کاسبی «دادزن‌ها» سکه شد

بازار کاملا در حالت نوروزی قرار گرفته و فروشندگان برای عرضه محصولات خود ساعات طولانی تری را به فعالیت می پردازند. آنها می خواهند از فرصت خریدهای نوروزی مردم استفاده کرده و بالاترین میزان فروش و درآمد را داشته باشند و تا حد ممکن بهره بیشتری از حالت شب عیدی بازارهای سراسر کشور ببرند.

انواع فروش فوق العاده ها، عرضه های ویژه، تخفیفات و رونمایی از محصولات جدید این روزها در بازار کشور رواج دارد و فروشندگان مردم را دعوت می کنند تا از محصولات و اقلام آنها دیدن کنند. برخی اقدام به قیمت شکنی کرده و برخی می گویند فقط به خاطر شب عید قیمت ها را کاهش داده اند.

با این وجود، فعالان در این عرصه کسانی نیستند جز نیروی کار کشور که عمدتا هم جوان و در سنین بین ۲۵ تا ۳۵ سال هستند. جوانانی که شاید به دلیل قرار گرفتن بازار کار کشور در حالت بحرانی و ناتوانی در دستیابی به فرصت های شغلی مناسب، امروز به «دستفروشی» رو آورده اند.

هرچند طبق برخی آمارها به دلیل ناامیدی بسیاری از جویندگان شغل در بازار کار، تعداد دستفروشان به ۳ برابر افزایش یافته؛ اما این روند در برخی ایام ویژه مانند پایان سال به شدت تشدید می شود و رفته رفته در ۱۰ روز پایانی سال، دستفروشان کل بازار را به تسخیر خود در می آورند.

رواج مشاغل ناچاری در بازار کار ایران

کارشناسان بازار کار می گویند افزایش تعداد دستفروشان در بازار کار و اقتصاد ایران قطعا نشانه خوبی نیست و نشان دهنده کمبود فرصت های شغلی مورد نیاز جوانان است. اینکه هزاران جوان تصمیم بگیرند به دلیل ناتوانی در یافتن شغل و همچنین کمبود مالی، اقدام به دستفروشی در اماکن عمومی کنند را نمی توان به فال نیک گرفت و خرسند بود که جوانان مشغول کارند!

در واقع می توان اینگونه عنوان کرد که دستفروشان جوان هیچگونه انگیزه ای غیر از کسب روزی و درآمد ندارند و از اینرو بسیاری تا زمان دستیابی به یک فرصت شغلی قابل اعتنا در بازار دستفروشی باقی مانند. این گزارش قصد ندارد به این بپردازد که آیا باید با دستفروشان برخورد کرد و یا اینکه آنها با ارائه قیمت های به مراتب پایین تر از اصناف خُرد باعث ضرر و زیان مغازه دارن می شوند؛ بلکه صرفا طرح این مسئله است که دستفروشی جوانان از روی ناچاری و برای فرار از بیکاری به شدت افزایش یافته و موضوع چند برابر شدن تعداد دستفروشان جوان در برخی ایام سال مانند شب عید به وضوح خود را نشان می دهد.

همچنین تاکیدی بر این موضوع است که هرچند شاید جوان دستفروش بتواند در ایام خاص درآمد خوبی هم داشته باشد، اما قطعا او فعالیت خود را شغل دائمی نمی داند و از اشتغال از روی ناچاری خود راضی نیست. البته مردم نگاه منفی و دید بدی نسبت به اینگونه فعالیت در بازار کار ایران ندارند و بسیاری نیز از دستفروشان خرید می کنند، اما دستفروشی، خود افراد شاغل در این بخش را راضی نمی کند و آنها همیشه به دنبال راهی برای متوقف کردن این روند و اشتغال در یک حوزه رسمی هستند.

به هر حال، این روزها و ایام و شبانه روز که در آستانه سال نو قرار دارد برای برخی جوانان فرصتی است برای دور ماندن از بیکاری حتی برای چند روز. برخی «داد» می زنند و برخی نیز حسابی پای بساطی که پهن کرده اند مشغول هستند. آنها تبلیغ کرده و خریداران را تشویق به خرید از خود می کنند.

خبرنگار مهر در یک بررسی میدانی از یک دستفروش جوان درباره کار و کاسبی این روزهایش پرسید و از او خواست نظرش را درباره یک شغل شناسنامه دار در بازار کار بگوید. جوان دستفروش همانطور که مشغول پاسخگویی به مشتریانش بود نیم نگاهی انداخت و با مکث گفت: چاره ای نیست یا باید بیکار بمانیم و چشممان به دست دیگران و پدر و مادرمان باشد و یا خدای نکرده به سمت خلاف کشیده شویم.

واکنش دسفروشان به یک سئوال

وی ادامه داد: مدت ها به دنبال کار بوده و هنوز هم هست ولی برای امرار معاش و پیش بردن زندگی اش ناچار شده به دستفروشی رو بیاورد. وی از دولت هم دلخور است و معتقد است در دوره ای که از فعالیت دولت آقای روحانی گذشته، کار خاصی برای جوانان انجام نشده و همه فقط حرف می زنند.

خانمی که مشغول خرید از جوان دستفروش بود وقتی گفتگوی خبرنگار مهر با او را شنید فکر کرد این گفتگو برای جمع کردن بساط جوان دستفروش است و گفت: آقا کاریشان نداشته باشید دیگر چه کار کنند، بالاخره باید به نحوی درآمدی برای خود کسب کنند و زندگی تشکیل بدهند و ... جوان دستفروش لبخندی زد و گفت خانم ایشان کاری با من ندارند و فقط یک سوال پرسید.

جوان دیگری که مشغول «داد زدن» و تبلغ لباس برای خریداران نوروزی بود درباره فعالیت این روزهای خود به خبرنگار مهر گفت: کارها برای خودش نیست و او تنها یک تبلیغ کننده است و اگر بتواند مشتریان بیشتری را برای خرید جلب کند، آخر شب پولی هم گیر او خواهد آمد.

او ادامه داد: مدتی به دنبال کار (منظور شغل رسمی در بازار کار ایران) بوده و وقتی دید سن و سالش در حال افزایش است و او شانسی برای دستیابی به یک شغل مناسب را ندارد به این کار گرایش پیدا کرده است. جوان داد زن همچنان که مشغول تبلیغ بود با ناراحتی این نکته را هم افزود که مطمئن است اگر جایی آشنایی داشت تا به حال شاغل شده بود.

یک جوان دستفروش دیگر هم درباره وضعیت فعالیت خود گفت: حالا تا شب عید و چند روزی هم پس از آن امیدواری برای کسب درآمد دارد و پس از آن هم خدا بزرگ است. وی در پاسخ به این سئوال که آیا هیچگاه تلاشی برای پیدا کردن یک شغل مناسب کرده است؟ تنها خندید، خنده ای که می گفت کدام کار؟

دستفروشی دیگر که مشغول فروش پیراهن های مردانه بود در واکنش به سئوال خبرنگار مهر درباره فعالیتش گفت: چرا می پرسی؟ آیا کار بهتری برای من سراغ داری؟ من اگر شغل درست و حسابی داشتم که از صبح تا شب از اینطرف شهر به آنطرف شهر به امید درآمد یکی دو هزارتومانی از فروش هر پیراهن نمی رفتم.

او گفت: با جمع کردن درآمد فروش همه پیراهن هایش و فروشی که احتمالا در روزهای دیگر تا قبل از سال نو خواهد داشت شاید بتواند تنها ایام عید خود و خانواده اش را تامین کند و برای مخارج سنگینی که زندگی در کلانشهرها برای مردم دارد، مجبور می شود در روزهایی که همه تعطیل و در میهمانی هستند هم برای کسب درآمد به دستفروشی بپردازد.