قوانین طلائی ساخت و نواختن نی

2 - نت پنچم درست وقتی خوب به دست می آید که اگر طول نی رابخش بر ضریب 2.59 کنیم جای نت سل آنجا باشد . 600 بخش بر 2.59 میشود 232 فاصله مرکز سوراخ سل از دم نی. مشکل این است که مادر طبیعت چنین اندازه هائی به ما نمی دهد برای همین است که می گویم خودتان لوله را بند گذاری کنید .

3 - فاصله بند ششم از آخریعنی دم نی کمتر از 30 میل نباشد . برای نی با طول 600 فاصله 36 میل خوب است .

4 - فاصله بند اول یعنی بالای نی( بدون احتساب سر نی) از اول نی بیشتر از 70 میل نباشد .برای نی با طول 600 مثال بالا 66 خوب است .

5 - قطر سوراخ داخل نی گشاد نباشد که متاسفانه رایج است برای مثال بالا 9 میل خوب است

6 - سوراخ نت ها گشاد نباشد برای مثال بالا 8 میل خوب است

***
نی یا نی هفت بند از سازهای بادی ایرانی است . نی هفت‌بند از گیاه نی ساخته می‌شود. برای ساخت این گونه نی آن را طوری برش می دهندکه از سر تا ته آن شامل هفت بند شود و اخیرا بصورت مصنوعی (نی اصلاح شدهٔ مصنوعی) نیز ساخته شده است. نی هفت‌بند یا به اصطلاح نی متشکل از ۵ سوراخ در جلو و یک سوراخ در پشت آن است که توسط انگشتان دوم و چهارم از یک دست و انگشتان اول تا چهارم از دست دیگر پوشیده می‌شوند.

به طور کلی نی را با جا گرفتن بین دو دندان نیش و گرد کردن زبان در پایین و پشت آن می‌نوازند اما اساتیدی همچون جمشید عندلیبی زبان را در بالا می‌گذارند.

در کل شیوه نی‌نوازی به دو گونه نایب اسدالله و کسایی است. از اساتید می‌توان حسین یاوری، حسن کسایی، حسین عمومی، جمشید عندلیبی، محمد موسوی، حسن ناهید و محمد علی کیانی نژاد را نام برد.

نت‌ها در ساز نی : وسعت صدای آن به ۳ اکتاو می‌رسد. نی ۵ صدا (رجیستر) دارد که هر یک از آنها با نحوه دمیدن هوا در نی قابل انتخاب است. این رجیسترها عبارتند از

بم

نت‌های دو (دست بسته)، ر (سوراخ ۱ سر نی آزاد)، می (سوراخ ۱ و ۲ آزاد)، فا (سوراخ ۱ و ۲ و ۳ آزاد)، فا# (سوراخ ۱ و ۲ و ۳ و ۴ آزاد)، سل (سوراخ ۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۵) لا (دست باز). نت سی در این اکتاو وجود ندارد.
اوج

دقیقاً همانند بم اما یک اکتاو پایین‌تر. دو نت آخر (سل و لا) با غیث مشترک است.

غیث

نت‌های سل (دست بسته)، لا (سوراخ ۱ سر نی آزاد)، سی (سوراخ ۱ و ۲ آزاد)، دو (سوراخ ۱ و ۲ و ۳ آزاد)، دو# (سوراخ ۱ و ۲ و ۳ و ۴ آزاد)، ر (سوراخ ۱ و ۲ و ۳ و ۴ و ۵)، می (دست باز).

پس غیث (تا فا)

دقیقاً همانند بم و اوج اما یک اکتاو پایین‌تر از اوج و دو اکتاو پایین‌تر از بم. سه نت اول (دو، ر و می) با غیث مشترک است. امکان اجرای نت آخر (لا = دست باز) معمولاً وجود ندارد و حتی نت سل نیز در نی‌های کوچک نامفهوم شنیده می‌شود.

برعکس سازهای دیگر، نی کوک ندارد و برای کوک‌های مختلف سازهای متفاوت ساخته می‌شود. به طوری که Do بلندترین و Do با ۷ فاصله کوتاهترین نی هستند. کوک نی به این معناست که اگر در حالت بم اگر سوراخ پشت نی را بگیریم و بدمیم. . صدای حاصله بر اساس دیاپازون. هر نتی که بود آن نت کوک نی است. مثلآ اگر صدای نت سل بدهد می‌گوییم این نی سل است.

***

اصول اساسی برای در آوردن صدای اصلی نی
1 -- نفس از پائین ترین قسمت شکم یعنی ناحیه زیر ناف دمیده و پرت شود
2 -- سر بر روی گردن به عقب بلغزد
3 -- هوا از ناحیه زیر سینوس و از بالا وارد نی شود
4 -- لب بالا از دندان فاصله داشته باشد
5 -- زبان لوله شود
6 -- نوک زبان وارد نی شود
7 -- لب پائین رلکس به سمت پائین کشیده شود
8 -- دست ها به سمت جلو کشیده شوند