فوائد و آثار روزه از منظر قرآن

روزه از نظر اصطلاحی و شرعی بازداشتن نفس از کل مضطرات حکمی و حقیقی است و در واقع روزه به معنای آن است که شخص که به حد تکلیف شرعی رسیده و عاقل است و توانایی گرفتن آن را هم دارد و مسافر هم نیست تمام مدت ماه مبارک رمضان را قصد کند که به خاطر امتثال فرمان الهی از اذان صبح تا مغرب شرعی از خوردن و آشامیدن خودداری کند.

روزه از عبادت‌هایی است که در تمام ادیان آسمانی و برخی ادیان غیر آسمانی وجود دارد و به اسلام اختصاص ندارد. به عنوان مثال صائبی‌ها برای احترام به کره ماه سی روز، روزه می‌گیرند. مانوی‌ها با وضع خاص شبیه صائبی‌ها روزه می‌گیرند و برهمائی‌ها و بودائی‌های در ایام مخصوصی روزه می‌گیرند. اهل کتاب (یهود و نصارا) روزه‌های واجب و مستحب خود را که به ۲۵ روز می‌رسد روزه می‌دارند.

اقسام روزه
روزه از منظر حکم شرعی به چهار قسم واجب، مستحب، مکروه و حرام تقسیم بندی می‌شود و از منظر توجه روزه دار به "روزه عوام" که عبارت از امساک و خودداری از مبطلات روزه با نیت قربه الی الله می‌باشد و روزه خواص که خودداری از آنچه ذکر شد، علاوه بر آن که از گناهان چشم، گوش، دست، پا و سایر جوارح نیز اجتناب شود و روزه خواص الخواص که عبارت است از خودداری از آنچه خداوند بزرگ نهی فرموده به علاوه، تمام توجه دل به سوی "الله" و تلاش برای پیوستن به او و جدایی از اغیار می‌باشد تقسیم می‌شود. البته هر سه قسم روزه، اسقاط تکلیف می‌کند، اما روزه‌ای که بشر از آن بیشتر سود می‌برد، و به وسیله آن به درجات بالاتری می‌رسد قسم سوم است.

روزه‌های واجب عبارت است از ماه رمضان، کفارات، بدل قربانی در حج تمتع، روزه نذر و عهد و قسم، اعتکاف در روز سوم، قضای روزه‌های واجب، قضای ماه رمضان واجب است بر کسی که بالغ و عاقل و مسلمان بوده است. روزه‌های مستحب عبارتند از: اولین پنجشنبه هر ماهی، آخرین پنجشنبه هر ماه، روز عید غدیر، روز مباهله، روز مبعث و...

شرایط نه گانه روزه

۱- اسلام:، زیرا غیر مسلمان ابتدا مکلف به قبول اسلام است، پس مکلف به تکالیف و احکام آن می‌باشد، و روزه یکی از احکام اسلام است که بر هر مسلمان واجد شرایط واجب است.

۲- عقل:، زیرا بر غیر عاقل تکلیفی نیست که مخاطب خدا و رسول (ص) قرار گیرد، چون فهم و درک تکالیف نمی‌نماید، و قدرت اخذ خطاب الهی و شارع مقدس اسلام را ندارد.

۳- بلوغ: از نظر سنی هرگاه دختر پا به ده سالگی گذارد و پسر پا به شانزده سالگی و از نظر عقلی در سنین بلوغ، قدرت درک فوائد اعمال را دارد و می‌تواند یقین کند یعنی طاعت الهی را بفهمد و مخالفت و معصیت خدا را ترک کند، زیرا به خوبی معصیت خداوند و مخالفت با او را نمی‌شناسد، بنابراین بلوغ از شرایط وجوب روزه است.
۴ - طهارت بانوان از حیض و نفاس، زیرا در حین ابتلا به این دو خون و قبل از پاکیزگی از آنها، خداوند نماز و روزه را از آنان نخواسته است.

۵- اقامت:، زیرا مسافر در سفر شرعی خود باید روزه اش را افطار نماید، و برای روزه‌های دیگر از غیر ماه رمضان قضاء نماید، و خداوند برای رفاه حال مسافر مسلمان و عدم امکانات رفاهی او در سفر روزه را از او برگرفته و نماز‌های چهار رکعتی را به نصف تقلیل داده و این حکم در حق مسافری که و لو در رفاه نسبی یا کلی هم باشد جاری است.
۶- سلامت حواس:، زیرا کسی که کور و کر و لال به دنیا آمده مکلف به روزه نیست همچنان که مکلف به سایر عبادات نمی‌باشد، چرا که وسیله فهم خطاب ندارد و از نعمت شنوایی و بینایی و بیان محروم است. اما کسی که ابتدا سالم بود و بعدا کر یا کور و یا لال باشد مکلف به واجبات از جمله روزه نیز هست و به وجه ممکن باید عبادت خدا کند.
۷ - علم به روزه:، زیرا کسی که در بلد کفر اسلام آورد و کسی را نیابد که وجوب روزه ماه رمضان را از او بیاموزد بر او روزه‌ای نیست، و هر وقت هم مطلع شد قضاء روزه‌های در حال عدم علم و اطلاع به گردن او نیست و هر گاه در سرزمین اسلام مسلمان شد و فرضیه روزه را ندانست، و پس از علم و اطلاع به وجوب قضاء آن لازم است که چه علم به وجوب آن پیدا کرده باشد و یا خیر.
۸- صحت و سلامت:، زیرا مریض باید روزه اش را افطار کند و پس از بهبودی قضاء نماید، که بر بیمار در اسلام روزه حرام است، چون در دستور مقدس اسلام روزه برای هدفی مقدس گرفته می‌شود، که مریض آن هدف را نمی‌تواند احراز کند.
۹- نیت:، زیرا که روزه عبادت است و هیچ عبادتی بدون نیت تحقق پیدا نمی‌کند به علت این که نیت فارق بین عادت و عبادت است و نیت همان عزم و تصمیم است که باید این عبادت را برای خدا انجام داد.

روزه فقط امساک از اکل و شرب نیست، بلکه شرایطی دیگر هم همراه آن است و تعهد و مسئولیت‌ها انسان در برابر روزه زیاد است. روزه این افراد به درگاه خدا مقبول نیست:
- روزه زن ناشزه درست نمی‌باشد که تا توبه کند و در اختیار همسرش قرار گیرد.
- روزه فرزند عاق شده پدر و مادر تا خوب نشود و اصلاح نگردد.
- روزه زنی که شوهر خویش را به زبان بیازارد.

هشت چیز روزه را باطل می‌کند:

۱- خوردن و آشامیدن
۲- جماع
۳- استمناء
۴- دروغ بستن به خدا و پیغمبر
۵- رساندن غبار به حلق
۶- باقی ماندن بر جنابت، حیض و نفاس تا اذان صبح
۷- اماله کردن
۸- قی کردن

۹ چیز است که برای روزه داران مکروه است:

۱- دوا ریختن به چشم و سرمه کشیدن، در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق نرسد
۲- انجام دادن هر کاری مانند خون گرفتن و حمام رفتن که باعث ضعف می‌شود
۳- دارو در بینی ریختن
۴- بو کردن گیاهان معطر
۵- استعمال شیاف
۶-‌تر کردن لباسی که در بدن است
۷- کشیدن دندان و هر کاری که به واسطه آن از دهان خون بیاید
۸- مسواک کردن
۹- بی جهت آب یا چیزی روان در دهان کردن

آثار و فوائد روزه از دید قرآن

درباره فوائد و آثار روزه آیات بسیاری در قرآن مجید وجود دارد:
- روزه تقوی و خویشتنداری می‌آورد که بزرگترین سجیه در انسان است و آثاری که بر تقوا بار می‌شود، در نتیجه عائد روزه دار می‌گردد. (سوره بقره آیه ۸۴)
- یار و مددکار آدمی است. (سوره بقره ۴۵)
- روزه صورت شیطان را سیاه می‌کند.
- روزه بدن را پاک می‌کند و به آن رشد و نمو می‌دهد.
- فرشتگان بر روزه دار درود می‌فرستند و اندام شخص روزه دار تسبیح می‌کنند.
- روزه دار مدام در عبادت خداست گرچه خواب باشد.
- نفس روزه دار تسبیح است و دعای او مستجاب خواهد شد.
- روزه سپر از عذاب و آتش و از خطرات دیگر است.
- یکی از در‌های بهشت، مخصوص روزه داران است.
- در روزه داری شهوات و خواهش‌های نفسانی شکسته خواهد شد، کنترل غرائز است و اراده را قوی می‌کند.

منبع: رجا نیوز