درسی از دو حادثه متفاوت «پلاسکو» و «گرنفل»

عباس استاد تقی‌زاده در مورد حادثه آتش‌سوزی گرنفل لندن، اظهار کرد: در حادثه لندن چند نکته وجود دارد که بررسی آنها مهم است و می‌تواند برای ما که حادثه پلاسکو را دیده‌ایم از نظر مدیریتی جنبه آموزشی داشته باشد.

در آتش‌سوزی گرنفل، مدیریت جمیعیت به درستی صورت گرفت

وی اضافه کرد: یکی از موضوعاتی که در حادثه پلاسکو برای ما مشکل ایجاد کرد مساله ازدحام مردم بود که باعث کند شدن عملیات امدادی شد و نیروهای امدادی نتوانستند به موقع وارد صحنه شوند اما بر اساس گزارش‌هایی که از حادثه گرنفل منتشر شد و با توجه به اینکه یکی از دوستان من در زمان حادثه در خانه‌ای نزدیک به این برج زندگی می‌کرد؛ آنجا شرایط متفاوت بود. هیچگونه ازدحام جمعیتی وجود نداشت و این نشان می‌داد که مدیریت جمعیت به درستی صورت گرفته است. آنها با تعبیه زون‌های سفید، زرد و قرمز میزان دسترسی افراد را مشخص کرده بودند. این مساله از نکات قابل مقایسه است و باید در این زمینه بیشتر کار کنیم.

مشاور عالی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران اضافه کرد: بحث دیگری که در پلاسکو با آن مواجه بودیم حضور منابع بسیار زیاد در صحنه حادثه بود. تقریبا تمام منابع در آنجا جمع شده بودند و خیلی از آنها نیز مورد استفاده قرار نگرفتند زیرا اساسا پلاسکو حادثه‌ای نبود که به منابعی مانند نیروهای بدون تجهیزات ارتش نیاز داشته باشد. حضور نیروهای اورژانس، هلال و ... بسیار پررنگ بود در صورتیکه شاید آن نقطه تا این اندازه به تجهیزات و منابع نیاز نداشت.

تقی‌زاده در همین رابطه افزود: در گرنفل تنها ۲۰۰ آتش‌نشان و ۴۰ دستگاه آتش‌نشانی حضور داشت و این باعث شده بود که عملیات به راحتی و در فضای باز و امن صورت بگیرد. البته باید بپذیریم اطراف گرنفل، تراکمی که از نظر ساخت و ساز در اطراف پلاسکو وجود داشت را نمی‌دیدیم. محیط اطراف برج، باز بود و باعث می‌شد که ماموران امکان مانور بیشتری داشته باشند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا فضای باز اطراف برج گرنفل نشان از پیش‌بینی‌های لازم برای چنین اتفاقاتی نیست؟ گفت: دقیقا همین‌طور است. به هر جهت شهرداری اطلاعات کامل منطقه را در اختیار داشت و بر اساس آن توانستند تشخیص دهند که چقدر تجهیزات می‌خواهد. از طرف دیگر این شرایط نشان می‌دهد که از قبل پیش‌بینی‌های لازم برای چنین وضعیتی را داشته‌اند.

اطلاع‌رسانی در فضای آرام، از بروز شایعات جلوگیری می‌کرد

مدرس و محقق دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اهمیت اطلاع‌رسانی در شرایط بحرانی،‌ گفت: اطلاع‌رسانی درست در زمان حادثه بسیار اهمیت دارد. در حادثه پلاسکو دیدیم که یک نفر به عنوان سخنگو اطلاع‌رسانی می‌کرد اما در این حادثه نکته جالبی که وجود داشت این بود که چند سخنگو از سوی اورژانس آتش‌نشانی و پلیس در کنار هم و در فضای آرام اطلاع‌رسانی می‌کردند که این شرایط کمک می‌کرد تا از شایعات جلوگیری شود.

تقی‌زاده در مورد اظهارنظرهای تخصصی،‌ گفت: در حادثه پلاسکو شاهد بودیم که با نیت‌های سیاسی و یا غیرسیاسی اظهاراتی می‌شد که ما را به دردسر انداخت. اظهاراتی مانند اینکه چرا بالگرد آتش‌نشانی در صحنه نبود یا کف‌پاش نیامد. جالب اینجاست که در آتش‌سوزی یک برج ۲۴ طبقه هیچ خبری از بالگرد نبود ولی یک خبر هم ندیدیم که بگوید چرا بالگرد نبوده و یا چرا آب‌پاش‌ها از طبقات میانی اقدام به ریختن آب می‌کردند.

زمان پاسخ به حادثه، زمان علت‌یابی نیست

وی تاکید کرد: زمان پاسخ به این حادثه زمان علت‌یابی، مقصریابی و اتهام‌زنی نیست. زمان حادثه زمان پاسخ مناسب است و همه باید کمک کنند. حادثه پلاسکو نه اولین حادثه شهر تهران بود و نه آخرین و در چنین شرایطی تمام دستگاه‌ها باید ابتدا به مدیریت بحران بپردازند و بعد دنبال علت‌یابی باشند.

مشاور عالی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران گفت: در شرایطی که کمتر از چهار پنج روز از حادثه گذشته بود ترزا می نخست‌وزیر انگلیس به کوتاهی دولت در مدیریت بحران اعتراف می‌کند و نقص خود را می‌پذیرد. اینکه بخواهیم توپ را در زمین دیگری بیندازیم درست نیست و مسئولیت‌پذیری نخست‌وزیر انگلیس یکی از نکات مهم این حادثه است.

تقی‌زاده با اشاره به حضور مسئولان در صحنه حادثه پلاسکو، گفت: در این حادثه هیچ مسئولی نبود که در صحنه حضور پیدا نکرده باشد. از رییس‌جمهور و معاون رییس‌جمهور گرفته تا روسای قوا و سایر مسئولان همه آمدند و مدیریت افراد خاص در صحنه کار بسیار مشکلی است. در گرنفل شاهد چنین وضعیتی نبودیم و تا جایی که دیدم شهردار در جایگاه مشخصی مصاحبه‌هایش را انجام می‌داد و با در نظر گرفتن این مقایسه بر این نکته تاکید می‌کنم که بحث مدیریت افراد خاص می‌تواند برای ما درس باشد.

گویا اهمیت حریم خصوصی برای ما تعریف نشده است

وی با اشاره به دستگیری و محاکمه فردی که یکی از تصاویر کشته شدگان آتش‌سوزی گرنفل را در فیس‌بوکش منتشر کرده بود، گفت: برخورد سریع و بدون رودربایستی با متخلفان حریم خصوصی بسیار مهم است و دیدیم که این فرد به سرعت توسط پلیس شناسایی و دستگیر شد. سپس دادگاه او را محکوم کرد و به دلیل انتشار عکس از متوفیان به زندان افتاد ولی در حادثه پلاسکو تصویری نبود که پخش نشده باشد.

مدرس و محقق دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: از من شهروند تا رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی بحث حریم خصوصی را نادیده می‌گیرند و گویا این مساله برای ما تعریف نشده است. باید حواس‌مان باشد که این کار را نکنیم و شرایط به گونه‌ای پیش برود تا اگر کسی مرتکب چنین تخلفی شد به سرعت با او برخورد شود.

ما ایرانی‌ها در همه چیز مجتهدیم

تقی‌زاده در مورد لزوم اظهارنظر تخصصی، گفت: باید یاد بگیریم که در بحث علت حادثه صحبت‌های تخصصی انجام بدهیم ولی یکی از عادت‌های ما ایرانیان این است که در همه چیز خودمان را مجتهد می‌دانیم و نظر می‌دهیم. این در حالی است که هنوز در مورد علت حادثه گرنفل به صورت دقیق چیزی اعلام نشده است و مسئولان می‌گویند هنوز نمی‌توانیم دلیل اصلی را عنوان کنیم و پیدا کردن آن هم زمان‌بر است.

وی در مورد مقایسه‌ای که میان این دو حادثه در افکار عمومی صورت گرفت و در پاسخ به این سوال که چرا پلاسکو ریخت اما گرنفل نریخت؟ گفت: آنها دستورالعملی برای بازسازی و مقاوم‌سازی ساختمان داشتند. شرکتی که این کار را بر عهده داشت گفته بود که بر اساس دستورالعمل سال ۱۹۶۸ ساختمان را بازسازی کرده است که این کار از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ طول کشیده است و مقاوم‌سازی، بازسازی نمای داخل ساختمان و سیستم‌های ایمنی صورت گرفته است. این مسائل ممکن است یکی از دلایل علت نریختن برج گرنفل و رعایت نکردن آنها از دلایل ریزش پلاسکو باشد.

مشاور عالی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به مدیریت کمک‌های مردمی نیز گفت: دوستی که در نزدیکی صحنه حادثه حضور داشت می‌گفت کمک‌های غیرنقدی بسیار زیادی از طرف مردم برای حادثه دیدگان آورده شده بود که حتی عروسک برای کودکان هم آورده بودند. مردم ما هم در حادثه پلاسکو کمک‌های زیادی را انجام دادند اما نکته مهم مدیریت هدایا و کمک‌های مردمی است. اینکه انتظار داشته باشیم هر کسی ۴۰، ۵۰ نان را برای کمک بیاورد و بخواهد نزدیک خود محل حادثه بگذارد درست نیست و باید حتما مدیریت شود.

ایمنی در انگلیس به مطالبه کاملا مردمی تبدیل شده است

تقی‌زاده در مورد نقش مردم در مدیریت ایمنی، گفت: سال‌هاست در شهر تهران طبق قانون گفته می‌شود که ساختمان‌های بالای ۲۵ نفر باید گروه مدیریت بحران داشته باشند. در پلاسکو هم از طریق شهرداری منطقه ۱۲ به هیات مدیره گفته شده بود که گروه مدیریت مردم‌محور را تشکیل دهد اما آنها توجهی نکردند و حالا بعد از حادثه هم به این موضوع توجه نمی‌شود.

وی اضافه کرد: در برج گرنفل اما از قبل گروه‌ عملیاتی تشکیل شده بود و هشدارها و آموزش‌هایی به ساکنان در مورد ایمنی می‌دادند. ضمن اینکه آنها از سال ۲۰۱۳ درباره میزان ایمنی برج هم هشدارهایی را به مسئولان داده بودند و یکی از بحث‌هایی که مطرح می‌کردند این بود که اگر آتش‌سوزی شد داخل خانه بمانید تا نیروهای امدادی شما را نجات بدهند. یکی از دلایلی که مردم هنگام آتش‌سوزی در خانه‌ها ماندند هم همین مساله بود. هشدارهایی نسبت به کیفیت و تاریخ انقضای تجهیزات ایمنی ساختمان هم از سوی این گروه داده می‌شد بنابراین می‌بینیم که موضوع ایمنی در آنجا به یک مطالبه کاملا مردمی تبدیل شده بود.

مشاور عالی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران بیان کرد: درست است که در اصول مدیریت بحران گفته می‌شود که هیچ حادثه‌ای مشابه حادثه دیگر نیست و این موضوع در مورد گرنفل و پلاسکو هم صدق می‌کند اما مهم این است که ما از مقایسه این دو حادثه بتوانیم درس بگیریم.