكي از اعضاي ائتلاف شمال يعني "يونس قانوني" مي گفت كه گروهش نه تنها سه وزارتخانه كليدي دفاع، امورخارجه و كشور را مي خواهد، بلكه در كل سه چهارم كابينه را بايد از آن خود كند. چنين خواسته‌اي براي سه حزب ديگر افغاني حاضر در كنفرانس "بن" قابل قبول نبود... تا زماني كه خواسته هاي حزب ائتلاف شمال كم نمي‌شد راهي براي آغاز كار دولت موقت به وجود نمي آمد.

(اخضر) ابراهيمي (نماينده وقت سازمان ملل در افغانستان) مي گفت: قانوني خيلي محكم بر مواضع خود ايستاده است و نمي‌توان به اين صورت او را وادار به عقب‌نشيني كرد. بهتر است سعي كنيم از طريق نماينده‌هاي كشورهاي ديگر سعي كنيم وي را متقاعد كنيم. به مدت دو ساعت ما به نوبت سعي مي كرديم به قانوني توضيح دهيم كه چرا بايد خواسته‌هايش را كم كند. قانوني در پاسخ گفت: ما سه وزارت خانه مورد نظر را به حامد كرزاي كه در حزب ديگري است، واگذار كرده ايم. من و دوستانم طي دهه گذشته در شرايط سخت مشغول جنگ بوده‌ايم در حالي كه بقيه احزاب در تبعيد در حال استراحت بوده‌اند.»

دابيس در ادامه مي گويد كه حدود 4 صبح بود كه ايراني ها در گوش افغان ها خواندند كه او بايد خواسته (وزارت خانه هاي) كمتري بگيرد: «اين بهترين توافقي است كه شما مي‌توانيد به دست بياوريد...روس ها و هندي ها هم نقطه نظارت مشابهي داشتند ولي تا وقتي كه ظريف او (قانوني) را كنار كشيد ( و با او صحبت كرد)، مشكل حل نشده بود... يك ماه بعد ،تهران كمك مالي اش را هم به حمايت سياسي اش اضافه كرد و در كنفرانس اهدا كنندگان در توكيو، 500 ميليون دلار ( دوبرابر كمك امريكايي ها) به بازسازي افغانستان كمك كرد.»

هنوز يك كنفرانس بن و توكيو نگذشته بود كه جورج بوش رييس جمهور امريكا، كمك هاي تهران را تلافي كرد و در نطق معروف سالانه اش در ژانوريه 2002، ايران و كره شمالي را به همراه عراق دوران صدام «محور شرارت» خواند. اغلب اوقات سخنان بحث برانگيز چاك هاگل درباره اسراييل ،دليل مخالفت هاي جدي با او اعلام شده ولي بخش مهمي از موضع گيري هاي هاگل به رويكرد هاي او در افغانستان مربوط است.

او كه آن موقع عضو كميته روابط خارجي سناي آمريكا بود، روز يكم فوريه 2002، به فاصله اي اندك بعد از نطق «محور شرارت بوش» در گفت و گو با «كنگرشنال كوارترلي» به كمك هاي ايران در جريان كنفرانس بن اشاره كرد و گفت: «ايران به طور كامل در افغانستان كمك كرد. آنها دو برابر چيزي كه آمريكا به دولت انتقالي افغانسنات كمك كرد، به اين دولت كمك كردند. آنها منافع مشتركي با ما پيدا كرده بودند كه كمك كننده بود... ولي ما به آنها پشت دست زديم. اين ما نيستيم كه در حال منزوي كردن (ايراني ها) هستيم، بلكه داريم خودمان را منزوي مي‌كنيم... ما بايد كمي بيشتر فكر مي كرديم. اين اظهر نظر( محور شرارت) فقط به روحانيون ( ايران) كمك مي كند.»

*آیا تهران به جشن نشسته؟

آلن دورشويتز روز يكي از حاميان پر و پاقرص اسراييل گفته است كه بعد از انتخاب چاك هاگل، ايراني ها به جشن خواهند نشست. او در گفت و گو با آلگوماينه گفته است: «اينكه او (هاگل) واقعا چطور فكر مي كند، اهميت كمتري از اين دارد كه ايراني ها فكر مي كنند كه او چگونه مي‌انديشد. ايراني ها اين انتصاب را در تهران به جشن نشسته اند. اين يك انتخاب بزرگ براي تهران بود. او يك چراغ سبز يا حداقل يك چراغ زرد براي اين بود كه ايراني ها برنامه هسته اي شان را دنبال كنند.»

در تهران نه كسي اين انتخاب جديد اوباما را يك تغيير بزرگ قلمداد مي‌كند و نه اينكه انتصاب هاگل را جشن مي گيرد ولي كسي هم چشم خود را به تفاوت هاي وزير دفاع جديد با ديگر رهبران واشنگتن نخواهد بست. هاگل حتي در اولين نطق بعد از انتصابش كه از بد فهمي مواضعش در مورد ايران و اسراييل انتقاد كرد و نيز حاضر نشد تحريم هاي يكجانبه آمريكا عليه ايران را تاييد كند: «من از تحريم هاي يكجانيه حمايت نكرده ام، چون كه وقتي ما تنها هستيم، اين (تحريم ها) كارايي ندارند و فقط خود ايالات متحده را منزوي مي كنند.»