پیش‌بینی میان‌مدت زلزله برای نخستین بار در کشور

محققان پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در قالب تحقیقات یک رساله دکتری، کارایی روش «CN» (کالیفرنیا - نوادا) را در پیش بینی میان مدت زلزله در منطقه رشته کوه‌های زاگرس بررسی کردند.

به گزارش ایسنا این پژوهش در قالب رساله دکتری مهندسی زلزله مجید میبدیان با راهنمایی دکتر مهدی زارع انجام و با موفقیت دفاع شده است.

پیش‌بینی زلزله با روش‌های علمی به معنی پیش بینی احتمالی زمان، مکان و اندازه زلزله در آینده (آنی، کوتاه مدت و میان مدت) است. این مهم با برطرف‌ کردن محدودیت‌های مکانی و زمانی و اندازه برای برآورد زلزله‌های آینده امکان‌پذیر است.

روش پیش‌بینی کالیفرنیا- نوادا (روش CN) روشی میان مدت (در بازه زمانی یک سال) با مساحت متوسط (محدوده منطقه‌یی) است که بر اساس مطالعه لرزه‌خیزی منطقه مورد نظر پایه‌ریزی شده است.

در این روش با کمک رهیافت تشخیص الگوی توابع مختلف لرزه‌خیزی، در هر زمان افزایش احتمال رخداد زمین‌لرزه با بزرگای بزرگتر از مقدار مشخص، برای مدت یک‌سال به صورت هشدار اعلام می‌شود. همچنین با به‌روز رسانی داده‌های لرزه‌خیزی در بازه‌های دوماهه، هشدارها به صورت زمان واقعی Real-time اعلام می‌شوند.

مطالعات لرزه‌خیزی در منطقه مورد نظر با توجه به بزرگای هدف در بازه‌های 20 تا 30 ساله بوده و هشدارهای اعلام شده به مدت یک سال است.

این روش بیش از بیست سال در بیش از بیست منطقه از جهان آزموده شده است. در کشور ایتالیا این مدل به صورت زمان واقعی از سال 2000 میلادی در حال انجام بوده و همچنین به عنوان روشی پایه در مبحث تحلیل خطر وابسته به زمان و روش‌های مدرن تحلیل خطر تعینی Neodeterministic کاربردی شده است.

در این رساله دکتری، برای اولین بار در ایران مدل CN در منطقه رشته کوههای زاگرس بررسی شد. با بررسی کاتالوگ‌های موجود مشخص شد که انتخاب بزرگای هدف 6.2 برای این منطقه مناسب است؛ بدین منظور الگوریتم CN برای منطقه مذکور به صورت بازنگرانه از سال 1979 تا 1999 و به صورت پیشرو از سال 2000 تا 2011 انجام شده است. همچنین از سال 2012 تاکنون این مدل به صورت زمان واقعی در حال انجام است. با پیش بینی رخداد زمین لرزه های شدید قبلی، مشخص شد که از میان شش زلزله با بزرگای بزرگتر یا مساوی 6.2 در منطقه زاگرس، پیش بینی امتحانی برای رخدادهای قبلی (پس بینی) برای تمامی این زلزله‌ها ممکن بوده است.

نکته قابل اشاره، استفاده از کاتالوگ در دسترس پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در مدل CN برای پیش‌بین‌های زمان‌واقعی بوده که نتایج قابل قبولی از کاتالوگ مذکور به دست آمده است.

پیش بینی زمان واقعی رخداد زمین‌لرزه ها در سال جاری هم ادامه یافته است.

محققان معتقدند از آنجا که پایه روش‌های تشخیص الگوهای لرزه‌خیزی، کاتالوگ‌های زلزله‌ها است، تحقیق در مورد چرایی تفاوت بزرگای زمین‌لرزه‌ها و همچنین زمان‌وقوع آن‌ها در کاتالوگ‌های ملی و همگن شدن کاتالوگ‌های حاضر کمک به سزایی در صحت و دقت نتایج حاصله خواهد داشت.

به زعم آنها، تمرکز بیشتر ایستگاه‌های لرزه‌نگاری در نقاطی که فواصل همپوشانی ایستگاه‌ها کمتر است (مانند مرکز، شرق و جنوب شرق ایران) و همچنین کالیبره کردن دستگاه‌های لرزه‌نگاری کشوری در ایستگاه‌های مختلف بر یک مبنای استاندارد یک اولویت مهم است.

به گفته محققان، کاستن از عدم قطعیت مکانی روش با تمرکز بر لرزه‌زمین‌ساخت منطقه استفاده از روش‌های نوین جهت برآورد مناطق مستعد زمین‌لرزه‌های بزرگ ضروری است.

با کارگیری روش CN در تحلیل‌های خطر وابسته به زمان و همچنین روش‌های مدرن تحلیل خطر تعینی و تلفیق کردن روش CN با سایر روش‌های پیش‌بینی با عدم قطعیت پایین برای مکان نظیر روش تشخیص الگو(PI) جهت به دست آوردن هشدارهای زمانی و مکانی مناسب بعدی ضروری است.